برای درک مفهوم توارث در موجودات زنده لازم است اندکی در مورد «ژن» بدانیم. تعلیمات متوسطه دبیرستانی، اطلاعات مناسبی در این زمینه، در دسترس ما قرار می دهد. مراجعه مجدد به این کتاب­ها و دیگر کتاب های تخصصی که در زمینه ژنتیک حیوانات به بازار عرضه شده است، اطلاعات ارزشمندی در اختیار ما می گذارد. باری می­دانیم که ژن­ها واحدهای وراثتی هستند که خصوصیت خاصی را از والدین به فرزندان منتقل می کنند. هر یک از ژن­ها شامل دو «آلل» ژنی متفاوت هستند که یکی از آنها از پدر و دیگری از مادر به جوجه می رسد. این دو آلل ژنی در رابطه با یکدیگر عمل کرده و صفت خاصی را شکل می دهند. برای مثال کنترل نوع تاج (نخودی و ساده) و رنگ پرها و پا تحت کنترل ژن­ها است. در صورتی که آلل های دریافت شده از پدر و مادر یکسان باشند، آنها را «هموزیگوت» می نامند. در ادامه این پست مطالبی درباره ژن و ارتباط­های ژنی در اصلاح مرغ و خروس لاری را بازگو کرده ایم.

ژن و ارتباط­های ژنی

ب هر چه دو فرد اولیه (والدین) به هم نزدیک تر و خویشاوندتر باشند، هم خون تر بوده و بهتر می توان صفت مربوطه را در فرزندان آنها پیش بینی کرد. به فرض اگر جمعیت مولد از نظر یک ژن یا صفت کاملاً خالص باشند، این صفت در تمامی افراد بدست آمده دقیقاً شبیه والدین است. امروزه در برخی آزمایشگاه های حیوانی، جمعیت های خالص موش خانگی، خوکچه هندی و … برای انجام آزمایشات پزشکی و ژنتیکی توسعه یافته اند که از نظر برخی صفات کاملاً مشابه هم و مشابه هر یک از والدین خود می باشند. توسعه این گونه جمعیت­ها و بویژه نگهداری آنها بسیار مشکل است و احتیاج به دانش ژنتیکی و اطلاعات وراثتی بالا و رکوردبرداری مناسب آنها دارد. بعلاوه بسیاری از صفات را نمی توان به صورت کاملا خالص در آورد زیرا باصطلاح ژن­های کمی (نه کیفی) هستند و چندین ژن به همراه اثرات متقابل پیچیده آنها در بروز چنین صفاتی نقش دارند. در صورتی که ژن های متفاوتی از والدین در جوجه جفت شوند، جوجه مربوطه را «هتروزیگوت» می نامند زیرا ژن­های او از نظر صفت مورد نظر متفاوت هستند. در صورت بزرگ شدن و جفت کردن مرغ و خروس­های هتروزیگوت، خصوصیت فرزندان آنها بطور حتم یکسان نبوده و در بسیار موارد به درستی نمی توان آن را پیش بینی کرد زیرا ژن های این افراد در فرزند به روش­های مختلفی در کنار هم قرار گرفته و ترکیبات مختلفی ایجاد می کنند. بنابراین وقتی خون جدیدی وارد گله می کنیم، یک اثرش این است که نمی دانیم چه چیزی به دست می آوریم.

مسئله بعد ژن­های «غالب» و «مغلوب» است. گفته شد که هر ژن دارای دو آلل است که یکی از پدر و دیگری از مادر به ارث می­رسد. آلل های غالب یک ژن (صفت غالب) همیشه بر آلل یا صفت مغلوب چیره شده و خود را در جوجه نشان می­دهد. صفت مغلوب تنها زمانی در جوجه بروز می کند که هر دو آلل دریافت شده مغلوب باشند. تاج ساده (در برابر تاج گلسرخی) و رنگ زرد پا (در برابر رنگ سفید) صفت های مغلوب هستند و تنها زمانی بروز می کنند که دو آلل ژنی مغلوب از دو والد به جوجه انتقال یابد. خروس یا مرغ سفید یا ممکن است هتروزیگوت یا هموزیگوت باشد. سفید هتروزیگوت به این معنی است که یک آلل رنگ سفید پا از یک والد و یک آلل زرد از والد دیگ گرفته شود (WY). سفید هموزیگوت زمانی است که هر دو آلل جوجه حامل ژن رنگ سفید پا باشد (WW). در صورتی که دو والد هتروزیگوت با هم آمیزش کنند، ۷۵ درصد جوجه های آنها سفيدپا و ۲۵ درصد پازرد می شوند.

هر چه مرغ و خروس­های یک خانواده همخون تر باشند، صفات مغلوب آنها بیشتر ظهور پیدا می کند زیرا در خانواده های غیرهمخون، آلل های ژنی مغلوب وجود دارد ولی تحت تأثیر آلل غالب آن به صورت مخفی در آمده و ظاهراً دیده نمی­شود.

•  ژن­های وابسته به جنسیت

در مبحث ژن و ارتباط­های ژنی در اصلاح مرغ و خروس لاری باید این را بیان کنیم که خروس دارای ۳۹ جفت کروموزوم متشکل از یک جفت کروموزوم جنسی و ۳۸ جفت کروموزوم بدنی است در حالی که مرغ دارای یک کروموزوم جنسی منفرد (به جای یک جفت) و ۳۸ جفت کروموزوم بدنی است. خروس به همه تخم های نطفه دار و بارور یا فرزندان خود اعم از نر یا ماده، یک کروموزوم جنسی می دهد در حالی که مرغ به ۵۰ درصد از فرزندانش کروموزوم جنسی می دهد و ۵۰ درصد دیگر فاقد کروموزوم جنسی می شوند. در صورتی که تخم بارورشده کرموزوم های جنسی را از هر دو والد دریافت کند، نتیجه تولد جوجه خروس است ولی اگر تخم تنها یک کروموزوم جنسی و آن هم از خروس بگیرد، نتیجه آن تولد جوجه مرغ (جنس ماده) است. در حرفه پرورش خروس جنگی، هر چه تعداد خروس­ها بیشتر باشد بهتر است زیرا مرغ های آنها از نظر نبرد در گود خاصیت چندانی ندارند و اکثر آنها حذف می شوند. ملاحظه می شود که مرغ شدن جوجه ها کار مرغ است و نباید خروس را ملامت کرد. از آنجا که مرغ کرووزوم جنسی خود را به جوجه ها ماده نمی­دهد لذا این جوجه ها فاقد تمامی ژن­های موجود در این کروموزوم هستند ولی خروس­ها تمامی اطلاعات ژنتیکی این کروموزوم را دریافت می کنند. در صورتی که مرغ حامل یک صفت وابسته به جنس خاص با خروسی جفت شود که آن صفت را ندارد، نتیجه این است که تمامی جوجه خروس­ها آن را دریافت کرده ولی جوجه مرغ­ها دریافت نمی کنند. از آنجا که همه جوجه مرغ­ها مثل پدرشان و جوجه خروس­ها مثل مادرشان هستند لذا آن را «توارث ضرب­دری» می نامند. با استفاده از این خاصیت می توان جوجه ها را در بدو تولد با توجه به رنگ پر یا پای آنها تعیین جنسیت کرد.

خصوصیت رنگ پا در مرغ خانگی از الگوی ژن­های وابسته به جنس تبعیت می کند. برای مثال اگر مرغ پازرد با خروس پاسبز جفت شود، همه جوجه خروس­های بوجود آمده همچون مادرشان پازرد و جوجه مرغ ها همچون پدر شان پاسبز خواهند شد. همچنین آمیزش مرغ پا خاکستری و خروس پاقرمز نتیجه مشابهی داشته و تمامی جوجه خروس­ها پاخاکستری و جوجه مرغ­ها پاقرمز می شوند. قابل توجه که عکس این حالت­ها مصداق ندارد. مثلاً آميزش مرغ پاسبز و خروس پازرد یا مرغ پاقرمز و خروس پاخاکستری نتایج فوق را بوجود نمی آورد. دلیل آن به جنسیتی برمی گردد که ژن غالب را حمل می کند.

•  سویه

سویه، در واقع خانواده ای از پرندگان را می گویند که دارای خصوصیات فیزیکی مشابهی بوده و این خصوصیات را براحتی می توان تشخیص داده و آنها را از سویه های دیگر تمیز داد. سویه لازم است توانایی تکثیر نیز داشته باشد تا بتوان به آن سویه گفت. در اساس، تمامی نژادهای خروس جنگی ساخته دست بشر هستند که به نوعی از مرغ جنگلی وحشی ساکن آسیای جنوب شرقی به دست آمده اند. از طریق آمیزش های انتخابی انجام شده توسط نیاکان مان، امروزه پرندگان متنوعی را در اطراف خود می بینیم. خلق و ایجاد یک سویه جدید، مستلزم بصیرت انسان است که از طریق آمیزش های انتخابی و در نسل های متوالی در یک خانواده منفرد به دست می آید.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی