در پرورش اسب نکات مهمی را باید آموزش ببینیم تا بتوانیم اسب های خوبی را پرورش دهیم. در این مقاله به عارضه پس زدن کرّه در اسب و عدم دفع اولین مدفوع کره می پردازیم .

عدم دفع مکونیوم

مکونیوم یا ، مخلوطی از مایه ی آمنیوتیکی بلعیده شده و ترشحات دستگاه گوارش خود کره است. معمولاً رنگ آن قهوه­ایِ تیره و یا سیاه، و شکل آن دانه دانه و یا خمیری است. بعضی از کره­ها در دفع مکونیوم دچار مشکل می شوند که گاهی دفع کامل آن ۲۴ الی ۴۸ ساعت طول می کشد. عدم دفع مکونیوم باعث کولیک یا شکم درد و نفخ خواهد شد. دفع مکونیوم در چنین کره هایی با درد همراه خواهد بود. به نظر می رسد که کره نریان­ها به علت کوچکی استخوان لگن مستعدتر از کره مادیان­ها برای انباشتگی مکونیوم باشد. در صورت عدم دفع، تنقیه در حل مشکل، کارساز خواهد بود. در صورتی که در زمینه­ی تنقیه تجربه ی کافی ندارید از یک شخص با تجربه و یا دامپزشک در این زمینه کمک بخواهید. برای این کار می­توان از شیلنگ­های تنقیه­ی کودکان، که هم از لحاظ قطر و هم از لحاظ ضخامت مناسب هستند بهره جست. برای این کار می­توان از مواد آماده ی تنقیه با انواع روغن­های خوراکی و یا محلول آب صابون ولرم رقیق استفاده کرد. قبل از وارد کردن لوله حتماً باید آن را با مواد لیز کننده آغشته کرد تا بافت ظریف راست روده دچار مشکل نشود.

در صورت عدم دفع و شروع علایم درد شکمی، حتماً کره توسط دامپزشک معاینه گردد. در صورت نیاز، سرم تراپی و خوراندن روغن می تواند کارساز باشد.

گاهی در صورت انباشتگی شدید، نیاز به جراحی است. از علل عدم دفع مکونیوم می توان به ناهنجاری های مادرزادی دستگاه گوارش اشاره کرد.

پس زدن کرّه (امتناع از قبول کره توسط مادیان)

پس زدن کرّه توسط مادیان یک مشکل رفتاری است که بعد از زایمان، شدت و علل مختلفی به خود می گیرد، برای درک بهتر علت و نحوهی وقوع این رفتار و جلوگیری از آن بایستی که ابتدا رفتارهای طبیعی بعد از زایمان را بشناسیم. در ادامه در مورد رفتارهای طبیعی و غیر طبیعی مادیان بحث خواهیم کرد. همچنین در ادامه در مورد نحوه ی درمان و یا برخورد با مادیان هایی که کرّه های خود را قبول نمی کنند صحبت خواهد شد.

تصور بر این است که مادیان در طول مراحل اولیه ی زایمان، با کرّه ی خود ارتباط برقرار می کند. در پایان مرحله ی اول زایمان، کیسه ی جنینی پاره شده و مایع جنینی (مايع آلانتوئیک) از رحم و فرج بیرون ریخته می شود و مادیان کاملاً این ترشحات و مایعات را بو می کند. بعد از به دنیا آمدن کره، مادیان مایعات ریخته شده از جنین و پرده ی جفت (پلاستنا) را کاملاً بو می کند. گاهی برخی از مادیان ها بیشتر از رسیدگی به کره، مشغول بو کردن مایعات و جفت می شوند. شاید موقع بو کردن مادیان رفتاری را از خود نشان دهد که موقع بو کردن در زمان عادی از خود نشان می­دهد یعنی لب بالا را به بیرون می چرخاند. این رفتار از مادیان طبیعی است و برخی معتقدند که با این کار مادیان متوجه می شود که کره متعلق به خود اوست. مادیان­ها، كره­ها را با استفاده از بوی مایعات جنینی می شناسند. جنین کاملاً بوی آن مایعات را می دهد.

بعد از بررسی و شناسایی کامل جفت و مایعات، مادیان تمام حواس خود را متوجه کرّه می سازد، ابتدا بدن کره را بو می کند سپس شروع به لیسیدن کل بدن او می کند. برعکس سایر حیوانات، نظیر سگ و گربه که بچه های خود را چندین روز و یا حتی چندین هفته لیس می­زنند، مادیان ليسيدن بدن کره را فقط تا چند ساعت اولیه ­ی بعد از زایمان ادامه می­دهد. این تماس­ها و بوییدن­های اولیه، بعد، سبب ایجاد یک رابطه ی محکم بین مادر و کره می­شود. چند ساعت نخست زندگی کره برای برقراری این رابطه و احساس، بسیار مهم است و در صورت عدم نیاز به مراقبت های دامپزشکی، مداخلات انسانی باید محدود گردند.

با ادامه ی لیسیدن مادیان، کره سعی می کند که سرپا بایستد. معمولاً تلاش برای ایستادن در همان اولین ساعات بعد از تولد اتفاق می افتد. شیر خوردن کره در طی دو ساعت بعد از زایمان شروع می شود. در ابتدا همه چیز را می مکد که در نهایت با پیدا کردن پستان مادر شروع به مکیدن شیر می کند. هیچ نیازی به مداخله در طول این روند نیست مگر اینکه بعد از گذشت چند ساعت مادیان توجهی به کره نکرده باشد. با شروع شیرخوردن کره، مادیان رفتارهای متفاوتی از خود نشان می دهد، حتی این رفتارها می تواند تهاجمی و پرخاش جویانه باشد. ممکن است مادیان گوش های خود را کاملاً روی سر بخواباند، دُم خود را بچرخاند، کره را کنار بزند، از خود صداهای بلند در آورد و یا موقع شیر دادن گاز گرفته یا لگد بزند. این رفتارها را نمی­توان به حساب پس زدن کره گذاشت تصور می­شود این رفتارها در نتیجه ی برخورد با سینه و یا گاز گرفتن نوک سینه باشد.

این رفتارهای تهاجمی با وجود طیبعی بودن، با بالا رفتن سن کره بیشتر بروز پیدا می کند تا در مورد کره­های تازه متولد شده.

رفتار دیگری که برخی آن را غیرطبیعی تلقی می کنند، رفتار تهاجمی مادیان نسبت به افراد و اسب های دیگر است. حتی آرام ترین و مطیع ترین مادیان­ها نیز می توانند بعد از زایمان، رفتار تهاجمی از خود نشان دهند. تصور می­شود این رفتار برخی مادیان­ها غریزی باشد، زیرا برخی کره­ها به صورت غریزی به دنبال هر جسم متحرکی راه می افتند. اگر مادیان با کره ارتباط برقرار نکند، کره دنبال انسان و در صورت وجود اسب­های دیگر دنبال آنها به راه می افتد. در طبیعت، کره ای که دنبال اسب­های دیگر می رود یا گرسنه می ماند و یا توسط نریان های دیگر مورد حمله قرار می گیرد.

کره را باید با احتیاط کامل نزدیک مادر جدید برد. معمولاً بد اخلاقی نسبت به انسان­ها و اسب­های دیگر یک هفته بعد از تولد شروع می شود. مادیان­ها كره­های خود را از راه ظاهر، بو و صدای کره می شناسند. اغلب مادیان ها به کره هایی که به آنها تعلق ندارند اجازه­ی شیر خوردن نمی­دهند و برای تشخیص کره ی خود از سه حس فوق الذکر استفاه می کنند و اگر به هر دلیلی هریک از حس های فوق از کار بیفتد (طبیعی و یا مصنوعی) باعث مدت زمان بیشتری برای شناسایی خواهد بود.

بعد از توضیح در مورد رفتارهای طبیعی بعد از زایمان، در مورد رفتارهای غیرطبیعی مادیان و علل رد کرّه بحث می کنیم. رد کردن کرّه را می توان به سه قسمت تقسیم کرد: دوری کردن از کره، عدم شیر دادن، حمله و یورش به کره.

دوری کردن از کره معمولاً در مادیان شکم اول یا تازه­زا دیده می­شود. بیشترین علت این حالت، تصور می­شود ترس باشد. هنگام نزدیک شدن کره، مادیان از آن دوری می کند. معمولاً در این حالت مادیان آسیبی به کره نمی رساند، مگر این که تصادفاً از روی کره رد شود و یا آن را لگد کند که این حالت بیشتر در محل و باکس­های کوچک اتفاقی می افتد.

طبق تحقیقات انجام گرفته بیشترین حالت غیرطبیعی، عدم شیر دادن به کره است. این حالت نیز بیشتر در مادیان­های شکم اول دیده می­شود. مشکلات پستانی نظیر ورم پستان و درد در ناحیه ی پستان، اصلی ترین علت این رفتار می باشد. بعضی مواقع مادیان اجازه­ی دوشش شیر توسط انسان را می­دهد ولی به کره اجازه­ی نزدیک شدن نمی دهد، که در این حالت درد ناحیه ی پستان، علت اصلی نیست. در این حالت مادیان فقط به نزدیک شدن کره حساس می باشد.

سومین حالت، تهاجم و بدخلقی نسبت به کره است. این حالت کمترین احتمال رخداد ولی جدی ترین می­باشد. از مشخصه های این حالت غیرطبیعی می توان به یورش به کره، لگد زدن و یا گاز گرفتن گردن و یا پشت آن اشاره کرد. معمولاً حمله زمانی اتفاق می افتد که کره در حالت ایستاده است. گاهی با نزدیک شدن کره به غذای مادیان، حمله اتفاق می افتد. حتی بد اخلاق ترین مادیان­ها نیز هنگامی که کره­هایشان خوابیده­اند به آنها حمله نمی کنند.

علت اصلی این بدرفتاری و بداخلاقی مشخص نیست و در اکثر نژادها گزارش شده است. ولی شواهدی وجود دارد که ممکن است این رفتارها منشاء ژنتیکی داشته باشد. در تحقیقی مشخص شده است که بیشترین رد کره در مادیان­های نژاد عرب اتفاق می افتد. ممکن است مادیانی این رفتار را هر ساله با تمامی کره­های خود داشته باشد. ولی بیشترین احتمال رخداد در مادیان شکم اول است. این رفتار تا حدودی به بی تجربگی مادیان نیز بستگی دارد. مادیان­هایی که این رفتار را در مورد دو یا سه کرّه انجام می دهند ممکن است در مورد کره­های سال های بعد نیز این رفتار را از خود نشان دهند.

درمان رد کردن کرّه

رد کردن کرّه به هر دلیلی باشد می بایست سریعاً درمان شود تا کره از آسیب های احتمالی در امان مانده و در مهمترین حالت، آغوز را دریافت نماید. اگر مادیان، اجازه شیر خوردن را به کره نمی­دهد، آغوز باید دوشیده شده و به صورت دستی توسط شیشه شیر مخصوص و یا با استفاده از سوند مری به کرّه خورانده شود.

در صورت امتناع مادیان از پذیرفتن کرّه، بهتر است با یک دامپزشک با تجربه مشورت کنید.

در مورد مادیان­هایی که از کره خود می ترسند، می توان با استفاده از آرام بخش، مادیان را برای پذیرش کره آماده کرد. استفاده از داروهای آرام بخش حتماً باید زیر نظر دامپزشک باشد. ابتدا مادیان را کنار دیوار قرار داده و یا با استفاده از پابند کاملاً مهار کنید. سپس به آهستگی کرّه را نزدیک مادیان برده و برای شیر خوردن به او کنید. معمولاً بعد از مدت کمی مادیان یاد می گیرد که با شیر خوردن کره از فشار پستان کاسته شده و راحت می شود. با این شرایط کره را راحت تر می پذیرد.

در مورد مادیان­هایی که از شیر خوردن کره های خود امتناع می کنند نیز این روش کاربرد دارد. ابتدا باید مادیان توسط دامپزشک معاینه شود تا مشخص گردد که آیا دردی که در ناحیه ی پستان است به علت ورم پستان و یا به خاطر عوامل دیگری است که از شیر خوردن کره جلوگیری می کند. اگر پستان های مادیان، سالم و طبیعی بودند مادیان با استفاده از مهار و یا پابند کاملاً مقید شده و کره وادار به شیر خوردن می شود. در این حالت همیشه باید همراهی کنار کره باشد تا از آسیب احتمالی پیشگیری کند.

اگر مادیان نسبت به کره ی خود بد اخلاق بوده و به آن حمله می کند باید همواره این موضوع را مدنظر داشت تا آسیبی به کره ی خود نرساند. گاهی می­شود از پابند و یا مهار برای جلوگیری از لگد زدن و یا گاز گرفتن استفاده کرد. مادیان­های شرور باید حتماً با استفاده از داروهای آرام بخش، آرام شوند تا کره را به آرامی به آنها نزدیک کرد. بعد از فهمیدن نوع و علت رفتارهای تهاجمی مادیان، می توان با استفاده از تشویق و تنبیه تا حدودی بر این قضیه فائق آمد. واضح است که در خصوص مادیان هایی که به علت ترس و یا درد، از پذیرفتن کره ی خود امتناع می کنند، تنبیه اثری نخواهد داشت. با استفاده از غلات یا غذای مورد علاقه مادیان، می­توان او را حین شیر خوردن سرگرم کرد. اگر مادیان نسبت به کره حالت تهاجمی نشان داد می توان از یک شلاق بهره جست ولی تنبیه باید فورا در همان لحظه ای که مادیان به کره حمله کرد، اتفاق بیافتد. این حالت نیازمند صبر و حوصله ی زیاد است و طبیعتاً وقت زیادی نیز خواهد گرفت، مخصوصاً در نخستین روزهای هفته ی اول زندگی که نیاز است کره هر نیم ساعت شیر بخورد.

بعضاً هیچ یک از موارد فوق کارساز نیستند و مادیان به هیچ وجه کره ی خود را نمی پذیرد. در این شرایط کره یا باید توسط مادیان دیگری شیر داده شود و یا به صورت دستی تغذیه گردد.

قوانین ساده ای وجود دارد که می توانید با استفاه از آنها شانس قبول کردن کره توسط مادیان­هایی با رفتارهای غیرطبیعی را افزایش دهید.

۱) چند ساعت بعد از زایمان به کره و مادیان برای برقراری ارتباط فرصت دهید. البته در صورت عدم برقراری ارتباط، باید مداخله انسانی انجام پذیرد.

۲) بلافاصله بعد از زایمان بستر باکس را تعویض نکنید و در صورت امکان نیز اجازه دهید تا جفت داخل باکس باقی بماند. بهتر است جفت را برای یافتن عفونت های احتمالی به دامپزشک نشان دهید.

۳) تا چند روز از نزدیک شدن اسب­ها و حتی حیوانات دیگر (در صورت وجود) به نزدیکی باکس مادیان تازه ­زا ممانعت به عمل آورید. بداخلاقی نسبت به اسب­های دیگر می تواند منجر به عدم برقراری ارتباط و حتی رد کردن که توسط مادیان گردد. به عنوان مثال اسب­ها و یا مادیان­های جدیدالورود را در نزدیکی باکس مادیان تازه زا جای ندهید. این امر، هم به علت جلوگیری از سرایت بیماری های احتمالی است که اسب جدیدالورود حامل آنهاست و هم به دلیل ایجاد آرامش و عدم تشویق در مادیان می­باشد.

در بیشتر موارد، مادیان کره ی خود را بدون دخالت و نیاز به کمک به دنیا آورده و از آن مراقبت می کند. ولی در موارد نادر، رد کره مشکلی جدی است که می تواند منجر به آسیب، بیماری و یا حتی مرگ کره گردد. اگر مادیان، علائمی از رد کردن کره نشان می دهد، بلافاصله با دامپزشک مشورت نمایید. نکته ی آخر این که اگر تجربه ی کافی در مورد مراقبت از مادیان و کرهی تازه به دنیا آمده ندارید، سعی کنید از کمک افراد با تجربه بهره مند گردید.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی