در این پست در مورد جفت گیری سگ اطلاعات کاملی را بیان میکنیم از جمله فصل جفت گیری سگ ، انتخاب والدین برای جفت گیری سگ و تعداد دفعات جفت گیری سگ . باما همراه باشید.

فصل جفت گیری سگ

در گذشته تصور می شد که سگ های ماده سالی دو بار فحل می شوند و به عبارتی دو فصل جفت گیری سگ وجود دارد اما مطالعات جدید نشان می دهد که فاصله بین دو فحلی در سگ معمولاً بین ۷ تا ۸ ماه به طول می انجامد. البته ممکن است سگ ماده ۴ ماه بعد از فحلی اول مجدداً فحل شود. بر اساس تجارب نگارنده چنانچه سگ ماده در طول مدت فحلی جفت گیری نداشته و یا جفت گیری منجر به آبستنی نشود و با توله­ های متولد شده در هفته اول زایمان تلف شوند فحلی بعدی غالباً زودتر ایجاد می گردد. در برخی نژادهای سگ مانند نژاد باسنجی وجود یک فحلی در سال به اثبات رسیده است. فحلی و متعاقب آن جفت گیری می­تواند در تمام فصول سال اتفاق افتد اما به نظر می رسد احتمال وقوع آن در نیمة اول سال بیشتر باشد. درجه حرارت محیط، بلندی طول روز، فرمون­ها و دیگر عوامل محیطی ممکن است به نحوی روی فحلی تأثیر بگذارند.

جفت گیری

قبل از شروع علایم پیش فحلی لازم است در فکر تهیة سگ نر مناسب بود و با دیدن اولین نشانه های مرحله پیش فحلی در سگ ماده می بایست صاحب سگ نر را از وضعیت حیوان ماده مطلع کرد. برخی از صاحبان سگ های ماده ۱۲-۱۰ روز بعد از شروع مرحله پیش فحلی اجازه جفت گیری به سگ ماده می­دهند و برخی دیگر مدام سگ های نر و ماده را به هم نزدیک نموده و به محض این که حیوان تمایل به جفت گیری را نشان دهد اجازه انجام این کار را می دهند و برخی دیگر نیز در زمان فحلی با دست خود نواحی تناسلی (فرج حیوان) را تحریک نموده و چنانچه حیوان دم را به کناری زده و فرج را به بالا هدایت نماید و مانع از انجام تحریک نشود زمان جفت گیری را مناسب می دانند. حتی اگر سگ ماده در این زمان تخمک گذاری نکند معمولاً نتایج رضایت بخشی به دست می آید زیرا اسپرم سگ نر بارور می تواند تا ۷روز در دستگاه تناسلی سگ ماده زنده بماند و قدرت باروری خود را حفظ کند. به همین دلیل جفت گیری قبل از تخمک گذاری می­تواند منجر به آبستنی شود. از طرفی تخمک­ها ۳ روز بعد از تخمک گذاری آماده لقاح می شوند بنابراین جفت گیری پس از تخمک گذاری نیز می تواند منجر به آبستنی شود ولی با این وجود زمان نامناسب جفت­گیری علت اصلی ناباروری در سگ­های ماده است. به همین دلیل تکرار جفت گیری به فاصله ۴۸ ساعت احتمال آبستنی را بالا می برد. در مواردی که سگ نر والد نیز از کیفیت اسپرم پایینی برخوردار است این عمل می تواند بسیار مفید باشد. البته پیدا کردن زمان تخمک گذاری ممکن است در مواقعی که سگ خیلی زود یا خیلی دیرتر از زمان معمول تخمک گذاری می کند و یا در موارد استفاده از تلقیح مصنوعی، لازم باشد. در تخمک گذاری را دامپزشک شما با اندازه گیری غلظت پروژسترون خون به روش های آزمایشگاهی انجام می­دهد.

زمان تخمک گذاری در ارتباط با شروع مرحلة پیش فحلی متغیر است و از آنجایی که شروع فحلی کامل در زمان غلیان هورمون گنادوتروفين LH رخ می دهد و تخمک گذاری نیز ۲ روز بعد از غليان LH به وقوع می­پیوندد و از آنجایی که تخمک­های آزاد شده ۵-۴ روز قبل از اینکه دژنره شوند در دستگاه تناسلی زنده باقی می مانند و با توجه به این که تخمک به صورت نابالغ آزاد می شود و به همین دلیل بلافاصله قادر به لقاح نیست و بلوغ کامل تخمک و قابلیت باروری آن تا حداقل ۴۸ ساعت پس از تخمک گذاری کامل انجام نمی گیرد بنابراین دوره حداکثر باروری برای جفت گیری های طبیعی دامنه ای از یک روز قبل تا ۶ روز بعد از غليان هورمون LH است.

به طور کلی زمانی را که تخمک می تواند بارور شود دورۂ لقاح می گویند. این دوره می تواند بین ۲ تا ۵ روز پس از تخمک گذاری باشد همچنین زمانی را که در طی آن جفت گیری می تواند منجر به برقراری آبستنی شود دوره بارور می گویند. این دوره از چند روز قبل از دوره لقاح آغاز شده و آن را در بر می گیرد. بنابراین زمان مناسب جفت گیری ۴ روز پس از شروع فحلی ایستاده یعنی ۴ روز پس از این که حیوان ماده فحل شروع به ایستادن به منظور انجام جفت گیری می نماید می باشد. شل شدن لبه های فرج در زمان فحلی عموماً در زمان غلیان LH رخ می دهد. بنابراین جفت گیری باید ۴ روز بعد از شروع شل شدن فرج آغاز شود و هنگامی که دامپزشک شما به منظور یافتن بهترین زمان جفت گیری ارزیابی بالینی را به تنهایی مد نظر قرار می دهد ترکیبی از شروع فحلی ایستاده و آغاز شل شدن فرج می تواند بسیار مفید باشد زیرا هر دو رخداد به طور متوسط ۴ روز قبل از شروع دوره لقاح آغاز می شود.

اگر شما سگ مادة فحل خود را نزد دامپزشک ببرید او با کمک وسایل معاینه می تواند زمان مناسب جفت­گیری را مشخص نماید بدین صورت که با استفاده از یک واژینسکوپ و با ارزیابی شکل چین های مخاطی مهبل، رنگ مخاطات و رنگ مایعات موجود می تواند به یافته های ارزشمندی برسد و زمان جفت گیری را یادآور شود. به طور کلی در شروع مرحله اول فحلی یا پیش فحلی و در اوایل فحلی چین های مخاطی مهبل بزرگ، خیزدار و به رنگ صورتی یا صورتی سفید هستند و علت این تغییرات ضخیم شدن سلول های پوششی مخاطی و تجمع خیز در بافت زیر مخاط است. در زمان غلیان LH افزایش پیش رونده ای در چروک خوردن چین ها همراه با رنگ پریدگی آنها رخ می دهد. بنابراین جفت گیری می بایست ۶-۴ روز بعد از شروع چروک خوردن چین های مخاطی انجام شود.

در نژادهای بزرگ جثه از جمله گریت دین که تعداد توله ها در هر زایمان زیاد است. و این مسأله می تواند سبب تولد توله های کوچک و ضعیف شود و مرگ و میر سریع آنها را در هفته اول زایمان به دنبال داشته باشد. بهتر است زمان انجام جفت گیری به گونه ای انتخاب شود که تعداد تخمک­های قابل تلقيح کم باشد تا تعداد توله های حاصل در هر زایمان کمتر شده و توله هایی قوی و بزرگ به دنیا آمده که قابلیت زنده ماندن را داشته باشند.

در مواردی که سگ ماده خجول بوده یا شیطنت زیاد داشته باشد مقید کردن حیوان لازم است و حتی گاهی استفاده از پوزه بند ضروری به نظر می رسد. اگر سگ نر نیز مفید نباشد در بو کشیدن، پریدن و بازی کردن افراط می­کند و به خصوص اگر سگ نر باتجربه نباشد در وضعیت های نامناسب و مختلفی روی سگ ماده می­پرد که در این شرایط ممکن است قسمت اول انزال خارج شود.

عمل جفت گیری در سگ یا آمیختن سگ نر و ماده با هم پیش درآمدی دارد که در آن گاهی مشاهده می­شود سگ های نر و ماده قدری به بازیگوشی مشغول شده و حرکاتی مانند دویدن به اطراف و پریدن به سر و کول یکدیگر و بوییدن را انجام می دهند. مدت انجام این حرکات ممکن است چندین دقیقه طول کشیده یا خیلی کوتاه باشد. پس از این مرحله اگر سگ ماده مایل به جفت گیری باشد بالاخره می ایستد و اجازة پریدن به سگ نر را می دهد در این حالت سگ ماده دم خود را به یک طرف کج کرده و با بالا نگاهداشتن قسمت خلفی بدن دخول را تسهیل می نماید. البته بعضی از سگ­های ماده سگ نر به خصوصی را ترجیح می دهند. هنگامی که سگ نر روی سگ ماده می پرد و میانه بدن آن را توسط دست­های خود محکم می گیرد حرکاتی را برای دخول شروع می کند. در این زمان نعوظ خفیفی روی می دهد و استخوان آلت تناسلی باعث سخت شدن آلت می شود. هنگام دخول حرکات بیشتری برای اطمینان از دخول کامل حشفه انجام می گیرد و در این موقع لگن سگ نر کاملاً چسبیده به سگ ماده بوده و قسمت عقب سگ نر تقريباً عمودی قرار می گیرد. نعوظ آلت تناسلی بعد از دخول کامل انجام می شود و در این موقع انزال کامل رخ می دهد. قبل از جفت گیری استشمام بوی حیوان فحل و رفتار جفت گیری از عواملی هستند که باعث تحریک نعوظ می شوند.

نعوظ عبارت است از تورم و سختی آلت تناسلی به علت تجمع خون در بافت های آن، که به دلیل تنگی وریدها و ممانعت از بازگشت خون وریدی رخ می دهد. در سگ­ها قبل از جفت گیری فقط نعوظ مختصری رخ می دهد و دخول در اثر سختی استخوان آلت تناسلی تسهیل شده و به دنبال آن نعوظ کامل انجام می­شود و آلت تناسلی نر در دستگاه تناسلی سگ ماده قفل می شود و در نهایت در خاتمه جفت گیری پس از از بین رفتن نعوظ، سگ نر و ماده از هم جدا می شوند.

در هنگام نعوظ کامل متعاقب گره خوردن سگ های نر و ماده انزال کامل روی می دهد. در این هنگام سگ نر به طور غریزی مایل است که از روی سگ ماده پایین بیاید با گذاشتن هر دو دست در یک طرف بدن سگ ماده، پای طرف مخالف را به هوا بلند می نماید و با عبور دادن پای خود از روی سر حیوان ماده می چرخد و این عمل سبب می شود آلت تناسلی در نزدیکی استخوان آلت تناسلی ۱۸۰ درجه به یک طرف بچرخد و اگر نعوظ کامل رخ داده باشد آلت تناسلی نر از بدن سگ ماده خارج نمی شود. در این حالت سگ هنوز می تواند قسمت سوم انزال خود را حتی اگر میز راه پیچیده باشد کامل کند. خم شدن آلت تناسلی می تواند به جلوگیری از خروج خون از حشفه و در نتیجه حفظ نعوظ کمک نماید.

در زمان گره خوردن سگ های نر و ماده نباید آنها را از هم جدا نمود و سعی در این کار به يقين سبب صدمه دیدن نواحی تناسلی در هر دو خواهد شد. خروج آلت تناسلی سگ نر از بدن سگ ماده متعاقب از بین رفتن تورم پیاز پیش آبراهی (از بین رفتن نعوظ) و انبساط عضلات مهبل انجام می شود.

در زمان جفت گیری و انزال، سه مایع از سگ نر خارج می شود و انقباضات عضلة میز راه باعث به جلو راندن این مایعات از مجرای دفران و غدة پروستات در طول میز راه می شود. حجم قسمت اول انزال که مایعی شفاف است حدود 2- 5/0 میلی لیتر بوده و ممکن است هنگام هیجانات جنسی اولیه یا به هنگام تلاش سگ برای دخول آلت تناسلی به مهبل به بیرون ریخته و یا ممکن است بعد از دخول خارج شود. بخش اول انزال که از غدة پروستات منشأ می گیرد احتمالاً در شستن میزراه از ادرار مؤثر است. بخش دوم انزال که غنی از اسپرم بوده و حجم آن 1- 5/0 میلی لیتر است و با جفت گیری و نعوظ کامل به نیمة قدامی مهبل ریخته می شود به رنگ سفید خاکستری است. سومین قسمت انزال هم که از غدة پروستات منشاء می گیرد معمولاً هنگامی که سگ­ها پشت به پشت قرار گرفته اند خارج می شود. حجم این قسمت معمولاً در نژادهای بزرگ ۲۰-۱۵ میلی لیتر بوده و احتمالاً به مدت وضعیت گره بستگی دارد و به نظر می رسد عمل این قسمت شستن مسیر عبور اسپرم ها و انتقال اسپرم ها به داخل رحم باشد، برخی منابع وجود این مایع را برای بقا و زنده ماندن اسپرم ها در بدن سگ ماده ضروری دانسته اند. رنگ این قسمت از انزال نیز شفاف است.

تعداد دفعات جفت گیری سگ

برای تعداد دفعات جفت گیری سگ این را بدانید در طول فحلی با توجه به پایداری و دوام اسپرم در داخل دستگاه تناسلی سگ ماده که تا ۷ روز زنده مانده و قدرت باروری خود را حفظ می کند و با توجه به طول ایام فحلی در سگ ماده به منظور حصول نتیجه بهتر در امر تولید مثل بهتر است پس از اتمام مرحله اول تولیدمثلی با پرواستروس، به عبارتی دیگر پس از اتمام مرحله خونریزی، سگ نر و ماده را به هم نزدیک نمود تا در صورت تمایل سگ ماده، اولین جفت گیری انجام شده و پس از آن یک روز در میان این کار، انجام گیرد. به نظر می رسد که برای رسیدن به نتیجه مطلوب سه بار جفت گیری کافی باشد. می دانیم که تخمک گذاری در ۷۲-۴۸ ساعت اول مرحله فحلی انجام می شود و با توجه به زمان محدود قابلیت باروری تخمک ها چنانچه در روز اول و دوم فحلی جفت گیری انجام شود يقيناً تعداد توله ها به حداکثر می رسد و چنانچه زمان جفت گیری به تعویق افتد از تعداد توله ها کاسته می شود. در صورت تداوم فحلی می توان تعداد دفعات جفت گیری سگ را افزایش داد یا جهت راهنمایی به دامپزشک مراجعه کرد.

انتخاب والدین برای جفت گیری سگ

برای انتخاب والدین برای جفت گیری سگ چنانچه سگ مادة فحلی دارید و مایل به داشتن توله هستید لزوم انتخاب والد نر به منظور جفت گیری ضروری است و توصیه می شود که حتماً در این خصوص با دامپزشک مشورت کنید و بهتر است حداقل یک ماه قبل از جفت گیری، سگ ماده توسط دامپزشک مورد معاینه قرار گیرد و از نظر واکسیناسیون اقدامات لازم انجام شود.

سگ ماده می بایست از لحاظ بدنی شرایط مناسبی داشته باشد و در عین حال از افزایش وزن و چاقی بیش از حد پرهیز گردد. لزوم مصرف داروهای ضدانگل پیش از جفت گیری ضروری است. نحوه نظارت بر جفت­گیری در نژادهای مختلف متفاوت است و پرورش دهندگان سگ نظرات متفاوتی در این مورد دارند. در جفت گیری سگ­ها همواره می بایست به جثه حیوان توجه کرد. توجه به جثه حیوان نر و ماده حداقل می تواند نوعی تقارن ژنتیکی را در آنها برقرار سازد زیرا نیمی از ژن­های موجود در ساختمان ژنتیکی توله از والد نر و نیمی دیگر از والد ماده تأمین می شود. انتخاب و موتاسيون (جهش) نیز بر نتایج وراثتی مؤثر هستند به همین جهت از قدیم الایام با انتخاب صفات مناسب در والدین سعی شده که این صفات به نسل های بعد منتقل شود. نقایص ژنتیکی نیز ممکن است در هر نژادی رخ دهد و هر عضوی از بدن را درگیر سازد برخی از بیماری­های ژنتیکی در بسیاری از نژادها به وجود می آید و برخی دیگر تنها در یک نژاد بخصوص رخ می دهد به عنوان مثال می توان به نوعی بیماری چشمی در نژاد کالی و همچنین سندرم وبلرا که نوعی اشکال استخوانی مفصلی است در نژاد دوبرمن اشاره کرد. برخی از بیماری­های وراثتی و مادرزادی می توانند سبب مرگ توله ها شوند یا می توانند ایجاد اشکال در توانایی های حسی و حرکتی توله ها نموده و در آینده نیز به نسل های بعد منتقل شوند بنابراین در انتخاب والد نر و ماده می بایست سگ ماده کاملاً سالم و عاری از بیماری های ژنتیکی و ارثی نژاد خود باشد تا توله ها کاملاً سالم باشند. به همین دلیل در صورت مشاهده سگ ماده فحلی که دارای یکی از بیماری­های ارثی است می بایست از آبستنی حیوان جلوگیری نمود. در خصوص سگ های نر نیز چنانچه دارای بیماری های وراثتی باشند می بایست از جفت گیری آنها ممانعت به عمل آید به عبارتی دیگر بهتر است این گونه سگ های نر و ماده عقیم شوند.

در انتخاب والدین برای جفت گیری سگ این نکات را در نظر بگیرید برخی از بیماری­های وراثتی دارای ژن غالب هستند یعنی چنانچه یکی از والدین واجد ژن­های آن بیماری باشد بیماری مکرراً به فرزندان و حتی نسل های بعد انتقال می یابد. انتقال بیماری های ژنتیکی در مواردی که الگوی مغلوب دارند بدین صورت است که ژن­های غیر عادی می بایست در هر دو والد وجود داشته باشد. در اصطلا علمی به این فرزندان هموزیگوت می گویند یعنی ژن های آنها در مورد یک صفت یکسان هستند درحالیکه سگ های با یک ژن موتاسیون یافته و یک ژن نرمال هتروزیگوت می باشند. افراد هتروزیگوت افرادی به ظاهر طبیعی و سالم بوده و از نظر ظاهری مشکلی ندارند ولی می توانند ژن­های غیر طبیعی تولیدکننده بیماری را به نسل های بعد منتقل نمایند. ژن­های مغلوب می توانند در خلال نسل های متوالی منتقل شوند بنابراین می بایست تا حد امکان به شجره نامه هر یک از والدین دقت نمود و به سلامت ژنتیکی آنها دست یافت.

به طور کلی در انتخاب انتخاب والدین برای جفت گیری سگ  لازم است ۳ هدف دنبال شود:

• اول – از آنجایی که علم ژنتیک علم بسیار گسترده ای است حیوانات نر و ماده می بایست به نحوی انتخاب شوند که مکمل یکدیگر باشند.
• دوم – خلق و خوی حیوان مناسب نیاز صاحب آن باشد.
• سوم – سلامتی و بهداشت حیوانات نر و ماده کامل باشد.

به عبارت دیگر بهتر است جفت مناسب از سگ های هم نژاد سگ ماده انتخاب شود تا خلوص ژنتیکی و اصالت نژادی حفظ شود ولی چنانچه قصد، به وجود آوردن دورگه های مناسب باشد، می بایست به نکات فوق توجه کرد. به عنوان مثال چنانچه سگ شما پوست و موی چندان زیبایی ندارد باید جفتی که دارای این صفات می­باشد انتخاب نموده و یا چنانچه قصد دارید توله های شما از نظر تعقیب بوی شکار قدرت کافی داشته باشند لازم است سگ ماده شکاری شما با یک سگ نر از نژادهای شکاری جفت شود. در هر حال باید دقت نمود که بدون برنامه و مطالعه تولید مثل انجام نشود چون که ممکن است سگ­های جدیدی به دنیا بیایند که بسیار بدخلق بوده و از نظر نژادی بی ارزش باشند که در این صورت به خصوصیات نژادی یک جمعیت سگ لطمه وارد خواهد گردید. از طرف دیگر امکان رخداد بیماری های ژنتیکی در افراد هم خون و خویشاوند به مراتب بیشتر می شود. همخونی عبارت است از جفت گیری افرادی که دارای یک یا چند والد مشترک هستند. شدیدترین شکل همخونی در سگ­ها جفت گیری با والدین یا جفت گیری برادر و خواهر است. هم خونی می تواند باعث برقراری صفات در نسل ها و تثبیت نژاد گردد ولی به دلیل احتمال بالای ایجاد بیماری­های ژنتیکی مخاطرات بیشتری نیز دارد، به عبارتی هرگز اجازه ندهید که سگ­های هم خون و خویشاوند به عنوان والدین جهت توله گیری انتخاب شوند به همین دلیل باتوجه به فراوانی سگ­های مناسب و وجود برخی مراکزی که در کار تولید و تکثیر و پرورش نژادهای مختلف سگ می باشند می توان سگ مناسبی برای این کار انتخاب نمود. بنابراین عواملی که باید در انتخاب سگ نر برای سگ ماده در نظر گرفته شوند عبارتند از:

1. وضعیت بدنی و رفتار مطلوب حيوان.
2. مسافت و فاصله ای که باید پیموده شود.
3. هزینه مرکزی که در آن سگ نگهداری می شود.
4. عدم وجود بیماری های ارثی و ژنتیکی.
5. داشتن سوابق اجداد سگ نر.
6. ارزش توله ها جهت شرکت در مسابقات انتخاب سگ.
7. در دسترس بودن.
8. داشتن اعتبار و شهرت در خلوص نژاد.

بنابراین بهتر است قراردادی با صاحب سگ نر نوشته شود و در آن به جزییات زیر دقت شود:

1. هزینه نگهداری.
2. وضعیت پرداخت هزینه در صورت عدم آبستنی سگ.
3. جفت گیری مجدد به صورت رایگان در صورت عدم آبستنی.
4. حق انتخاب توله ها برای صاحب سگ نر.

در خصوص تعداد توله ها و حق انتخاب، برخی از صاحبان سگ نر نیمی از توله ها را سهم خود دانسته و برخی دیگر به یک توله قناعت می­نمایند ولی معمولاً چنانچه تعداد توله ها تا ۴ عدد باشد سهم صاحب سگ نر یک توله و اگر تعداد توله ها در زایمان از ۴ عدد بیشتر باشد سهم وی ۲ توله خواهد بود. در خصوص حق انتخاب نیز طبق معمول در ابتدا صاحب سگ ماده اولین توله را انتخاب می نماید و بعد از آن صاحب حیوان نر توله­های خود را انتخاب و جدا می کند. کلیه این موارد می بایست در قرارداد ذکر گردد.

نکات ضروری

همان گونه که نوشته شد هیچگاه نباید سگ­های ماده در اولین فحلی آبستن شوند زیرا حیوان در اولین فحلی خود خیلی جوان بوده و در حال رشد می باشد و توان تولیدمثلی حیوان به اندازة کافی نبوده و در صورت بروز حاملگی و زایمان، حیوان دچار استرس زایمانی و استرس دورة شیرواری می گردد. مورد دیگری که باید بدان توجه کرد آن است که هرگز نباید سگ ماده در تمام فحلی ها حامله شود، به عبارت دیگر لازم است که سگ ماده در بین دوره های استروس (فحلی) استراحت نماید و پی در پی و در هر فحلی حامله نگردد، بنابراین اگر حیوان در اولین فحلی یا به طور متوالی در هر فحلى آبستن شود می بایست بیشتر از همیشه مراقبش باشید تا خطر مشکلاتی که حیوان را تهدید می کند کاهش یابد. در این خصوص بهتر است از دامپزشک راهنمایی بخواهید چرا که او تنها کسی است که می تواند توصیه های لازم را به شما تذکر داده و جهت حفظ سلامتی سگ و توله ها اقدام لازم را انجام دهد. تجارب نگارنده نشان میدهد که آبستنی مکرر و مداوم در هر فحلی می تواند سبب مرگ مادر و یا با احتمال بیشتر سبب مرگ سریع توله ها در هفته اول زایمان باشد بنابراین شایسته است در سگ ها پس از ۲ بار زایش یک نوبت استراحت داده شود.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی