طيور به انواع و اقسام بیماری ها مبتلا می شوند واین بیماره ها را می توان به دو دسته «عفونی» و «غیر عفونی» تقسیم کرد. بیماری های غیر عفونی شامل جراحات فیزیکی، آسیب های دمایی (سرماخوردگی، تنش گرمایی)، تغذیه ای (کمبود ویتامین، عدم توازن غذایی)، بیماری های متابولیک، بیماری های ژنتیکی، مسمومیت، بیماری های نئوپلاستیک (تومور)، بیماری های ایمنی، بیماری های ناشی از افزایش سن و بیماری های با منشأ ناشناخته می شود. بیماری های عفونی نیز شامل عفونت های باکتریایی، ویروسی، قارچی، انگلی و پروتوزوآیی است. در ادامه به مهم ترین بیماری های عفونی و برخی بیماری ها که به عنوان بیماری انگلی داخلی مرغ و خروس لاری رایج اشاره شده است، می پردازیم.
انگل های داخلی
آسکاریس (کرم گرد روده)
یکی از بیماری های انگی داخلی مرغ و خروس لاری انواع کرمهای گرد روده می باشد. مرغ خانگی و بوقلمون نیز دچار کرم «آسکاریدیا گالی» می شوند. کرم بالغ حدود ۴ تا ۸ سانتی متر طول دارد و می توان آن را با چشم غیرمسلح دید. پرندگان آلوده علایم ضعف، لاغری و اسهال دارند. درگیری اولیه پرندگان با آن موجب کاهش قابلیت استفاده از غذا و در موارد حاد منجر به مرگ پرنده می گردد.
مرغ های با سن ۳ تا ۴ ماه نسبت به آن مقاوم هستند. نمونه های این انگل در تخم نیز دیده شده است زیرا کرم انگل از روده به سمت اویداکت منتقل شده و در کنار محتویات تخم بسته بندی می شود. چرخه حیات این کرم مستقیم و ساده است. ماده، تخم های با پوسته ضخیم خود را در روده می ریزد و از طریق مدفوع به محیط انتقال می دهد. جنین کوچکی در درون تخم رشد می کند ولی سر باز نمی کند.
لارو درون تخم در مدت ۲ تا ۳ هفته به حالت عفونی می رسد. تخم حاوی جنین بسیار مقاوم است و در شرایط آزمایشگاهی تا ۲ سال زنده می ماند ولی در شرایط عادی تعداد اندکی از آنها بیش از یک سال دوام می آورند. مواد ضدعفونی و پاک کننده در مزرعه، تخم این انگل را از بین نمی برد. مصرف تخم های عفونی این انگل توسط پرندگان سالم آنها را آلوده می کند.
داروها تنها به از بین بردن انگل های بالغ می پردازند. و اشکال نابالغ آن خسارات بیشتری در بدن طیور ایجاد می کند. «پیپرازین» داروی مناسبی برای مقابله با این کرم است بویژه اگر به شيوه مناسبی استعمال گردد. پیپرازین تنها برای مقابله با این انگل بکار می رود، در حالی که بر انگل های دیگر اثری ندارد. در زمان استفاده از آن باید دستورالمعل کارخانه سازنده رعایت شود.
بکار بردن دقیق و سختگیرانه اصول و موازین بهداشتی و امنیت زیستی موجب کنترل این انگل می شود. در صورت محصور بودن پرندگان، لازم است قبل از ورود سری جدید مرغ و خروس ها، لانه آنها بدقت تمیز شود و پرندگان با سنین مختلف بصورت جدا از هم نگهداری شوند. بهداشت پرندگان جوان باید با دقت بیشتری دنبال شود. در صورت استفاده از مرتع، از مراتع تمیز برای هر گروه از پرندگان استفاده گردد.
کرم سکوم
«کرم هتراکیس» با طول کمتر از ۱ سانتی متر و به رنگ سفید در سکوم مرغ خانگی، بوقلمون و دیگر پرندگان به سر می برد. ولی سلامت مرغ را به خطر نمی اندازد بطوری که هیچ علامت بالینی معینی در پرندگان مشاهده نمی شود. ولی خطر عمده این نوع کرم انتقال عامل «هیستوموناس» یا عامل بیماری سرسیاه در بوقلمون است. این انگل پروتوزوآیی ظاهرا از طریق کرم های سکومی از پرنده ای به پرنده دیگر و نیز به تخم منتقل می شود. چرخه حیات آنها شبیه دیگر کرم های گرد است. تخم ها در سکوم تولید شده و از طریق مدفوع به بیرون راه می یابند و حدود ۲ هفته (در فصل زمستان طولانی تر) به حالت عفونی می رسند. تخم این انگل نسبت به شرایط محیطی مقاوم است و به مدت طولانی زنده می ماند. «فن بندازول» داروی تخصصی این انگل است. از آنجا که کرم علایم قابل رؤیت خاصی تولید نمی کند و تخم آنها نیز به مدت طولانی به زندگی ادامه می دهد، توصیه می شود که مرغ خانگی و بوقلمون بصورت جدا از هم نگهداری شوند.
کرم موئینه
یکی دیگر از انواع بیماری انگل های داخلی مرغ و خروس لاری کرم های موئینه از جنس «کاپیلاریا» در طیور است. دو گونه «آنولاتا» و «كونتورا» در چینه دان و مری پرندگان به سر برده و موجب ضخامت و التهاب مخاط آنها شده و گاه خسارات شدیدی به بوقلمون ها و دیگر پرندگان بازی وارد می کنند. گونه «اوبسیگناتا» در روده برخی گونه های پرندگان به سر برده و چرخه زندگی ساده و مستقیمی دارد.
کرم بالغ در دیواره روده به سر می برد، تخم آنها از طریق مدفوع به خارج راه می یابد و پس از ۶ تا ۸ روز رشد جنین، برای انواع پرندگان حالت آلوده پیدا می کند. خسارت آنها در حدود ۲ هفتگی بیشتر است و اغلب تورم شدید و گاه خونریزی از عواقب آن است. از بین رفتن مخاط روده ممکن است به قدری شدید باشد که منجر به مرگ پرندگان شود. این انگل ها ممکن است در لانه هایی که از بستر عمیق استفاده می کنند به یک مشکل جدی مبدل شوند. ابتلای سنگین پرندگان به این انگل موجب کاهش تولید تخم، کاهش رشد و کاهش باروری می شود.
در صورت آلودگی شدید مرغ ها، براحتی می توان حضور آنها را در بازرسی لاشه تشخیص داد ولی بدلیل اندازه کوچک تخم ها به زحمت می توان تخم آنها را در مدفوع شناسایی کرد. این انگل مداوای معینی ندارد و لذا کنترل آن بهتر است. برخی داروها در سطح اندک برای کاهش آنها بکار می رود. برای مداوای پرندگان آلوده، آنها را روی کف های سیمی نگهداری می کنند. برخی گونه های کاپیلاریا چرخه حیات غیرمستقیم دارند و لذا باید اقدامات کنترلی روی میزبان واسط آنها انجام شود. «هیگرومایسین» و «مِلدین» برای کنترل آنها مناسب است. استفاده از ویتامین A بیشتر در جیره مرغ های آلوده نیز مؤثر است. برخی داروها از جمله «فن بندازول» و «لویا میزول» برای درمان آنها بکار می رود ولی در برخی کشورها مصرف آنها از نظر مؤسسات استاندارد غذا و دارو مجاز نیست.
کرم نواری
کرم نواری یا «سستود»، کرم های مسطح و نوار مانندی هستند که بدن آنها از قطعات مختلفی تشکیل شده و در اندازه های متفاوتی دیده می شوند و گاه بزرگی آنها به بیش از ۱۰ سانتی متر می رسد. سر این کرم ها به مراتب کوچک تر از بقیه بدن است. از آنجا که کرم های نواری ممکن است خیلی کوچک باشند، لذا یافتن آنها در روده مرغ احتياج به بررسی دقیق دارد. به این منظور قطعه ای از روده شکافته شده و در آب گذاشته می شود تا بهتر بتوان آنها را مشاهده کرد.
خسارات وارده توسط آنها در طیور متناقض و متفاوت است. در پرندگان جوان، عفونت سنگین به این کرم منجر به کاهش کارایی تولید و کاهش رشد آنها می شود. همچنین پرندگان جوان بیشتر از پرندگان مسن آلوده می شوند. تقریباً تمامی کرم های نواری پرندگان، بخشی از چرخه حیات خود را در بدن میزبان دیگر سپری می کنند و پرندگان بعد از خوردن حیوان میزبان واسط (حلزون، سوسک، مورچه، ملخ، کرم خاکی، مگس خانگی و …) آلوده می شوند. از طرفی کرم های نواری از طریق تولید تخم به تکثیر خود پرداخته و خوردن مدفوع پرندگان موجب الودگی مجدد میزبان واسط می شود. داروهای مختلف برای مقابله با کرم نواری در طیور بکار می رود ولی کارایی آنها مورد سؤال است. بطور کلی روش اصلی پیشگیری از این کرم جلوگیری از مصرف میزبان آلوده توسط مرغ است. برای کنترل آلودگی گله به کرم های نواری می توان بصورت منظم پرندگان را در معرض «فن بندازول» و «لویامیزول» قرار داد.
کرم نای
کرم نای «سینگاموس تراشه» کرم مدور و قرمز رنگی است که به نای پرندگان چسبیده و موجب بیماری خاصی می شود که در آن پرنده با دهان باز تنفس می کند و در صورت حاد بودن آن، صدای خرخر از آنها به گوش می رسد و در بسیاری موارد منجر به مرگ پرنده می شود. کرم ها مجرای نای را مسدود می کنند و لذا برای پرندگان جوان مضر هستند.
این کرم را به نام های «کرم قرمز» یا «کرم چنگال دار» نیز می نامند زیرا رنگ آنها قرمز است و جنس نر و ماده به صورت دائمی به هم چسبیده و حالتی شبیه Y بخود می گیرند. ماده بزرگتر است و طولی بالغ بر ۷ تا 5/2 میلیمتر دارد در حالی که طول نرها حدود ۱ سانتی متر است. هر دو جنس از طریق قطعات دهنی خود به دیواره نای می چسبند و وقتی تعداد زیادی از آنها تجمع یافتند، راه نای مسدود می شود. چرخه حیات این کرم شبيه کرم های سکومی است. انگل زمانی به پرنده منتقل می شود که به تخم های جنین دار کرم یا کرم های خاکی حاوی لارو کرم گلو نوک می زند. کرم ماده در نای تخم می ریزد. تخم ها از طریق سرفه و بالا آوردن به مری منتقل شده و به فضولات راه می یابند.
تخم ها بعد از ۸ تا ۱۴ روز تبدیل به جنین آلوده کننده می شوند و اگر توسط مرغ های دیگر مصرف شود آنها را آلوده می کنند. کرم خاکی و حلزون میزبان واسط این کرم هستند. کرم نای در کرم خاکی آلوده به مدت 4 تا 5 سال و در حلزون ها به مدت یک سال آلوده می ماند. پس از خورده شدن لارو کرم نای توسط پرنده، در روده از تخم خارج می شود و از روده به سمت نای و شش ها مهاجرت می کند.
کرم نای، در مرغ خانگی، بوقلمون، مرغ شاخدار، قرقاول، کبک و دیگر پرندگان ایجاد آلودگی می کند. پرندگان جوانی که روی خاک یا مراتع آلوده به سر می برند در معرض ریسک بالایی هستند. برای کنترل بیماری یا حداقل کاهش تعداد آنها در هر مرغ می توان از جایگاه های مرتع متفاوت و به صورت یک سال در میان استفاده کرد و یا هر دسته جوجه ها را در طول سال تنها در یک جایگاه نگهداری نمود. شخم زدن خاک در انتهای فصل رشد به کاهش آلودگی این کرم کمک می کند. تیمار خاک برای حذف کرم خاکی و حلزون نیز روش مؤثری برای کنترل آن است ولی هزینه زیادی دارد. کرم نای را به راحتی می توان با استفاده از داروهای کرم کش مناسب در مقاطع زمانی ۱۵ تا ۳۰ روزگی و یا به کار بردن سطح کمی از آن به شیوه دائمی و از ۱۵ روز پس از قرار دادن مرغ ها در جایگاه های آلوده، کنترل کرد. «فن بندازول» داروی مؤثر کنترل این انگل است ولی مؤسسه دارو و غذا مصرف آن را مجاز نمی داند.
نظرات کاربران
2:27:55 AM