از جمله مشکلات پیش آمده برای چشم اسب را می توان : 1- برگشتگی پلک به داخل اسب 2- ضربه به چشم اسب 3- موارد اورژانسی چشم اسب 4- التهاب ملتحمه یا چشم صورتی 5- التهاب چشم اسب را نام برد. در ادامه این مشکلات بررسی و علل به وجود آمدن آن ها و راهای درمان را بررسی می کنیم.

موارد اورژانسی چشم اسب

چشم اسب، دارای یک ساختار بسیار ساده ولی در عین حال عملکرد بسیار پیچیده می باشد. بسیاری از موارد در خصوص چشم اسب برای ما نامشخص می باشد. آیا اسب تمامی رنگ ها را با تمامی وضوح می بیند؟ آیا اسب اشیاء را همانند اشیاء می­بیند؟ با تمامی پیشرفت در عرصه ی طب و تجهیزات، پاسخ به سؤالات فوق و نظایر آن به طور قطع در حال حاضر غیرممکن است.

عملکرد چشم اسب براساس جمع آوری و تمرکز نورهای وارد شده به داخل کرہی چشم می باشد. تجمع نورهای ساطع شده از اشیاء و محیط اطراف، باعث شکل گیری تصویر در مغز اسب می­شود. قسمت­های مختلف چشم شامل قرنيه، عنبیه، اتاقک آبی، مردمک، عدسیه، زجاجیه، شبکیه و اعصاب چشمی می باشد. قبل از بروز هرگونه حادثه و موارد اورژانسی، بهتر است با ساختارهای خارجی و قابل مشاهده­ی کره ی چشم اسب خود آشنا شوید. برای مشاهده کردی چشم، بهتر است از یک منبع نوری ضعیف استفاده شود. وجود درد در ناحیه چشم، واضح ترین نشانه ی بیماری­های چشمی است. ولی در بعضی موارد وجود درد اولین نشانه نیست پس بذل توجه زیاد و آشنایی با چشم سالم، در موارد بروز مشکلات، حائز اهمیت است. به عنوان مثال تغییر رنگ سطح کره ی چشم یا قرنیه به سفید یا حالت مه آلود مبیّن بروز یک مشکل است.

 قرنیه متشکل از چندین لایه است که لایه های بیرونی به عنوان محافظ و لایه های درونی به عنون هدایت کننده ی مایعات به بیرون هستند. سطح بیرونی یا اپليتليوم اجازه­ی ورود و ترشحات بسیار محدود مایعات را می­دهد. در صورت آسیب به لایه­ی محافظ خارجی (خراش یا پارگی) و یا آسیب و بیماری لایه های داخلی، لایه های میانی مایعات را جذب می کنند و رنگ ظاهر چشم تغییر کرده و به سمت سفیدی می رود.

بافت صورتی اطراف کره ی چشم، ملتحمه نامیده می­شود. رنگ طبیعی این بافت را به خاطر داشته باشید که باید صورتی باشد. در صورت بروز التهاب، رنگ آن قرمز شده و شروع به ترشح مایعات می کند که علائم اخطار برای بروز مشکلات چشمی می باشد.

ساختار ویژه و منحصر به فرد چشم اسب، پلک سوم آن است. پلک سوم در قسمت پایین گوشه ی داخلی چشم اسب قرار دارد و معمولاً در اسب­های سالم دیده نمی شود. هنگامی که اسبی پلک می­زند پلک سوم سطح کره ی چشم را همانند برف پاک کن خودرو پاک می کند، که این کار باعث می­شود تا سطح کره ی چشم به طور مرتب پاک گردیده و از طرفی همواره مقدار ثابتی اشک روی کره­ی چشم ترشح می شود. ترشح اشک علاوه بر مرطوب و لغزنده شدن سطح کره چشم، باعث ایجاد یک سد دفاعی نیز می­شود. دقیقاً پشت قرینه، فضای قدامی کره چشم قرار دارد. مایعات این فضا معمولاً کریستاله و شفاف بوده و باعث تمیزی دید عنبیه می شود. اگر مایع مابین عنبیه و قرنیه حالت کدر به خود بگیرد، نشانه­ى التهاب چشم است. عنبیه که در اسب معمولاٌ قهوه ای رنگ می باشد، دور تا دور مردمک مشکی را احاطه کرده است.

چشم های اسب معمولاً دارای طیف مختلفی از رنگ همانند انسان نیست، ولی این بدان معنا نیست که هیچگاه با یک اسب چشم آبی برخورد نخواهیم داشت. در صورت دقت نظر در چشم سالم یک اسب سالم در قسمت فوقانی به عنبیه یک قسمت قهوه ای تیره رنگ به شکل مکعب یا معکب مستطیل را خواهید دید. این­ها قسمتی از ساختار طبیعی کره ی چشم هستند ولی اگر اندازه ی آنها از حدّ طبیعی بزرگتر شود نشانه ی وجود بیماری خواهد بود.

وظیفه ی اصلی عنبیه، کنترل اندازه ی مردمک در برابر پاسخ به نور محیطی است. برای آزمایش آن در یک محیط نسبتاً تاریک یا کم نور به چشم یک اسب نگاه کنید سپس چراغ یا منبع نوری را به چشم اسب نزدیک نمایید، چون عنبیه دارای عروق بسیار ریزی است، هرگونه ضربه به کره­ی چشم موجب خونریزی خواهد شد. خونریزی معمولاً به صورت غبار قرمز رنگ در اتاق قدامی کره چشم دیده می­شود. به طور معمول، عنبیه قسمتی از مشیمیه طبقه بندی می شود. التهاب مشيميه، التهاب دوره­ای یا کوری ماه نیز نامیده می­شود. عنبیه قسمتی از کره ی چشم می باشد که تحت تأثیر کوری ماه است.

عدسی چشم دارای یک ساختار شفاف با قوام ژلاتینی است که بلافاصله پشت مردمک قرار دارد. کار قرنیه و عدسی، تجمیع نور و تشکیل تصویر پشت چشم است. این تصویر به حالت وارونه و برعکس است و ایجاد تصویر شبیه پرده ی دیافراگم دوربین عکاسی می باشد. برگرداندن تصویر ایجاد شده و تفسیر آن کار مغز می باشد. عدسیه باید کاملاً شفاف باشد، اگر پشت مردمک تیره و کدر باشد به این حالت کاتاراکت اطلاق می شود. پشت عدسیه، جسم شفاف ژله مانندی به نام زجاجیه وجود دارد. و در نهایت آخرین قسمت چشم، شبکیه می­باشد.

وظیفه ی شبکیه جمع آوری تصاویر تابیده شده به داخل کردی چشم و انتقال آنها توسط اعصاب بینایی به مغز می باشد. بیشتر تصاویر دیده شده توسط چشم راست در قسمت چپ مغز تفسیر و تحلیل می شوند و برعکس؛ که این کار، به علت مسیر حرکت اعصاب بینایی می باشد.

التهاب ملتحمه یا چشم صورتی

از موارد اورژانسی چشم اسب التهاب ملتحمه می باشد،که عبارت است از تورم و التهاب کل بافت صورتی دور تا دور چشم؛ مشخصه ی اصلی این بیماری تغییر رنگ در بافت مذکور از صورتی به قرمز، پف کرده گی ملتحمه، افزایش ترشحات چشمی می باشد. این عارضه می تواند منشاء باکتریایی یا ویروسی داشته و با شروع روند یک بیماری دیگر باشد. التهاب ملتحمه با منشاء عفونی در گربه، گوسفند بیشتر و نیز بسیار معمول تر از اسب است. در حيوانات مذکور و به ندرت در اسب در صورت تماس مستقیم بیماری می تواند به انسان نیز منتقل شود.

به علت این که علائم بالینی خراش قرینه با التهاب ملتحمه بسیار شبیه هم هستند، در صورت بروز هرگونه درد در ناحیه ی چشم، آبریزش و قرمزی چشم، عارضه باید در چه سریعتر توسط دامپزشک، مورد بررسی قرار گیرد. علاوه بر موارد فوق برخی از بیماری های سیستمیک اسب، نظیر آرتریت ویروسی اسب، در مراحل ابتداییِ شروع روند خود، علائمی نظیر موارد فوق دارند. بدین دلیل هرگونه بی حالی، تب، افزایش ضربان قلب و کاهش اشتها همراه علائم التهاب ملتحمه سریعاً باید توسط یک دامپزشک ارزیابی گردد. علاوه بر موارد فوق نفوذ جسم خارجی و یا تومورهای ناحیه ی چشم علائم بالینی مشابهی با التهاب ملتحمه دارند. به خصوص اگر ترشحات چشم به صورت مزمن باشد.

از دیگر موارد اورژانسی چشم اسب و بیماری دیگری که علائم مشابه دارد بسته شدن کانال اشکی است. مجرای اشکی در اسب از گوشه ی داخلی چشم شروع شده به قسمت پایینی سوراخ بینی ختم می شود. اگر مجرای اشکی مسدود شود (علت این عارضه مشخص نیست)، قطرات اشک نمی توانند از آنجا خارج شوند و در نتیجه سبب ترشحات چشمی شده و التهاب ملتحمه اتفاق می افتد. اگر علت التهاب ملتحمه انسداد کانال اشکی تشخیص داده شود، باید این مجرا توسط یک دامپزشک شستشو داده شود تا مسیر باز گردد.

درد شدید و حدّ کره­ی چشم

موارد اورژانسی چشم اسب شامل علائم درد در ناحیه ی چشم ، انحراف چشم، ریزش اشک، جمع شدگی مردمک و ازدیاد حساسیت به نور، درد ناحیه ی کره ی چشم در اسب دلایل زیادی دارد، ولی در مورد اصلی عبارتند از خراش یا زخم قرنیه و التهاب عنبيه داخلی هرگونه درد و عارضه ی چشم باید مهم تلقی شود، هر چند که بسیاری از جراحات چشم تهدید کننده نیستند ولی برخی از عفونت­ها سريعاً عود کرده و اوضاع را بحرانی می کنند.

هرچه تشخیص و درمان صحیح، سریع انجام پذیرد بهبود نیز سریع تر انجام خواهد گرفت. مهم ترین نکته در عارضه های چشمی، شروع سریع درمان های مناسب دامپزشکی است.

در بسیاری از موارد، معاینه­ ی کامل داخل چشم به علت درد زیاد و عضلات قوی پلک بالا بدون کمک و دستیار، برای دامپزشک به تنهایی مقدور نیست. در برخی موارد، برای یک معاینه­ی کامل و دقیق اسب نیاز به تجویز آرام بخش قوی و بی حسی موضعی است. وجود خراش یا زخم، می تواند به دلیل وجود جسم خارجی، نظير خار یا تکه چوب یا کاه باشد که در اغلب موارد در ملتحمه یا پلک سوم آن اجسام گیر می کنند. اگر هر نوع جسم خارجی سریعاً خارج نشود زخم بزرگتر شده و اوضاع خراب تر خواهد شد. در صورت وجود جسم خارجی در سطح قرنیه، بایستی که سرعت و دقت عمل بیشتری به خرج داد.

چشم یک محیط کاملاً ضد عفونی شده نیست. حتی اگر از ملتحمه­ی چشم یک اسب سالم نیز نمونه برداری انجام گیرد حضور مقدار بسیار زیادی باکتری و قارچ تأیید خواهد شد. همه ی این ها می توانند به عنوان منبع عفونی در شرایط دریده گی، خراش و یا زخم عمل نمایند. به علاوه، بیشتر اجرام خارجی که وارد چشم می­شوند، هر چند به ظاهر ساده می نمایند ولی می توانند باعث بروز مشکلات پیچیده­ی عدیده ای گردند.

مانند همه­ی زخم­ها در سایر قسمت های بدن، زخم چشم نیز باید سریعاً درمان گردد تا از وخیم تر شدن هرچه بیشتر اوضاع جلوگیری گردد. اندازه­ی زخم اصلاً مهم نیست، چه زخم کوچک باشد و چه بزرگ هرچه سریعتر باید توسط دامپزشک بررسی شود. حتی زخم­ها و ناهنجاری های بسیار کوچک در لبه ی پلک بالا یا پایین می توانند برای دید اسب مشکل ساز باشند. این نکته را باید به یاد داشته باشید هر چیزی که باعث ایجاد زخم در پلک می شود، می تواند گاهی ضایعات جبران ناپذیری به خود کره ی چشم وارد سازد. زمانی که زخم پلک تشخیص داده شد، کره ی چشم نیز باید کاملاً مورد مطالعه قرار گیرد.

ضربه به کره ی چشم

ضربه به چشم اسب شامل هرگونه تصادف یا آسیب ناحیه ی سر و در نتیجه ضربه به چشم می تواند مشکلات فراوانی را در پیش داشته باشد. تصادفاتی از قبیل تصادف اسب کش، هنگام حمل و نقل و یا کوبیده شدن سر در اسب­های مبتلا به کولیک به دیوار، چهار چوب در و یا دیگر اشیاء از  موارد اورژانسی چشم اسب می باشند.

چشم اسب­های چوگانی گاهی در مسابقات در اثر برخورد گوی یا چوب دچار آسیب می شود. سر اسب­های کورسی گاهی به دروازه­ی شروع یا دپار برخورد می کند. اگر چشم دچار ضربه شود ولی آسیب ظاهری نظیر دریدگی وجود نداشته باشد، مشکلات پیچیده و مبهم را به دنبال خواهد داشت. ضربات حتی می توانند عنبیه را نیز تحت تأثیر قرار دهند.

اگر اسبی دچار آسیب و ضربه به ناحیه ی سر شده باشد، باید جهت بررسی شواهدی مبنی بر خونریزی در اتاقک قدامی کره ی چشم از دامپزشک یاری جست. حتی بعد از ویزیت دامپزشک، چشم اسب را چندین روز تحت کنترل داشته باشید چرا که التهاب قرنیه در چنین شرایطی ممکن است با تأخیر و به مرور زمان نمود پیدا کند.

مشکل دیگری که می تواند متعاقب ضربه به ناحیه ی سر حاصل شود، کوری ناگهانی است. اگر ضربه ی سر محکم بوده و مستقیماً به سر وارد شود، به دلیل متحرک بودن کره ی چشم در داخل کاسه ی چشم، کره­ی چشم می تواند در محل خود طوری جابجا شود که به اعصاب بینایی آسیب وارد گردد. چنین آسیب­هایی معمولاً در افرادی که طی تصادف اتومبیل، سرشان با فرمان برخورد می کند مشاهده می­شود. نکته­ی اساسی در این است که چنین آسیب هایی همیشگی نیستند و بررسی سریع و تجویز داروهای ضد التهاب می تواند در بهبود عارضه کمک شایانی نماید.

دریدگی و سوراخ شدگی چشم

موارد متعددی نظیر ضربه های محکم می توانند باعث دریدگی، سوراخ شدگی یا پارگی کره­ی چشم گردند. پیش آگهی بهبود چنین آسیب هایی متفاوت بوده و بستگی به شدت و میزان آسیب وارد شده و عفونت موجود در محل زخم دارد. برای به حداکثر رسانیدن شانس بهبودی، بهتر است بلافاصله بعد از ایجاد عارضه، چشم اسب توسط دامپزشک مورد ارزیابی و معاینه قرار گیرد. با سپری شدن هرچه بیشتر زمان، احتمال بروز عفونت و تأخیر هرچه بیشتر ترمیم خواهد شد..

برگشتگی پلک به داخل اسب

در مورد برگشتگی پلک به داخل اسب می توان گقت که واژه ی انتروپیون یا برگشت پلک به داخل کره­ی چشم به حالتی اطلاق می شود که مژه های پلک با سطح قرنیه چشم در تماس باشد. این حالت بیشتر در کرّه های تازه متولد شده مشهود است، مخصوصاً آنهایی که زودتر از موعد مقرر به دنیا آمده اند. این حالت باعث تحریک شدید، خراش و در نتیجه، عفونت های جدی سطح قرنیه می شود. اگر چنین علائمی در کره ای دیده شد باید هرچه سریع تر توسط یک دامپزشک مورد معاینه قرار گیرد. این حالت به راحتی می تواند نادیده گرفته شود، پس باید در مورد چشم کره­ها مخصوصاً هنگامی که اغلب بسته نگه داشته می شوند، دقت بیشتری به عمل آید. در برگشتگی پلک به داخل اسب اگر در مورد کره ای به این حالت مشکوک هستید به هیچ وجه موها و مژه­ها را اصلاح نکنید چرا که این کار باعث جراحات بیشتر قرنیه می­شود. این حالت با یک جراحی مختصر که شامل یک برش و چند بخیه در لبه های پلک است به راحتی برگشتگی پلک به داخل اسب اصلاح می­گردد.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی