اگر برای بار اول مالک مادیان آبستن هستید یا بار صدم، باز هم دقت نظر و یادداشت موارد معمول از قبیل واکسیناسیون و ضد انگل، زمان کشش و زایمان، نتایج بررسی­های مامایی و سونوگرافی و درمان های انجام گرفته در طول آبستنی از مهم ترین اصول می باشند. در ادامه به نکات مهمی در مراقبت از اسب مادیان آبستن می پردازیم.

مراقبت از مادیان آبستن

آماده شدن برای زایمان

• طول دوران آبستن طبیعی در اسب ۳۲۰ تا ۳۶۵ روز می­باشد

• مادیان های آبستن باید به طور مرتب واکسینه شده و ضد انگل را دریافت نمایند

• تمامی اطلاعات از قبیل معاینات و درمان های دامپزشکی تاریخ زایمان، کشش با تلقیح و آبستنی های قبلی باید ثبت شده و در دسترس باشد.

زمان زایمان برای دانستن سن دقیق کره حائز اهمیت است. اگر مادیان شما قبلاً نیز زایمان داشته است دانستن و ثبت دقیق زمان آنها مهم است. طول دوره آبستنی دوره قبلی مادیان باید کاملاً محاسبه و یادداشت شود. برای مثال اگر مادیانی در آبستنی قبلی خود در روز ۳۵۰ زایمان کرده است در صورت زایمان در روز ۳۳۵، کره دچار تولد زودهنگام شده است، اگرچه آبستنی به مدت ۳۳۵ روز برای اسب­ها عادی و طبیعی است. این آمار و ارقام مبین این نکته است که کره ی این مادیان دچار بیماری ایزوارتیرولیز شده است. این عارضه گلبول های قرمز کره را تحت تأثیر قرار داده و موجب کم خونی کره می شود. داشتن تاریخچه ی دقیق از زایمان قبلی و مشکلات احتمالی رخ داده در طی آن، برای جلوگیری از رخداد مجدد آن مشکلات، برای دامپزشک کمک بزرگی خواهد نمود. چون کره اغلب پادتن های مورد نیاز سیستم ایمنی خود را از آغوز مادر دریافت می کند، واکسیناسیون مورد نیاز برای مادیان­های آبستن حائز اهمیت است. بهتر است قبل از زایمان درباره­ی برنامه ی واکسیناسیون مادیان با دامپزشک خود مشورت کنید.

حدود یک ماه قبل از زایمان، می بایست مادیان واکسن رایج بر علیه بیماری­های منطقه را دریافت کند. مهمترین واکسن، واکسن چهارگانه است. این واکسن برضد بیماری­های کزاز، آنفولانزا، آنسفالیت شرقی و آنسفالیت غربی می باشد.

واکسن های دیگری که توصیه می شوند عبارتند از: پنومونی استنشاقی تک سمیان (4/1-EHV)، کلستریدیوم بوتولینیوم و هاری.

اگر در منطقه ای زندگی می کنید که خاک آن منطقه دچار کمبود سلنیوم می باشد و یا علوفه را از چنین مناطقی تهیه می کنید، بهتر است برای جلوگیری از ابتلاء کره به بیماری عضله­ی سفید، در طول مدت آبستنی از ترکیب ویتامین و سلنیوم استفاده نمایید. علاوه بر نکات فوق، اگر تغذیه ی مادیان با علوفه­هایی صورت می­گیرد که ساقه ی آنها زیاد است، سه تا چهار ماه قبل از زایمان باید کیفیت علوفه را بهبود بخشید و از یونجه ­ی خالص استفاده نمود. بعضی از علوفه های ساقه ای، گاهی آلوده به هستند که می تواند منجر به مشکلاتی نظیر سقط، کم شیری، افزایش طول مدت آبستنی و سخت زایی گردد. تمامی این مشکلات به علت سموم ناشی از قارچ های موجود در علوفه های آلوده می باشد.

ضد انگل تراپی مادیان، طبق برنامه باید ادامه یابد ولی حتماً با دامپزشک اسب خود در این مورد مشوت نمایید. دو تا سه روز بعد از زایمان نیز باید بلافاصله به مادیان، ضد انگل داده شود تا از انتقال و گسترش انگل توسط مادیان به کره جلوگیری به عمل آید. اگر مادیان شما جراحی کسلیک شده است دو الی سه هفته قبل از زمان تقریبی زایمان باید از دامپزشک بخواهید تا بخیه را باز کند. چهار الی شش هفته مانده به زایمان مادیان باید هر روز از لحاظ فیزیکی و ظاهری تحت نظر باشد.

علائم ظاهری نزدیک زمان زایمان عبارتند از: ترشحات موکوسی و تورم فرج. رباط لگنی باید کاملاً شُل بوده و هر دو طرف دُم، ظاهر تورفته داشته باشد. پستان های مادیان بزرگ شده و یک الی دو روز مانده به زایمان ترشحات زرد به نام واکس از آن خارج می شود. البته خروج واکس گاهی تا دو هفته قبل از به دنیا آمدن کره نیز ممکن است اتفاق بیافتد. طول مدت آبستنی اسب از ۳۲۰ روز تا ۳۶۵ روز متغیر است که به طور متوسط ۳۴۰ روز است. کره­هایی که قبل از روز ۳۰۰ متولد می شوند معمولاً زنده نمی مانند و کره هایی که مابین روزهای ۳۰۰ تا ۳۲۰ متولد می شوند نارس تلقی می شوند. بعضی از کره­ها از لحاظ سنی و میزان آبستنی در حد طبیعی می باشند ولی از لحاظ وزنی، ظاهری و رشد، نارس به حساب می آیند. پس فهمیدن سابقه ی بارداری و زایمان مادیان در دانستن و تخمین طول مدت آبستنی مادیان بسیار مهم است.

زایمان مادیان را می توان به سه مرحله تقسیم نمود. در طول ادامه ی آبستنی، کرّه داخل رحم به پشت خود می خوابد به طوری که سر کرّه به سمت دم مادیان است.

قبل از این که کرّه به دنیا بیاید بایستی که 180 درجه بچرخد تا روی شکم خود قرار گیرد در این حالت دست­ها نیز به سمت دُم قرار می گیرند. مرحله ی اول زمانی است که کرّه در داخل رحم برای قرارگیری در حالت مناسب می چرخد.

در طول این مرحله انقباضات اولیه ی رحمی آغاز می شود. انقباضات رحم به کرّه کمک می کنند تا در موقعیت مناسب خود قرار گیرد. در طول مدتی که این اتفاقات می افتند مادیان کاملاً بی قرار است، مرتب خوابیده دوباره سر پا می ایستد، گاه گاهی ادرار کرده و عرق می کند، برخی از مالکین با دیدن این حالت ها نگران می­شوند زیرا همه ی این­ها علائم کولیک یا درد شکم نیز هستند. درست است که مادیان در محوطه ی شکمی خود درد دارد ولی تمامی این حالات برای شروع مرحله ی بعدی زایمان ضروری است.

مرحله ی اول می تواند از ۲۰ دقیقه تا چندین ساعت طول بکشد. در طول این مدت بایستی که از ورود هرگونه استرس به مادیان جلوگیری به عمل آید. چرا که اگر مادیان عصبی شده یا احساس آرامش نداشته باشد، روند زایمان می تواند با مشکل مواجه شده و به تأخیر بیفتد. هر اندازه زایمان دیرتر انجام شود شرایط برای کرّه سخت تر خواهد شد. اگر فکر می کنید حضور دامپزشک ضروری است هر چه سریع تر تماس بگیرید.

با پاره شدن کیسه ی آب، مرحله ی اول خاتمه یافته و مرحله ی دوم شروع می­شود. مقدار زیادی مایع زرد (کاهی) رنگ از فرج مادیان بیرون می ریزد. این شرایط، زمانی اتفاق می افتد که کرّه و جفت از سرویکس رد شده و جفت پاره می­شود. این مایع با لغزنده کردن کانال زایمان، سبب تسهیل عبور و خروج کرّه می گردد. در طول این زمان اگر کسی بالای سر اسب حضور دارد بهتر است که دُم را بسته و فرج مادیان را با آب صابون و گرم یا بتادین رقیق شده ی ولرم بشوید.

مرحله ی زایمان چند دقیقه بعد از پاره شدن کیسه ی جنینی و شروع انقباضات رحمی مشخص می شود. زور زدن مادیان نیز کاملاً مشخص است. در این مرحله جنین به دنیا خواهد آمد.

از زمان پاره شدن کیسه ی جنینی، گذر زمان را باید مدنظر داشت. معمولاً انقباضات رحمی به حد کافی قدرتمند هستند به طوری که کرّه در طی ۳۰ الی ۴۰ دقیقه به دنیا می آید در غیر این صورت با طولانی تر شدن این زمان احتمال تلف شدن کره زیاد است. در طول این مرحله مادیان شاید چند بار سرپا ایستاده و دوباره بخوابد ولی کرّه در حالت خوابیده مادیان به دنیا می آید.

در طول زایمان طبیعی و عادی، ابتدا کیسه آمنیون که سفید رنگ است از فرج خارج می شود. این کیسه ای است که جنین را داخل رحم احاطه کرده و جنین داخل آن شناور است. سپس دو دست جلو بیرون می آیند به طوریکه کف سُم­ها به سمت پایین باشد. معمولاً دست­ها یکی یکی بیرون می آیند، با ادامه ی انقباضات، سر بیرون می آید که به طور معمول چانه روی دو بازو قرار دارد. با بیرون آمدن دست­ها و سر و با زور زدن بیش از پیش مادیان شانه بیرون می آید، سپس لگن و در خاتمه پاها. کیسه ی آمینوتیکی معمولاً در روند زایمان پاره می­شود. پس از این که کرّه کاملاً بیرون آمد، مادیان کمی استراحت می کند. اگر کسیه­ی آمنیوتیکی در طول روند زایمان پاره نشده باشد، بلافاصله به آرامی باید آن را پاره کرده و اطراف پوزه و بینی کرّه را تمیز نمایید. با پاره شدن کیسه، که شروع به نفس کشیدن می کند. بعد از چند دقیقه کرّه برای نشستن تلاش می کند.

اگر کرّه و مادیان هر دو سالم بوده و در حالت استراحت باشند، باید آنها را به حال خود رها کرد. وقتی مادیان سرپا ایستاد بند ناف را قطع می کند که مقداری خون بیرون می ریزد ولی جای نگرانی نیست.

در مرحله ی سوم زایمان، جفت بیرون افتاده و رحم شروع به جمع شدن و برگشت به اندازه ی طبیعی می­کند. برای جلوگیری از گیر کردن جفت بین پاها و دُم مادیان بهتر است آن را دور خودش گره زد. با افتادن جفت، بلافاصله آن را از داخل باکس بیرون آورده و از محوطه ی اصطبل و یا پادوک دور کنید. باید دقت کافی به عمل آید که همه ی جفت بیرون آمده باشد. بهتر است ظاهر جفت از لحاظ حضور عفونت نیز بررسی می­گردد. چرا که عفونی بودن جفت می تواند خطراتی را برای کرّه در پی داشته باشد. جفت معمولاً ۳۰ دقیقه بعد از زایمان می افتد. این مدت زمان می تواند تا سه ساعت نیز ادامه داشته باشد.

با جمع شدن رحم، مادیان علائم خفیفی از کولیک را نشان می­دهد. اگر در طول مدت سه ساعت بعد از زایمان جفت نیفتاد، این حالت جفت ماندگی نامیده می­شود. حضور دامپزشک در این حالت ضروری است. جفت ماندگی نه تنها باعث بروز عفونت و مشکلات رحمی می شود، می تواند سبب لمينایتیس نیز گردد.

در اینجا بررسی اجمالی بر روند زایمان غیرطبیعی و مواردی که حضور دامپزشک ضروری است خواهیم داشت. در ابتدا مهم ترین نکته این است که هرگاه روند زایمان، غیرعادی به نظر آمد یا بعد از گذشت ده دقیقه از شروع زور زدن مادیان، دست­ها یا پوزه­ی کرّه بیرون نیامد، بلافاصله دامپزشک را باخبر کنید. مشکلاتی که در طول زایمان اتفاق می افتند را سخت زایی می نامند. سخت زایی در مادیان، حالت اورژانسی است که باید سریعاً دامپزشک بر سر مادیان حاضر شود. به عنوان مثال اگر در ابتدا دست­ها و سپس سر کرّه بیرون نیاید، ممکن است پاها بیرون بیایند و یا یکی از پاها پشت لگن خم شده و از بیرون آمدن کرّه جلوگیری نماید.

از دیگر شرایط غیرعادی، جمع شدن تاندون­ها و بسته شدن دست و پاها و یا دوقلو بودن کرّه­هاست. در این گونه مواقع، دامپزشک با معاینه و بررسی شرایط، اقدام به اصلاح آنها می کند.

از دیگر عوامل سخت زایی می توان مشکلات مربوط به رحم و یا جفت را نام برد، مشکلاتی نظیر عفونت. اگر در امر زایمان تجربه ی کافی ندارید به هیچ وجه اقدام به کشیدن کرّه در صورت گیر کردن در کانال زایمان نکنید. به عنوان مثال اگر فقط یک دست در کانال زایمان دیده شود و دست دیگر پشت لگن مادیان گیر کرده باشد، با کشیدن کرّه، مشکلات جدی برای کرّه و مادیان به وجود خواهد آمد. بهترین درمان، پیشگیری است. بدین منظور بهتر است با دامپزشک جهت حضور در زمان زایمان هماهنگی های لازم را به عمل آورید.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی