بهترین روش نگهداری کبوتر این است که جوجه ها از سنین پایین برای نگهداری انتخاب شوند تا به محل و جایگاه خود عادت کنند. این جوجه ها در سنین ۵ تا ۷ ماهگی بالغ می­شوند و می توان از آنها در همین سنین و بهتر آن که یکی دو ماه بعد که به بلوغ جسمی نیز می رسند، جوجه کشی نمود. هر قدر وزن جوجه ها سنگین­تر باشد به همان نسبت دیرتر بالغ می شوند. در این مقاله به جفت گیری و لانه سازی و دیگر نکات برای پرورش آنهاذکر میگردد.

نگهداری کبوتر

به منظور جفت گیری، باید کبوترهای نر و ماده را در کنار هم قرار داد، تا به هم عادت کنند. کبوترهای نر فقط یک ماده برای خود انتخاب می کنند و نباید کبوترهای نر را در یکجا با هم گذاشت. هر چند که تشخیص کبوتر نر و ماده از هم کمی مشکل است، اما پس از مدتی می توان آنها را از هم تشخیص داد، زیرا کبوترهای نر، سری بزرگتر و صدایی مشخص تر دارند، در حالی که کبوترهای ماده ظریف تر و آرام ترند.

جفت یابی در کبوترهای نر و ماده ممکن است به طور طبیعی اتفاق بیفتد و چه بسا که به طور مصنوعی و با دخالت پرورش دهنده نیز قابل انجام باشد. در این صورت، یک کبوتر نر و یک کبوتر ماده را به مدت ۱۰ تا ۱۴ روز در یک جا کنار هم قرار می دهند تا به هم عادت کنند. بعد از این که کبوتر ماده، یک نر را به عنوان جفت برگزید و اعلام آمادگی جنسی و همزیستی با آن نمود، تخمک­ها در تخمدان های ماده شروع به رشد کرده و پس از تقریباً 5/4 روز تخمک گذاری انجام می شود و مدت کوتاهی بعد از آن جفت گیری و انتقال اسپرم به اویداکت یا لوله رحمی کبوتر ماده صورت می گیرد. تقریبا ۴۰ تا ۴۴ ساعت پس از زمان جفت گیری، در ساعات بعد از ظهر او ظهر دومین تخم گذاشته می شود. در کبوترها بر عکس از لحاظ ژنتیکی تثبیت شده و هیچ گاه افزایش یا کاهش ندارد.

تخم بیضی شکل کبوترها حدوداً ۲۰ گرم وزن، ۴ سانتی متر قطر طولی، 5/2 سانتی متر قطر عرضی و رنگ سفید دارد. نسبت زرده به وزن کل تخم ۱۹٪ است و از این لحاظ بین سایر طیور در کمترین حد است؛ یعنی زرده تخم کبوتر نسبت به سفید، آن کمتر از سایر پرندگان است. پوسته آهکی تخم کبوتر ۱۰٪ کل وزن تخم را تشکیل می­دهد و از این لحاظ با دیگر طیور مشابهت دارد.

در کبوترها، لانه سازی با همکاری هر دو جنس، ۲ تا ۳ روز قبل از تخم گذاری آغاز می­شود و تا پس از آن نیز ادامه می یابد. پس از ۱۷ تا ۱۸ روز جوجه ها از تخم خارج می­شوند و به ندرت هر دو جوجه با هم متولد می­شوند. فاصله زمان تولد دو جوجه اغلب ۱۲ تا ۲۴ ساعت است. جوجه ها در موقع تولد کاملا لخت هستند و حدوداً پس از یک هفته پرهایشان نیش می زند. جوجه ها باید تا ۶ هفتگی توسط مادر تغذیه شوند. در ۴ تا ۵ روز اول تولد، غذای جوجه ها را شیرابه چینه دان مادر تشکیل می دهد. این شیرابه بسیار مغذی بوده و توسط سلول های لایه چین خورده سطح چینه دان ترشح می شود. هورمون پرولاکتین سلول های چینه دان را تحریک به ترشح شیرابه می نماید. ترشح شیرابه تا ۸ روز پس از تولد جوجه ها ادامه می یابد. معمولاً از روز پنجم به بعد، تغذیه جوجه ها با غذایی که والدین می خوردند آغاز می شود. جفت های بسیار مرغوب، زمانی که سن جوجه هایشان به ۲ تا ۳ هفتگی رسید، لانه دیگری را آماده تخم گذاری می کنند. چنین کبوتر ماده ای که مجددآ تخم گذاشته و روی دو تخم خود می خوابد، جوجه های خود را نیز تا چهار هفتگی تغذیه و مراقبت می کند. پس از پایان ۴ هفتگی و حداکثر ۶ هفتگی، جوجه کبوترها خودشان به خوردن غذا اقدام می کنند.

کبوترهای نر در خوابیدن روی تخم­ها به کبوترهای ماده کمک می­کنند و معمولاً کبوترهای نر از هنگام ظهر تا شب روی تخم ها می خوابند؛ درحالیکه کبوترهای ماده باقی مانده شب و روز را روی تخم می خوابند. چنان چه جوجه کبوترها در روزهای اولیه زندگی، پدر و مادر خود را از دست بدهند باید به جایگاه کبوترهای دیگری که دارای جوجه هایی به همان سن هستند، منتقل شوند و یا اقدام به تغذیه مصنوعی آنها شود. برای این کار، صاحب جوجه ها باید اقدام به له کردن دانه ها و تخمیر آنها به منظور تغذیه به جوجه ها کند. در چهار هفتگی جوجه ها از لحاظ تغذیه به خود متکی شده و در همین سن به بازار فروش عرضه می شوند. اما جوجه هایی را که قرار است برای پرورش، نگهداری شوند، باید در جایگاه ویژه ای که گنجایش ۴۵ تا ۶۰ کبوتر را دارد، نگهداری نمود تا هنگام جفتگیری آنها برسد و بتوان هر جفت را در لانه­ای جداگانه نگهداری کرد.

دوره نگهداری کبوترهای پرورشی به طور متوسط ۵ سال است. معمولاً در سال­های دوم و سوم، کبوترها بیشترین تولید را دارند و از سال پنجم به بعد، تولیدشان به شدت آفت می کند و گاه ممکن است تخم گذاری آنها قطع شود. به همین علت، پرورش و نگهداری کبوترهای مسن تر از پنج سال، معمولاً مقرون به صرفه نیست. کبوترهای مسن را می توان به راحتی از کبوترهای جوان تشخیص داد، زیرا کبوترهای مسن دارای چشمانی بی فروغ، بال­هایی بدون درخشندگی، ناخن هایی بلند و قوس دار، پاهایی پوشیده از پوسته های سفید و ضخیم و منقار های نوک تیزند. یک جفت کبوتر باید حداقل ۱۲ قطعه جوجه در سال تولید کند. تولید ۱۲ تا ۱۵ قطعه جوجه در سال توسط یک جفت کبوتر خوب است. تولید ۱۶ تا ۲۰ تخم در سال توسط یک جفت کبوتر بسیار خوب و تولید بیشتر از ۲۰ تخم در سال، توسط یک جفت، بسیار عالی است. به طورکلی، موفقیت در کار جوجه کشی از یک جفت کبوتر، بستگی به تعداد تخم های گذاشته شده در سال توسط کبوتر ماده و تعداد جوجه های سالم از تخم درآمده ،دارد.

تعداد تخم های گذاشته شده در هر نوبت تخم گذاری، با فاصله زمانی در دوره تخم گذاری رابطه دارد. فاصله بین دو دوره تخم گذاری بین ۲۶ تا ۴۵ روز در نوسان است. بدیهی است هرچه این فاصله کوتاه تر باشد، تعداد تخم تولیدی توسط یک کبوتر ماده در سال بیشتر خواهد بود. فصل، روی فاصله بین دو دوره تخمگذاری مؤثر است. در فصل پاییز کبوتر تولک می رود و تولک رفتن کبوتر شروع دوره تخم گذاری بعدی را به تعویق می اندازد. بنابراین فاصله بین دو دوره تخم گذاری کبوتر در فصل پاییز طولانی تر از فصل بهار است. در فصل بهار به دلیل آب و هوای خوب، فاصله مذکور کمتر از سایر فصول است. در تابستان به علت تنش گرما و در زمستان به علت تنش سرما، فاصله بین بیشتر از فصل بهار می شود. به طور کلی فاصله بین دو دورة تخم گذاری در بهار به علت مساعد بودن شرایط آب و هوا حداقل، در پاییز به علت تولک رفتن کبوتر حداکثر و در فصول تابستان و زمستان هم به دلیل شرایط آب و هوایی گرم و سرد، این فاصله حد وسط بین بهار و پاییز است.

حداکثر رکورد تولید تخم توسط کبوتر ماده در سال ۲۴ عدد است. این رکورد از حداقل تولید ۱۲ تخم در سال تا حداکثر تولید ۲۴ تخم در سال متغیر است. تولید تخم در سال در بیشتر کبوترها حد وسط؛ یعنی ۱۸ تخم در سال است. بدیهی است تعداد کبوترهایی که قادرند بیش از ۲۰ تخم در سال تولید کنند یا کمتر از ۱۲ تخم در سال تولید می کنند، زیاد نیستند و به هر حال برای یک نتیجه گیری مطلوب باید متوسط این ارقام در نظر گرفته شود و باید دانست که عملکرد بیشتر کبوترداران در حد متوسط است.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی