در پست قبلی انواع بیماری های ویروسی و باکتریایی علایم و راهای درمان و پیشگیری خروس و مرغ لاری بررسی گردید .از مهمترین بیماری انگل های خارجی در مرغ و خروس لاری چرب ، شپش مرغی ، کنه مرغی (ساس آبی) ، ساس قرمز می باشند. در ادامه به بررسی آن ها پرداخته و راه های کنترل آنها را نیز ذکر می کنیم.
انگل های خارجی
جرب
انواع طیور به این انگل حساس هستند. برخی جربها خون می مکند و برخی پوست را سوراخ کرده و یا روی پرها زندگی می کنند و یا در مجرای نای یا ششها و کبد و حتی اندام های داخل دیگر به سر می برند. جرب طيور موجب تأخیر رشد، کاهش تولید، کاهش زنده مانی، خسارت پرها و حتی مرگ می شود. قسمت عمده خسارات وارده توسط جربها شامل تحریک و خارش ثابت وان دست دادن خون می شود و تنها از طریق بررسی دقیق پرندگان قابل تشخیص است.
«جرب ماکیان شمالی» جنس «اوريتونيسوس» یکی از جرب های مهم برای پرورش دهندگان ماکیان و رایج ترین و جدی ترین انگل بیرونی مرغ خانگی است. آلودگی سنگین مرغ ها به این انگل موجب کاهش کیفیت و شرایط بدنی مرغ ها شده و تولید تخم آنها را کاهش می دهد و در ضمن پوست آنها را جربدار و خال مخالی می کند. جرب روی بدن پرنده می ماند و در مقایسه با دیگر جربها، خسارت بیشتری وارد می کند. این جرب بر خلاف دیگر انواع جرب، بدن میزبان را ترک نمی کند و لذا حتی در ساعات نور روز تعداد زیادی از آنها روی بدن مرغ ها باقی می ماند. این انگل به پرهای زیر شکم و اطراف دم علاقه بیشتری نشان می دهد ولی می توان در دیگر قسمتهای بدن نیز آنها را دید. این جرب خیلی ریز است و برای دیدن آنها به ذره بین یا میکروسکپ نیاز است. جنس ماده جرب قرمز بر روی پرها تخم می گذارد و تخمها در همین منطقه توسعه می یابد بدون اینکه بدن میزبان را ترک کنند. از آنجا که این انگل بدن میزبان (مرغ) را ترک نمی کند لذا برای مقابله با آنها نمی توان تنها به پیشگیری و از بین بردن عوامل میزبان واسط تکیه داشت بلکه باید به درمان بیماری در مرغ ها مبادرت کرد.
«جرب مرغی معمولی» نیز در انواع طيور دیده می شود و به مکیدن خون میپردازد و در تعداد زیاد موجب کاهش خون و تحریک بدنی مرغ شده و در نهایت موجب کم خونی مرغ می شود و تولید تخم را به شیوه جدی کاهش می دهد. این جرب همیشه در شب هنگام به هدف مصرف غذا (خون) به بدن مرغ ها حمله می کند و لذا در روز در میان شکاف ها و درزها به سر می برد و شب هنگام وقتی پرنده روی نی خواب استراحت می کند به بدن حملهور می شود. در آلودگی های شدید، برخی جربها حتی در طول روز نیز روی بدن مرغ باقی می مانند. معمولاً یک روز بعد از مصرف غذا روی بدن مرغ، جنس ماه به تخم ریز در شکافها و درزها می پردازد و تخم ها متولد شده و در عرض یک هفته بالغ می شوند. در آب و هوای سرد، چرخه کندتر است، کجه مرغ ها به مدت ۴ تا ۵ ماه بعد از حذف مرغ ها همچنان آلوده می ماند. از آنجا که این جرب از خون پرندگان وحشی نیز تغذیه میکند، لذا این پرندگان نیز موجب توسعه آلودگی جرب می شوند. با این حال رایج ترین روش توسعه، آلودگی این نوع جرب قفس های آلوده مرغی است. انسان نیز مهم است زیر این جرب در طول روز روی بدن مرغ نمیماند بنابراین باید تیمارهای دارویی را در طول روز بکار برد و کجه ها و ابزار و وسایل را ضدعفونی کرد.
«جرب پوست» معمولاً زیر فلسهای پای مرغ ها به سر می برد و ممکن است به تاج و ریش آنها بچسبد. زندگی آنها روی فلسها موجب چقر و جربی شدن فلسها شده و به نظر می رسد فلسها نه اینکه مستقیماً روی پا بر روی هم خوابیده اند بلکه به نظر میرسد به سمت خارج کشیده شده باشند. تمامی چرخه حیات این جرب روی بدن پرنده سپری می شود.
«جرب پر». که به دلیل سوراخ کردن پوست بدن توسط جرب به ویژه در ناحیه قائده پرها، موجب خارش شدید شده و در نتیجه پرها ریخته یا شکسته میشود. جرب با چشم غیرمسلح به سختی دیده می شود و با دقت در فولیکول موجود در قسمت قائده پرها می توان آنها را دید. جربها در سرتاسر بدن مرغ می خزند و از پرنده ای به پرنده دیگر منتقل می شوند.
مؤثرترین روش مقابله با تمامی گونه های جرب، نظارت دقیق و منظم بدن پرندگان و اسپری داروهای مناسب روی بدن پرنده و لانه آنها است. محلول مناسب «پرمترین»؛ بویژه وقتی به صورت اسپری روی بدن مرغ پاشیده شود موجب از بین رفتن تمامی جربها می شود. اسپری تمامی نقاط لانه موجب از بین رفتن جربهای مخفی شده در شکافها و خلل و فرج آشیانه میشود. مداوای ضد جرب معمولاً در فواصل یک یا دو ماهه تکرار می شود. همچنین هرگاه جربها با چشم دیده شدند به اسپری آن اقدام می شود.
شپش مرغی
از بیماری انگل های خارجی در مرغ و خروس لاری شپش مرغی می باشد .مهم ترین اثر شپش ها بر بدن پرندگان، اثر تحریکی آنها است. مرغهای مبتلا به شپش بی قرارند، بخوبی تغذیه نمی کنند، خواب مناسبی ندارند و ممکن است بدلیل نوک زدن یا خاراندن منطقه تحریک شده توسط شپش به خود با پرهایشان خسارت بزنند. بدیهی است که وزن بدن و تولید تخم آنها نیز کاهش یابد. تمامی شپشهای طیور از نوع گاززن هستند. گاه ممکن است جرب و شپش را اشتباه بگیریم و این در حالی است که جربها به مکیدن خون میپردازند. گونه های شپش منحصر به نوع خاصی از پرندگان می باشند ولی در صورت مجاورت انواع طیور، برخی از آنها از نوعی به نوع دیگر سرایت می کند. از ۷ گونه شپش طیور، مرغ خانگی به یکی دو و بوقلمون به سه تا از آنها آلوده می شود.
گونه های مختلف شپش، رفتار و عادات مشابهی دارند. آنها بصورت دائم روی میزبان خود به سر می برند و اگر از بدن جدا شوند به زودی می میرند. تخم آنها متصل به پرها است و شپش جوان شبیه شکل بالغ آن بوده و تنها از نظر رنگ و اندازه متفاوت است. شپش مناطق مختلف سطح بدن مرغ را تفاوت می گذارد و با توجه به آن نامگذاری می شود. دوره اینکوباسیون تخم شپش بین ۴ تا ۷ روز و توسعه آنها از زمان خروج از تخم تا مرحله بلوغ حدود ۲۱ روز است. جفتگیری شپش هاروی بدن مرغ صورت می گیرد و تخم ریزی ماده ها حدود ۲ تا ۳ روز بعد از بلوغ شان آغاز می شود. تعداد تخمهای هر شپش ماده بین ۵۰ تا ۳۰۰ عدد است.
«شپش سر» همان گونه که از نامش پیداست عمدتاً در سر پرندگان به سر می برد ولی گاه در گردن و حتی جاهای دیگر بدن نیز دیده میشود. این شپش معمولاً در نزدیک پوست یا در قائده پر در بالا و پشت سر و زیر نوک به سر می برد. در واقع سر شپش اغلب بقدری نزدیک پوست است که ممکن است فکر کنیم به پوست چسبیده و یا در حال مکیدن خون است در حالی که خون نمیمکد ولی فعالیت آن روی پر و پوست، تحریک کننده است و به همین دلیل در میان آفات مرغ خانگی و بوقلمون، رتبه اول را بخود اختصاص می دهد. آلودگی سنگین مرغها به سرعت آنها را ضعیف کرده و ممکن است قبل از یک ماهگی آنها را از پا در آورد. در صورت وجود پوشش مناسب پر، تعداد شپشهای سر کاهش می یابد ولی مجدداً وقتی پرنده به سن بلوغ میرسد تعداد آنها افزایش می یابد. این شپش، دراز، خاکستری رنگ و با طول حدود 5/2 میلی متر است و تخمهای سفید مرواریدی آنها بصورت منفرد به پایه پرهای کوچک سر متصل می شود و در عرض ۵ روز تبدیل به شپشهای ریز، رنگ پریده و شفافی می شود که از نظر شکل شبیه والدین خود می باشند.
«شپش بدن». شپش ترجیح میدهد بجای پرها روی پوست پرنده زندگی کند و لذا به قسمتهایی از بدن از قبیل زیر شکم میرود که دارای پوشش پر متراکمی نیست. در شرایط آلودگیهای انبوه ممکن است این نوع شپش ها را روی سینه، زیر بالها و یا دیگر قسمت های بدن و از جمله سر مشاهده شود. وقتی پرها از روی بدن برداشته و بالا نگه داشته میشوند، شپشهای کهربایی رنگ بدنبال محلی برای مخفی شدن، به سرعت روی پوست حرکت می کنند. تخمها به صورت خوشه ای و در نزدیک قائده پرهای کوچک بخصوص ناحیه شکم و در پرندگان جوان در قسمتهای سر و سینه ریخته می شود. حدود یک هفته بعد لاروها از تخم خارج می شوند و حدود ۲۰ روز طول می کشد تا شپشها بالغ شوند. این شپش رایج ترین شپشی است که پرندگان در حال رشد را آلوده می کند و وقتی میزان آلودگی آنها زیاد باشد، پوست را تحریک کرده و پوست به ویژه در ناحیه شکم حالت جربی پیدا میکند.
«شپش غلاف پر» یا شپش کوچک بدنی، از نظر شکل و شمایل شبيه شپش بدن است ولی اندازه آن کوچک تر است. این شپش ها معمولاً روی غلاف پرها به سر می برند و وقتی پر را از بدن مرغ جدا می کنیم به سرعت در طول غلاف پر به سمت بدن مرغ میدوند. گاه تا دوازده شپش دیباچه را روی هر غلاف پر مشاهده می کنیم. از آنجا که شپش غلاف پر از قسمتی از پر تغذیه می کند لذا تعداد آنها در بوقلمون، مرغ شاخدار و اردکهایی که در مجاورت مرغ خانگی نگهداری می شوند کمتر است. این شپش، مرغ های جوان را آلوده نمی کند تا زمانی که به خوبی پر در آورند.
برای کنترل شپش ها همان اقداماتی را که در مورد جرب اشاره شد بکار می برند. مقابله با شپش در حالت اسپری مواد ضد انگل بر بدن پرنده به مراتب مؤثرتر از سمپاشی لانه آنها است.
کنه مرغی (ساس آبی)
از بیماری انگل های خارجی در مرغ و خروس لاری کنه می باشد. در صورتی که «کنه مرغی» در سالن طیور و یا مزرعه زیاد شود تبدیل به مشکل جدی می گردد. کنه، خون خوار است و وقتی تعداد آن در بدن زیاد شود موجب ضعف پرنده، کاهش تولید تخم، لاغری و مرگ آنها میشود. کنه مرغی به مدت سه سال بدون غذا مقاومت می کند و روی بدن انواع طیور زندگی می کند. کنه ها قسمت عمده لحظات شان را در مکان های مخفی و درز شکاف ها به سر می برند و شب هنگام برای مکیدن خون به سمت پرندگان می روند. تولید مثل آنها در همین مکان های مخفی انجام می شود. چند روز بعد از خوردن غذا از بدن میزبان، جنس ماده دستهای تخم می گذارد. در فصول گرم سال تخمها در عرض ۱۴ روز و در هوای سرد پس از ۳ ماه از تخم خارج می شوند. لارو خارج شده از تخم در اطراف می چرخد تا زمانی که پرنده میزبان مناسبی پیدا کند. آنگاه ۳ تا ۱۰ روز دائم روی بدن پرنده می ماند و پس از ترک پرنده بدنبال محل مخفی می گردد و قبل از اینکه به مصرف وعده خون بعدی بپردازند یک بار پوست اندازی می کند. پس از آن وعده های مکرر پوست اندازی و مکیدن خون تجربه می شود.
ریشه کنی کنهها سخت است و لازم است روش مورد استفاده به دقت اجرا شود. برای مقابله با کنه اساساً لازم نیست مرغها تحت مداوا قرار گیرند بلکه باید لانه ها و محوطه اطراف سمپاشی شود.
ساس قرمز
انواع مختلف گونه های «ساس قرمز» به مرغ خانگی، بوقلمون و حتی انسان حمله می کند. بطور طبیعی ساسها از حیوانات و پرندگان وحشی و مار و مارمولک تغذیه می کنند و تنها لارو آنها به بدن طيور و حيوانات هجوم میبرد در حالی که جرب بالغ روی درخت زندگی و تغذیه می کند. لاروها معمولاً به بالها، سینه و گردن طیور می چسبند و مواد سمی به بدن تزریق می کنند که موجب خارش و تحریک موضعی پوست می شود. بعد از چند روز، لارو چاق شده و می افتد البته خسارت وارد شده به بدن مرغ ممکن است ظاهری نباشد و بعد از ذبح مرغ، روی لاشه آنها قابل تشخیص باشد. بنابراین آلودگی به این انگل موجب کاهش ارزش لاشه مرغ ها می شود. مرغها و بوقلمون های جوان ممکن است بعد از مبتلا شدن به این نوع ساس، ضعیف شده و از خوردن اجتناب کرده و بمیرند. بسته به روش پرورش ماکیانها، بوقلمون حساس تر از مرغ خانگی است.
کنترل انگل های خارجی
حشره کش های مختلفی برای کنترل انگل های خارجی در بازار وجود دارد. مؤثرترین آنها «پِرمترین» است. باقیمانده این دارو دارای فعالیت بالایی است و لذا استفاده از آن برای ضدعفونی و از بین بردن انگل های خارجی سالن ها و کجهها و آشیانه ها و ابزار و ادوات مرغداری مناسب است می توان این دارو را در غلظت های پایین روی بدن پرنده نیز بکار برد. اصولاً در زمان استفاده از مواد حشره کش، لازم است از دستورالعمل شرکتهای سازنده به دقت تبعیت کرد.
نظرات کاربران
2:27:55 AM