در مقالات قبلی در مورد چراگاه یونجه معایب و محاسن آن پرداخته شد.روش های اصلاح یونجه علوفه ای شامل ذخایر توارثی، گزینش ذخایر توارثی مطلوب برای دورگ گیری درون و بین گونه ای، القای پلی پلوئیدی و جهش و مهندسی کروموزوم و ژنتیک می باشد. در ادامه با ژنتیک یونجه آشنا و سپس روشهای گرده افشانی مصنوعی در یونجه ، روش های اصلاح یونجه ،انواع روش های اصلاحی یونجه و دیگر نکات مهم در روش های اصلاح یونجه بررسی می شود.

روشهای اخته کردن یونجه

گزینش گیاهان علوفه ای از بین گیاهان طبیعی براساس نحوه گرده افشانی معیار مهمی برای اصلاح این گیاهان میباشد (گونه های با گرده افشانی باز بر گونه های خودگشن برتر هستند).

تنوع ژنتیکی زیاد مربوط به گونه های علوفه ای دگرگشن به تهیه منابع گیاهی با ارزش برای اصلاح این گونه ها کمک می نماید. زمانی که هدف از دورگ گیری بهره برداری ازهتروزیس میباشد،برای فراهم نمودن حداکثرهتروزگوسی میتوان لاینهای ازنظر ژنتیکی دور راباهم تلاقی داد. درحال حاضریکی از مهم ترین روشهای اصلاحی یونجه، تولید ارقام ساختگی است که از تلاقی تعداد زیادی گیاه به دست می آید. مهندسی کروموزوم شامل تغییرات عددی در مجموعه کروموزوم هاست که از طريق القای پلی پلوئیدی انجام می گیرد. در حال حاضر این روش اصلاحی که دو ژنوم متفاوت و با سطح پلوئیدی خیلی متفاوت را در بر دارد به ایجاد تنوع در گیاهان زراعی کمک نموده است. القای جهش نیز از ارزش زیادی برخوردار می باشد زیرا که طیف وسیعی از تنوع ژنتیکی را به وجود می آورد. فن آوری های پیشرفته کشت بافت، استخراج پروتوپلاست و مهندسی ژنتیک نیز بعضی از روشهای اصلاحی این گونه ها می باشند.

ژنتیک یونجه

یونجه گیاهی است آتوتترا پلوئید (322=n = 4X)و انجام مطالعات سیتوژنتیکی آن نسبتاً دشوار است. البته بعضی از واریته های دیپلوئید هم وجود دارد. شخصی به نام استانفورد (Stanford)مطالعات ژنتیکی کاملی در یونجه انجام دارد. وی گیاهان گل سفید و ارغوانی را تلاقی داد و مشخص کرد که این گیاه اتوتتراپلوئید است و وراثت تتراسومیک دارد. این شخص و همکارش کلمنت (Clement)متوجه شدند که گیاهان هاپلوئید یونجه، میوز موفق داشته و گامت تولید میکنند.

یونجه معمولی (گونه Sativa)گیاهی است با ۳۲ کروموزوم ولی واریته هایی از آن با۱۶ کروموزوم نیز وجود دارند. پس معلوم شد که تعداد کروموزمهای پایه در این گیاه ۸ است. از روی مطالعات ژنتیکی و سیتوژنتیکی معلوم شده است که یونجه گیاهی اتوتترا پلویید است.

اشکال دیپلوئید گل ارغوانی Coerulea ,M . sativa نامیده می شوند در حالی که اشکال تتراپلوئید گل ارغوانی sativa هستند که هر دو فرم بالا دارای غلافهای مارپیچ هستند. در مقابل فرمهای بالاFalcata است که غلافهای راست تا داسی شکل و گل های زرد دارد. این زیر گونه ها دارای اشکال دیپلوئید و تتراپلوئید است. زیرگونه Glotinosa از مجموعه M . sativaتنها ۴ گونه چندساله (arborea .,, M. dzhawakhetica,MM . papillasa و M. prostrate) با 322=n = 4Xوهمچنین دو گونه چندساله هگزاپلوئید(M.cancellataو M . saxatilis) دارد.

که گونه M . arborea هر دو تیپ تتراپلوئید و هگزاپلوئید را دارد. هرگونه هگزاپلوئید فوق آلوتتراپلوئید با دو ژنوم از M . sativa و چهار ژنوم از (M . Rhodopea,M. saxatilis) یا (M . rupestris M . cancellata)

می باشند. (McCoy & Bingham,1988, Lehman&Rumbaugh.2001)

در نیمه اول قرن بیستم ثابت شد یونجه دارای توارث دی زومی است ولی در سال ۱۹۵۱ میلادی مطالعات استنفورد نشان داد که یونجه دارای توارث تترازومی است. مطالعات انجام شده بعد از ایشان توارث تترازومی را در یونجه تأیید کردند زیرا که اکثر ژن های مورد مطالعه دارای توارث تترازومی بودند. ژنتیک پلی ۔پلوئیدهای پلیزوم مانندیونجه بسیارپیچیده میباشد. بادرنظرگرفتندوآلل( A و a)پنج ترکیب مختلف (AAAA چهار جزیی، AAAa سه جزیی، Aaaa دو جزیی، Aaaa یک جزیی و aaaa صفر جزیی) در اتوتتراپلوئیدها ممکن می باشد. هرچند که یک لوکوس پلیزوم توانایی داشتن بیش از یک آلل را دارد.(McCoy& Bingham,1988)

گرده افشانی مصنوعی در یونجه     

۱- تکنیک خودباروری

برای خودباروری چند دسته گل را بوسیله پاکت می پوشانند تا بذر خودبارور تولید شود، ولی می بایست عمل تریپینگ توسط اصلاح گر صورت گیرد. روشهای متعددی برای تریپینگ مصنوعی وجود دارد و برای این عمل از ابزارهای نوک تیزی مانند پنس، خلال دندان، کاغذهای پیکان شکل و… استفاده می کنند. گاهی برای کارآیی بیشتر به نوک خلال دندان سمباده وصل می نمایند تا خراش روی کلاله ایجاد شده و تلقیح به راحتی صورت گیرد. گاهی برای تریپینگ با انگشت پای ناو را فشار میدهند. به هنگام استفاده از کاغذهای پیکانی، نوک کاغذ را در پای گل وارد کرده و عمل تریپینگ صورت می گیرد.

۲- تکنیک دورگ گیری

در گیاهانی که خودناسازگاری دارند والد ماده نیاز به اخته کردن ندارد. کافی است هر دو والد تریپینگ شوند. یعنی یکی از آنها را تریپ کرده و گرده را گرفته و با تریپینگ دیگر به والد بعدی منتقل می کنند. در هرصورت هدف انتقال گرده بوسیله تریپینگ است، اگر یونجه مقداری خودناسازگاری داشته باشد، در این حالت باید والد ماده اخته شود. پرچم های یونجه ریز است و با پنس حذف نمی شود.

روشهای اخته کردن یونجه

استفاده از دستگاه مکش (روش مکانیکی)

این دستگاه دارای یک لوله شیشه ای نوک تیز است و میزان موفقیت در این روش 60% است. در این روش برای استفاده از دستگاه ابتدا درفش را حذف می کنند و سپس پرچم ها را می کَنند.

استفاده از الكل اتیلیک ۵۷٪

گلها را به مدت ۱۰ ثانیه در الكل ۵۷٪ قرار می دهند. بعداً گل را بوسیله آب می شویند تا مادگی صدمه نبیند. این روش راحت است ولی تلفات آن زیاد بوده و میزان موفقیت ۲۵٪ می باشد.

انتقال دانه گرده

برای انتقال دانه گرده از والد نر به والد ماده، اگر تعداد تلاقیها کم باشد، می توان والد نر را تریپ کرده و گرده را به وسیله قلم مو، کاغذ پیکانی و… روی والد ماده منتقل کرد. ولی اگر تعداد تلاقی ها زیاد باشد، این کار بوسیله زنبور عسل و در قفس انجام می گیرد. زنبور را قبل از وارد کردن به قفس خیس می کنند تا گردهها در اثر جذب آب تندش پیدا کرده و از بین بروند و مقداری نیز شسته می شوند.

نر عقیمی

نر عقیمی در یونجه ژنتیکی و نیز ژنتیکی – سیتوپلاسمی میباشد. در نر عقیمی ژنتیکی – سیتوپلاسمی دو مکان ژنی rflrf1 و rf2rf2 عامل نر عقیمی هستند.

تکثیر غیر جنسی

در یونجه در سطح محدود تکثیر غیر جنسی انجام می دهند که عمدتاً برای نگهداری ژنوتیپهای تشکیل دهنده واریته های سنتتیک برای نگهداری افراد هتروزیگوت به کار می رود. برای این کار از ساقه یونجه، قلمه تهیه کرده و آن را در ماسه کاشته و یا در آب جاری 20-18°Cقرار داده و پس از ریشه زایی آنها را به محل اصلی منتقل می کنند.

اینبریدینگ

یونجه خیلی به اینبریدینگ حساس است. معمولاً بعد از اولین نسل خودباروری حدود ۴۰% از عملکرد علوفه و بذر کاسته می شود. در اثر اینبریدینگ تعداد زیادی از ژنوتیپها از بین می روند. این ویژگی یک عامل بازدارنده در تولید واریته های هیبرید است.

اصلاح یونجه مشکل تر از گندم، ذرت، سورگوم و……….. است. زیرا:

1.  گلهای یونجه کوچک بوده و دورگ گیری در آن مشکل می باشد.
2.  یونجه شدیداً خودناسازگار است
3. یونجه یک گیاه چندساله بوده و ارزیابی عملکرد در آن، به مدت طولانی نیاز دارد. لذا دوره اصلاحی آن طولانی­تر از گیاهان یکساله می باشد.
4. تولید لینه های اینبرد توأم با اشکال است.
5. به علت پلی پلوئید بودن، تولید بذر هم به حد وفور صورت نمی گیرد.
6. وراثت پذیری عملکرد علوفه در یونجه کم بوده و محیط روی ژنوتیپ اثر زیاد دارد.

به خاطر عوامل بالا بیشترین موفقیت از مقاومت به بیماریها و آفات حاصل گردیده است (نسبت به عملکرد).

انواع روش های اصلاحی یونجه

گزینش اکوتیپی

با توجه به اینکه یونجه در نقاط مختلف دنیا کاشت می گردد، بنابراین اصلاح گران می خواهند تیپهای سازگار را برای هر منطقه تعیین کنند. این عمل را گزینش اکوتیپی می نامند. شاخصهای سازگاری مقاومت به آفات، بیماریها و مقاومت به سرما هستند مثلاً برای مناطق سرد سعی می شود که یونجهها مقاوم به سرما باشند. معمولاً یونجههایی مقاوم به سرما هستند که رشد کمی داشته و محصول کمی می دهند چون در پاییز زود به خواب رفته و در بهار دیر شروع به رشد می کنند. برای انجام گزینش اکوتیپی، خزانه های اکوتیپی تهیهمی کنند. هر ژنوتیپ را در یک ردیف می کارند. فاصله ردیفها معمولاً یک متر و فاصله بوته ها در روی ردیفحدود ۳۰ الی ۱۰۰ سانتی متر می باشد. در هر ردیف حداقل ۵۰ بوته در نظر می گیرند. اگر ژنوتیپی بذر بیشتری داشته باشد می توان آن را در چند ردیف کاشت. این ارزیابی به مدت ۳-۲ سال انجام شده و ژنوتیپها از لحاظ مقاومت به بیماری ها، آفات، سرما و مورفولوژی گیاه، در مناطق مرطوب از نظر مقاومت به رطوبت و در مناطق گرم از نظر مقاومت به گرما مورد مقایسه و گزینش قرار می گیرند در نتیجه اکوتیپهای سازگار به هر منطقه انتخاب شده و بعداً در برنامه های اصلاحی مورد استفاده واقع می شوند. این روش اولین قدم در اصلاح یونجه است.

گزینش تودهای

این روش مانند گزینش توده ای در سایر گیاهان است. اگر صفت قبل از گرده افشانی گزینش شود، آن را گزینش دورهای فنوتیپی گویند. در واقع این دو روش یکسان هستند و وجه اختلاف آنها این است که در گزینش دوره­ای فنوتیپی قبل از گرده افشانی ولی در گزینش توده ای بعد از گرده افشانی گزینش صورت می گیردواساسهردوانتخابتک بوته ها از داخل جمعیت مورد نظر است.

گزینش لاین مادری

این روش تقریباً شبیه روش بلال به ردیف در ذرت است. برای این کار توده ای را کاشته و تعدادی بوته انتخاب می کنند و بذر هر بوته انتخابی را جداگانه برداشت کرده و در سال بعد در ردیف های مجزا می کارند. سپس نتایج را ارزیابی کرده و بهترین بوته ها را انتخاب می نمایند. بذور بوته های انتخابی با هم مخلوط شده و جمعیت اصلاح شده بدست می آید.

گزینش تک بوته (کلونی)

روش ساده ای است. جامعه ای را در معرض بیماری قرار میدهند و بوته های مقاوم را انتخاب نمود طریق غیر جنسی تکثیر می کنند و بعداً یک واریته مقاوم ایجاد می گردد.

گزینش های دوره ای

بیشتر از نوع دوره ای فنوتیپی استفاده می کنند. از این روش برای مقاومت به بیماری پژمردگی باکتریایی یا حتی برای ایجاد مقاومت به شته یونجه استفاده شده است (معمولاً وراثت پذیری مقاومت به بیماریها و آفات بیشتر می باشد)

واریته های هیبرید

چون در یونجه هتروزیس مشاهده شده است، سعی می کنند واریته های هیبرید تولید نمایند. ابتدا تولید لاین­های اینبرد مشکل بود، ولی حالا این مشکل برطرف شده است. مشکل دیگر نر عقیمی بود که حل گردیده و اللهای مغلوب همراه با سیتوپلاسم عقیم باعث نر عقيمی می شوند (چون یونجه اتوتتراپلوئید می باشد، هر آلل ۴ مرتبه تکرار می گردد)مشکل اساسی انتقال دانه گرده است که معمولاً زنبورها به گلهای نر عقیم (ماده) توجه نمی کنند و بیشتر به گل های گرده دار توجه دارند. به طور کلی روی هیبریدها زیاد کار نمی شود.

واریته های سنتتیک (ساختگی – مصنوعی)

این واریته ها از ترکیب چند نژاد یا کلون حاصل می شوند. تعداد کلون ها می تواند از ۴ تا ۶۰ باشد که با هم مخلوط شده و یک واریته سنتتیک را ایجاد می کنند. اما وقتی که از ۱۰ کلون کمتر می شود، اینبریدینگ باعت پسروی در عملکرد می شود و عملکرد سنتتیک ها را پایین می آورد. لذا حداقل ۱۶ والد را در نظر میگیرند. فرمولزیرمیزانپسرویرادر2Synنسبت به 1Syn را نشان می دهند.

:Syn2

:Synl

میانگین عملکرد تمام نژادها:

میزان هتروزیس:

n: تعداد والدین

بعد از Syn2 کاهش عمده در عملکرد رخ نمی دهد. بیشترین کاهش از Syn1 به Syn2 است.

توجه کنید که اینبردینگ تنها در اثر خودباروری نیست. اگر در جمعیت تعداد افراد کم شود اینها با هم خویشاوند می شوند. این خویشاوندی یک نوع اینبریدینگ بوده و باعث افزایش هموزیگوسی میشود.

واریته های سنتتیک بر دو نوع است:

1. واریته های سنتتیک چند نژادی
2. واریته های سنتتیک چند کلونی

واریته های سنتتیک چند نژادی

این واریته ها از ترکیب چند نژاد مختلف ایجاد می گردند. نژادها از روی خصوصیات بارزی که دارند انتخاب می­شوند. عمده ترین شاخص، داشتن عملکرد خوب و مقاومت به آفات، بیماریها و سرما است. نژادهای ترکیبی باید دارای وجه مشترک باشند. یعنی چند نژاد را که از لحاظ مقاومت به سرما متفاوت هستند نمی توان با هم مخلوط کرده و برای مناطق سرد معرفی نمود. مثلاً رنجر (Ranger)یک واریته آمریکایی مقاوم به سرما میباشد. در این واریته تمام نژادها مقاوم به سرما و پوسیدگی باکتریایی می باشند ولی از نظر رنگ گل و تیپ بوته متنوع هستند. رنجر از ۴۵٪ کوزاک (Cossack)روسی، ۴۵٪ از سه نژاد ترکستانی (Turkistan)و ٪۱۰ لاداک (Ladak)هندی تشکیل شده است.

نحوه تولید: چند نژاد را در یک بلوک ایزوله با هم می کارند. در بلوک تلاقی نژادها را در یک طرح مربع لاتین آرایش می دهند، بدین ترتیب تمام تلاقیها به طور تصادفی بین نژادها انجام می گیرد. بذر حاصل را به یک بلوک تلاقی ایزوله بزرگتر بنام Synlو بعدا به Syn2 و بالاخره بذر حاصل از بلوک تلاقی ایزوله بنام Syn3 به عنوان واریته سنتتیک به زارع تحویل می گردد.

از Synlبه Syn2 عملکرد کاهش می یابد ولی از Syn2 به Syn3 کاهش عملکرد زیاد نیست و زارع بعد از Syn3 چندین سال می تواند از واریته سنتتیک استفاده کند. واریته سنتتیک تولید شده در Syn2 می تواند با واریته سنتتیک موجود از لحاظ عملکرد مقایسه شود. اگر نسبت به سنتتیک محلی افزایش عملکرد داشته باشد، کار ادامه می یابد.

واریته های سنتتیک چند کلونی

هدف از این واریته ها تولید یک واریته سنتتیک از یک جمعیت مثل توده بومی یا نژاد محلی است. ابتدا جمعیت را کاشت کرده و یکسری بوته را از لحاظ مقاومت به سرما، آفات، تیپ بوته و… (به غیر از عملکرد) انتخاب می­کنند (حدود ۴۰۰-۲۰۰ بوته). موقعی که بوته ها انتخاب شد، از آنها از طریق غیر جنسی کلون تهیه می نمایند و كلون­ها را در مرحله دوم در ردیف های جداگانه می کارند. در این مرحله کلون ها را از نظر خصوصیات ظاهری ارزیابی می کنند و در نهایت ۵۰ – ۲۵ کلون از بهترین کلونها انتخاب می گردد. کلون های انتخابی در مرحله سوم به خزانه پلی کراس میرود. سعی می نمایند کلون های انتخابی در این مرحله بین خود، تلاقی تصادفی انجام دهند. برای انجام تلاقی تصادفی بیشتر از طرح بلوکی کامل استفاده می کنند. در آخر، بذر هر کلون را جداگانه برداشت می کنند. مثلا ۲۵ کلون داریم، کلون ۱۷ را در هر تکرار جداگانه برداشت کرده و سپس بذر ۳ تكرار مربوط به کلون ۱۷ را با هم مخلوط می نمایند. پس ۲۵ توده بذری بدست می آید. این ۲۵ توده، حاصل تلاقی هر کلون با بقیه کلون ها می باشد. مثلا بذری که روی کلون ۱ بدست می آید حاصل تلاقی والد ماده ۱ با کلون های ۲ تا ۲۵ می باشد. یعنی تستر عبارت از جمعیت کلون ها است. در واقع قابلیت ترکیب هر کلون با بقیه کلونها مد نظر است. حال این توده را با یک طرح آزمایشی از نظر عملکرد مقایسه می کنند (آزمون پلی کراس). آزمون پلی کراس نشان میدهد که کدام کلون با بقیه کلونها قابلیت ترکیب خوبی دارد. پس از تعیین بهترین کلون ها در آزمون پلی کراس، این کلون ها را در مزرعه مشخص کرده و آنها را در مرحله دیگر در یک طرح پایه به طور تصادفی توزیع می کنند تا تمام تلاقيها انجام گیرد.

برای پیاده سازی طرح، فاصله ردیفها را 100-90cm، فاصله بوته ها روی ردیف را حدود cm30و طول ردیف­ها را معمولاًm6 در نظر می گیرند. در بعضی از طرح ها به صورت تراکم به کار می برند (یعنی وزن بذر در هکتار)

اساس هر دو نوع واریته سنتتیک یکسان است و آن انتخاب بهترین ژنوتیپها برای تشکیل واریته ها می باشد.

تهیه نژاد برتر (strain building)

روش تهیه نژاد برتر در سال ۱۹۳۱ توسط جنکین (Jenkin)ارائه شد.

آزمایش نتاج

یکی دیگر از انواع روش های اصلاحی یونجه می باشد که می تواند به صورت زیر انجام شود:

نتاج حاصل از خودگشنی: برای حذف ژنهای مضر

نتاج حاصل از گرده افشانی باز: برای اندازه گیری خاصیت ترکیب پذیری عمومی

نتاج لينه مادری: بذر و حاصل از گرده افشانی باز، آزمایش شده، انتخاب کرده

از گرده افشانی باز، آزمایش شده، انتخاب کرده و با هم ترکیب می کنند که توسط Fryer در سال ۱۹۳۹ ارائه شد.

نتاج تاپ کراس: برای آزمایش ترکیب پذیری

نتاج پلی کراس:

از مهم ترین روش های اصلاح یونجه است و توسط Tysdale و همکاران در 1942 ارائه شد.

نتاج حاصل از هیبرید ساده:

تمام ترکیبات ممکن بین هیبریدها را بررسی کرده تا به ترکیب پذیری خصوصی پی برند.

اهداف اصلی یونجه

1. افزایش محصول علوفه: چون وراثت پذیری این صفت که می باشد به طور غیر مستقیم آن را افزایش داده اند (مثلاً با ایجاد واریته های مقاوم)
2. افزایش محصول بذر: این صفت هم تورات پیچیده ای دارد.
3. کیفیت محصول: شامل برگ بیشتر، کاروتن و پروتئین بیشتر در برگ
4. مقاوت به آفات؛ مانند مقاومت به شته، نقطه دار یونجه، شته نخود فرنگی
5. مقاومت به بیماری ها: باکتریایی، لکه برگی، ویروسی و نماتدها
6. تحمل چرا (Grazing tolerance)
7. مقاومت به علفکشها (به ویژه گلایفوزیت)
8. مقاومت به شوری خاک کاربرد بیوتکنولوژی در اصلاح یونجه

چگونه بیوتکنولوژی باید برای توسعه یک برنامه پیشرفته اصلاحی یونجه به کار برده شود

تا واریته های بهتر، متناسب برای تحویل در تولید مثل با حداکثر خاصیت هتروزیگوسیتی ایجاد شود، موضوعی است که اخیراً مورد توجه دانشمندان قرار گرفته است. در این مقوله، بهبود نژادهای والدینی و به کارگیری هیبریداسیون می تواند تغییر و تبدیل در واریته را در جهت اهداف مشخصی افزایش دهد. موارد زیر جزو بارزترین راهکارهای بیوتکنولوژی برای بهبود یونجه است:

مهندسی ژنتیک

ژن های بالقوه برای مهندسی ژنتیک عبارتند از:

ژن پروتئینی برای کنترل حشرات بال پولکی Bacillus flouringiensis،

ژن های پروتئینی پوشش ویروس، ژن مقاومت به علف کش، ژنهای بازدارنده آنزيم (تجزیه کننده) پروتئین برای بهبود کمیت و کیفیت و از بین بردن آنزیم های هضم کننده پروتئینی قارچی و شکارچی حشرات (Abelson, 1989 , Ryan,1988)ژنهای پروتئینی بازدارنده آنزيم (تجزیه کننده) پلی گالاکتوز برای جلوگیری از فعالیت

endo -polygalacturonasc میکرو ارگانیسم های از بین برنده دیواره سلولی(Degra et

(al 1988، ژن glutainin – syntluetose anti – senseبرای افزایش محصول، ژن های آنزیم کننده، کیتین برای هیدرولیز کردن جلد حشرات تغذیه کننده (1989 , Abelson)و مواردی از قبیل مقاومت به آلومینیوم برای سهولت دسترسی، محدودیت عمده در ترکیب ژن های مورد نظر به درون واریته های تجارتی همان پروسه­ای خواهد بود که به وسیله آن واریته های یونجه اصلاح می شوند، واریته های یونجه با ترکیب تعداد زیادی افراد اصلاح شده و واریته ترکیبی را بوجود می آورند. این پروسه سهم ژنتیکی فرد را در جمع به حداقل می رساند.

هیبریداسیون گسترده

تکنیک های پروتوپلاسم و دراوردن جنین برای هیبریداسیون پونجه های زراعی گونه های یونجه یک سالهMedicagoبا لگوم های دیگر مثل اسپرس (Onobrychis vicifolia Scop)و شبدر (corniculatusL. Lutus) به کار می رود. یکی از برجسته ترین کارهای این شیوه انتقال مقاومت می باشد( مقاومت به نفخ).

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی