نیازمندی­های روزانه اسب­ها و اسبچه­ ها به مواد مغذی که برای سرزنده بودن، سلامتی و نیز داشتن توانایی لازم جهت انجام سطوح مختلف فعالیت، ضروری است، بر حسب مقدار هر ماده مغذی مورد نیاز حیوان در هر روز برآورد می­شود. این مواد مغذی ضروری تحت عناوین اصلی انرژی، مواد معدنی، عناصر کم نیاز، ویتامین­ها و پروتئین­ها بیان می­شوند که مورد آخر یا همان پروتئین­ها از اسیدهای آمینه مانند لایزین و متیونین ساخته شده­ اند. در این پست به بررسی جیره نویسی اسب و آماده سازی خوراک اسب می پردازیم.

واحدها و جیره ­نویسی

واحدها

باید به این نکته مهم توجه داشت که همواره باید کل خوراکی که در طول یک روز توسط یک اسب خورده می­شود مدّ نظر قرار گیرد و زمانی که احتیاجات مورد خاصی مورد نظر باشد به کل جذب روزانه از هر یک اجزاء خوراک حیوان توجه شود. برای نمونه یک اسب ممکن است از یک خوراک سخت با پروتئین بالا به علاوه یک علوفه کم پروتئین درست به اندازه مصرف یک خوراک کم پروتئین همراه با علوفه سرشار از پروتئین، میزان یکسان و البته رضایتبخش پروتئین به دست آورد.

در تجزیه خوراک­ها، هر یک از مواد مغذی معمولاً اندازه­گیری شده و بر اساس واحدهای خاصی عنوان می­شوند. البته مفید است یک پرورش ­دهنده وقتی از این واحدها در محاسبه کل جذب روزانه خوراک یک اسب استفاده می­نماید بداند مفهوم آن­ها چیست و در سیستم­های مختلف اندازه­گیری چه معنایی دارند.

در ادامه به اختصار به معرفی برخی از این واحدها می­پردازیم:

کیلوگرم (kg) و پوند (Ib)

مقیاس سنجش وزن خوراک­ها، علوفه­ ها و مواد خام بر اساس این دو واحد می­باشد. به عبارتی:

پوند 205/2 = 1 کیلوگرم

کیلوگرم 454/0 = 1 پوند

تن 1 = 1000 کیلوگرم

گرم (g)، میلی­گرم (mg)، میکروگرم (mcg) و اونس (Oz)

این واحدها برای بیان مقادیر کمتر وزنی مواد مغذی به کار می­رود. در ذیل این واحدها با یکدیگر مقایسه شده­اند:

گرم 35/28 = 1 اونس

اونس 035/0 = 1 گرم

میلی­گرم  1000 = 1 گرم

میکروگرم 1000 = 1 میلی­گرم

گرم در کیلوگرم

این اصطلاح به معنای مقدار ماده مغذی بر حسب گرم در هر کیلوگرم از کل نمونه خوراک است. برای نمونه، یولاف ممکن است حاوی 7/0 گرم در کیلوگرم کلسیم باشد که به عبارت دیگر می­توان گفت هر کیلوگرم (یا 205/2 پوند) دارای 7/0 گرم اده معدنی کلسیم می­باشد.

همین طور اصطلاح میلی­گرم در کیلوگرم یعنی مقدار میلی­گرم ماده مغذی موجود در یک کیلوگرم کل نمونه و میکروگرم در کیلوگرم هم به همین ترتیب.

درصد

این واحد، مقدار مواد مغذی را به صورت بخشی از 100 بیان می­کند. بنابراین در صورتی که درصد پروتئین یک خوراک ده درصد عنوان شده باشد، بدین معناست که در هر 100 کیلوگرم از این خوراک، 10 کیلوگرم پروتئین و در هر 100 پوند این خوراک، 10 پوند پروتئین وجود دارد.

انرژی

انرژی معمولاً به صورت انرژی قابل سوخت و ساز (ME) یا انرژی قابل هضم (DE) عنوان می­شود. مقداری از انرژی کل یا انرژی خام خوراکی که حیوان مصرف می­کند به صورت مدفوع از دست می­رود. باقیمانده این انرژی، همان انرژی قابل هضم می­باشد. به عبارت دیگر:

انرژی دفع شده از طریق مدفوع – انرژی کل = انرژی قابل هضم

مقداری از انرژی قابل هضم به شکل ادرار و گازهای تولیدی دستگاه گوارش دفع می­شود. به باقیمانده این انرژی، انرژی قابل سوخت و ساز می­گویند. به بیان دیگر:

انرژی دفع شده توسط ادرار و گازهای گوارشی – انرژی قابل هضم DE = انرژی قابل سوخت و ساز(ME)

انرژی معمولاً بر اساس واحدهای کیلوکالری در کیلوگرم (kcal/kg) یا مگاژول در کیلوگرم (MJ/kg) سنجیده شده و ارتباط بین این 2 واحد به گونه­ای است که:

کیلوکالری 23/239 = 1 مگاژول

واحدهای بین­ المللی

واحدهای اندازه­گیری مورد استفاده برای ویتامین­های E , D , A واحد بین­المللی است.

روابط تقریبی بین این واحدها براساس وزن به صورت زیر است:

میکروگرم 2/0 = 1 واحد بین­المللی ویتامین A

میکروگرم 025/0 = 1 واحد بین­المللی ویتامین D

میکروگرم 1 = 1 واحد بین­المللی ویتامین E

ماده خشک

در تمام نمونه­ها، تجزیه یک ماده خوراکی می­تواند بر پایه ماده خشک بیان شود یعنی محاسبات پس از حذف میزان رطوبت موجود در آن­ها انجام گیرد. همچنین آنالیزها می­توانند به صورت تغذیه شده به همان شکل نهایی خوراک باشند؛ به بیان دیگر محاسبات میزان رطوبت خوراک نیز در نظر گرفته می­شود یا سطح رطوبت آن 12- 10 درصد (90- 88 درصد ماده خشک) فرض می­شود. محاسبه بر اساس ماده خشک اغلب رقم بالاتری نسبت به زمانی که محاسبات بر پایه شکل اصلی خوراک صورت پذیرد حاصل خواهد کرد که برای مقایسه بین خوراک­ها و مواد خوراکی معیار دقیق­تری به شمار می­رود.

جیره ­نویسی

تنظیم یک جیره غذایی روزانه برای یک اسب یا اسبچه بدین معناست که میزان مورد نیاز از هر یک از مواد خوراکی در دسترس برای تأمین نیازهای روزانه حیوان به مواد مغذی به درستی محاسبه و تعیین گردد.

در وهله اول، لازم است بدانیم که چه میزان از هر یک از مواد مغذی، مورد نیاز است. باید توجه داشت در مورد اسب­ های بالغ برخی نکات کلیدی وجود دارد که رعایت آن­ها ما را در تنظیم جیره یاری می­دهد:

1. میزان کل خوراک روزانه نباید بیشتر از 5/2 درصد وزن زنده اسب باشد یا به اندازه­ای باشد که حیوان در مصرف تمامی آن دچار مشکل شود.
2. میزان علوفه یا بخش فیبری جیره نباید کمتر از 5/0 درصد وزن زنده اسب در اغلب وضعیت­ها باشد.
3. میزان مصرف پروتئین باید بین حدود 700 و 1500 گرم در روز باشد؛ به عبارت دیگر در صورتی که یک اسب روزانه 11 کیلوگرم (24 پوند) خوراک مصرف نماید میانگین پروتئین خوراک در هر روز باید حدود 5/13 – 5/6 باشد.
4. حداقل کلسیم و فسفر دریافتی در روز باید به ترتیب حدود 25 و 18 گرم باشد. دانستن این نکته اهمیت دارد که کل جیره روزانه همیشه حاوی کلسیم بیشتری نسبت به فسفر باشد.
5. حداقل سدیم دریافتی باید حدود 3 گرم در کیلوگرم جیره باشد. یعنی جیره غذایی که عموماً حاوی 10 – 5 گرم در کیلوگرم نمک معمولی هستند نیازهای طبیعی سدیم را مرتفع می­سازند.
6. نیازمندی­های تقریبی انرژی معمولاً به دو دسته تقسیم می­شوند:
   اول، انرژی که اسب برای حفظ وضعیت و دمای طبیعی بدن نیاز دارد و با توجه به وزن زنده حیوان تغییر می­کند. به این انرژی اصطلاحاً انرژی نگهداری می­گویند.
   دوم، انرژی مورد نیاز برای انجام کار و فعالیت.

،

در اینجا با توجه به نیازمندی­های پایه، نمونه­ای از یک جیره روزانه را تنظیم می­کنیم:

*جیره ­ای برای یک اسب بالغ با وزن بدن 530 کیلوگرم با نیاز انرژی در حد نگهداری و یک ساعت یورتمه سریع

نمونه جیره روزانه:

6 کیلوگرم علوفه خشک

5/4 کیلوگرم یولاف

5/1 کیلوگرم تفاله چغندرقند

1 کیلوگرم سبوس

85 گرم پودر سنگ آهک

100 گرم ویتامین و عناصر کم­نیاز

سپس نحوه توزیع هر ماده مغذی موجود در مواد خوراکی تشکیل دهنده این جیره می­توان محاسبه نمود. برای نمونه، میزان پروتئین هر یک از اقلام جیره به شرح زیر است:

علوفه

420 گرم = 6 کیلوگرم  7 درصد

450 گرم = 5/4 کیلوگرم  10 درصد

105 گرم = 5/1 کیلوگرم  7 درصد

150 گرم = 0/1 کیلوگرم  15 درصد

1125 گرم = کل

به عبارت دیگر ضرب درصد پروتئین موجود در هر یک از مواد خوراکی در مقدار آن­ها در جیره غذایی نحوه توزیع 1125 گرم پروتئین کل جیره را نشان می­دهد (میزان پروتئین جیره 7/8 درصد می­باشد). محاسبات مشابهی را نیز می­توان برای هر از مواد مغذی دیگر انجام داد.

ویتامین­ها و عناصر کم مصرف نیز با افزودن 100 گرم مکمل ویتامینه مینراله معتبر به جیره در سطح مناسبی تأمین گردند. در صورتی که هوا گرم بوده و یا اسب به میزان بالایی عرق کند باید نمک بیشتری به جیره اضافه شود و یا از یک سنگ نمک در آخور استفاده گردد.

در صورتی که تمام موارد اشاره شده، در زمان تصمیم­گیری برای تنظیم یک جیره مورد توجه قرار گیرند، اسب شانس بیشتری برای سلامتی و تندرستی کامل خواهد داشت.

آماده سازی خوراک اسب

آماده سازی نواله گرم

1. از یک ظرف تمیز برای این کار استفاده نمایید.
2. مقدار مورد نیاز سبوس را که معمولاً 5/1 کیلوگرم (5/3 پوند) می­باشد با یک قاشق چایخوری نمک و میزان یولاف لازم برای اسب­ها مخلوط کرده و سپس آن را مرطوب کنید تا خیس بخورند.
3. روی آن به اندازه­ای آب جوش بریزید که سطح سبوس­ها را بپوشاند.
4. آن را به خوبی هم بزنید.
5. روی ظرف را بپوشانید تا بخارها خارج نشوند و سپس بگذارید تا به آرامی سرد شود.
6. پیش از این که آن را در اختیار اسب­ها قرار دهید یک قاشق چایخوری سرپُر آهک روی آن بریزید.

در آماده سازی خوراک اسب نواله ­ای که به صورت صحیح آماده شده باشد بافتی ریز و همگن داشته باشد. البته برای افزایش خوش خوراکی آن را می­توان ملاس یا بزرگ پخته شده را به نواله افزود. در آماده سازی خوراک اسب یک نواله گرم را می­توان در شب پیش از روز استراحت یا پس از فعالیت شدید به اسب­های خسته تغذیه نمود.

ژله بزرگ

1. بر روی بذر بزرک آب ریخته و به مدت 24 ساعت بخیسانید. البته به ازای هر رأس اسب 5/0 کیلوگرم (حدود 1 پوند) در نظر بگیرید.
2. در ادامه روی آن آب بیشتری ریخته و آن را بجوشانید.
3. اجازه دهید بذرها به مدرت 2 -1  ساعت بجوشد تا بزرک کاملاً نرم شود. البته مراقب باشید که بذرها به هم نچسبیده و یا نسوزند.
4. بگذارید تا ترکیب به دست آمده خنک شود. حال می­توان آن را به خوراک اسب اضافه کنید.

چای/ نواله بزرک

1. روش اشاره شده قبلی را اجرا کنید اما از آب بیشتری استفاده نمایید تا چای بزرک حاصل شود.
2. برای ساختن نواله بزرک، یک کیلوگرم سبوس را در مایع حاصله بریزید و روی ظرف را بپوشانید تا خنک شود.
3. جوی پخته شده
   -جو را به مدت 12 ساعت بخیسانید.
   -تا زمانی که دانه­ ها شروع به خرد شدن نموده و آب را جذب کنند آن­ها را بجوشانید.
   -در صورتی که اسب نیاز به انرژی داشته باشد آن را به هر خوراکی می­توان افزود.در آماده سازی خوراک اسب برای تغذیه اسب­های خسته میزان بیشتری از آن را به مقدار کمی خوراک بیفزایید.

اُماج

1. 1-5/0 کیلوگرم (2-1 پوند) آرد یولاف را در سطح بریزید. مقدار کمی آب سرد روی آن ریخته و هم بزنید تا اُماج به حالت کلوخه کلوخه درآید.
2. 6/4 لیتر (5/1 – 1 گالن) آب گرم (نه جوش) روی آن ریخته و هم بزنید.
3. اجازه دهید اُماج سرد شود.
4. مایع حاصله باید به اندازه­ای دقیق شود که به راحتی خورده شده و خوش خوراک باشد. آن را می­توان برای رفع خستگی اسب­های خسته تغذیه نمود.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی