توجه به میزان مصرف و ترکیبات موجود در خوراک اسب­ های جوان در حال رشد در تعیین چگونگی رشد و نمو صحیح آن­ها بسیار حیاتی است. برخلاف دام­های اهلی مزرعه ­ای که رشد با حداکثر سرعت ممکن است مدّ نظر است، در مورد اسب­ها ما باید همواره مطمئن شویم که روند رشد بر روی توانایی ورزشی آن­ها تأثیر منفی نگذارد. بیماری­های رشدی استخوان یک اصطلاح کلی برای تعدادی از مشکلات است که در اسب­ های در حالی رشد ایجاد می­شود. دراین پست به بررسی بیماری­های رشدی استخوان اسب و عواملی که باعث ایجاد آن می شود را ذکر می کنیم.

بیماری­های رشدی استخوان (DOD)

 بسیاری از این مشکلات به تغذیه حیوان بستگی دارند که از آن­ها می­توان به التهاب اپی­فیز (قسمت سر استخوان­های دراز) ، انقباض تاندون­ها، بی تعادلی متناوب اسب­ها (نشگانگان وبلر)، کیست­های استخوانی و غضروفی شدن استخوان­ها اشاره نمود. تمامی موارد یاد شده وضعیت­های بسیار جدی هستند که باید در زمان مواجهه با آن­ها از توصیه­ های دامپزشکی بهره گرفت.

 التهاب اپی­فیز

این بیماری در دردهای مرتبط با فعالیت غیر طبیعی صفحات رشدی استخوانی نسبت داده می­شود. التهاب اپی­فیز اسب ­ها و اسبچه ­ها معمولاً در صفحه رشدی پایینی استخوان زند زبرین، درست در قسمت بالای زانو یا در ناحیه مچ پا در انتهای استخوان کانن (استخوان ساق پا) روی می­دهد. این اختلال در اسب­ های جوان و سریع ­الرشد و بیشتر در حیوان­ های یکساله دیده می­شود اما ممکن است کرّه اسب­ها نیز دچار آن شوند.

در این بیماری معمولاً تورّم و حرارت زیادی در قسمت بالای زانو احساس می­شود و اسب نیز ممکن است لنگ شده و یا سالم به نظر برسد اما اغلب در صورت لمس و فشار دادن آن ناحیه، حیوان احساس درد خواهد نمود.

اگر مشکل در حدّ ناچیزی باشد، درد پس از مدتی از بین می­رود اما در موارد شدید، جیره غذایی باید به علوفه با کیفیت خوب محدود شده و اسب­ های جوان­تر باید تا زمان از بین رفتن تورم در اصطبل نگه داشته شوند. کرّه اسب ­های بیماری نیز می­توانند شیر خود را به صورت محدود دریافت نمایند. این محدودیت در جیره غذایی، باعث کاهش سرعت رشد می­شود تا مفاصل بتوانند به خوبی رشد نموده و بدون هیچ فشاری اضافی بالغ شوند. پس از فرو نشستن تورم باید تمرین سبک روزانه و افزایش تدریجی جیره غذایی تا حدّ طبیعی را اعمال کرد.

التهاب اپی­فیز می­تواند در کمتر از یک هفته پیشرفت نماید؛ از این رو درمان فوری بیماری به بهبود موفقیت­ آمیز التهاب کمک شایانی می­کند. البته لازم به ذکر است پیشگیری بهتر از درمان بوده و می­توان با کنترل مصرف انرژی و پروتئین دو در اختیار قرار دادن مواد معدنی مناسب با حفظ تعادل عناصر کم مصرف از بروز این مشکل جلوگیری کرد.

 انقباض تاندون­ها (بدشکلی­ های تاندون عضله منقبضه)

تاندون­ های منقبض شده می­توانند در هنگام تولد (به صورت مادرزادی) وجود داشته باشند و یا پس از تولد (به شکل اکتسابی) به وجود آیند. معمولاً کرّه اسب­ های سریع ­الرشد بین سنین شش هفتگی تا شش ماهگی دچار بدشکلی تاندون های عضلات خم کننده می­شوند که این وضعیت در یک یا هر دو اندام حرکتی جلویی دیده می­شود.

کرّه اسب ممکن است در بدو تولد روی نوک پاهای خود سرپا بایستد که در این وضعیت باید حیوان را به طور منظم تمرین داد؛ همچنین به حیوان اجازه داد تا به آرامی رشد نماید. در صورتی که حیوان به همان صورت ایستادن اولیه خود رشد نماید ممکن است اندام ­های حرکتی مستقیم­ تر شده و یا به شکل جعبه درآید. به محض مشاهده چنین وضعیتی (حتی اگر بسیار ناگهانی اتفاق بیفتد) باید سرعت رشد کرّه اسب­ها را با قطع هرگونه مکمّل خوراکی و محدود کردن 4-3 هفته­ ای خوراک مادیان­ های مادر کاهش داد.

در صورتی که موارد یاد شده به دقت مورد اجرا قرار گیرند، هیچ تأثیر منفی در اندازه بلوغ کرّه اسب­ها مشاهده نخواهد شد. موهای پاها باید تا حدّ امکان تا پایین­تر از قسمت پاشنه سُم کوتاه شوند و پاها به دقت مورد بررسی قرار گیرند. حتی ممکن است در برخی شرایط لازم باشد کرّه اسب­ها تا زمان حل مشکل، نعل زده شوند.

نشانگان وبلر (بی­تعادلی متناوب اسب­ها)

برخی از حالاتی که منجر به فشردگی نخاع در ناحیه گردن و در نتیجه نامتعادل بودن حیوان هنگام حرکت می­شود را تحت عنوان نشانگان وبلر می­شناسند. نشانه­ های کلینیکی ممکن است ناگهانی و شدید یا بسیار ظریف و بی­ سر و صدا ظاهر شوند. اسب بیمار ممکن است به صورت متناوب از ناحیه پاهای عقب بلنگد و در بدترین شرایط، حیوان به صورت غیر عادی روی یک پا می­ایستد و تعادل کمتری دارد. این بیماری بیشتر در اسب­ های جوان دارای سرعت رشد بالا دیده می­شود. از آن جا که سطح بالای تغذیه موجب افزایش رشد حیوان می­شود، نباید مقدار زیادی خوراک در اختیار اسب­ها قرار داد تا با جلوگیری از رشد سریع از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری به عمل آورد.

غضروفی شدن استخوان­ها (OCD)

بیماری غضروفی شدن استخوان­ها ناشی از رشد غیر عادی غضروف و استخوان­ها است که معمولاً در اسب­ های جوان با سرعت رشد بالا دیده می­شود. در برخی کرّه­ها که به منظور رشد سریع نگهداری می­شوند ممکن است استعداد ابتلا به این بیماری وجود داشته باشد. همچنین سطح تغذیه بالا در این کرّه اسب­ها اغلب خطر بروز این مشکل را افزایش می­دهد. بیماری در مفصل­ های زانو، خرگوشی و شانه روی می­دهد. همچنان که استخوان رشد کرده و تمایز می­یابد غضروف به استخوان تبدیل می­شود؛ در صورتی که در اثر خون رسانی ضعیف تأخیری در این تبدیل روی دهد غضروف سطح مفصلی به صورت غیر طبیعی ضخیم می­شود و لایه­ های زیرین غضروف ممکن است بمیرد. به عبارت دیگر در چنین حالتی غضروف تنها به شکلی سست و ناپایدار به استخوان زیرین خود چسبیده باشد که ممکن است به راحتی از آن جدا شود و موجب بروز التهاب و درد گردد.

 کیست­ های استخوانی

کیست ­های استخوانی حفراتی در استخوان­ها در نزدیکی سطح مفصلی می­باشند. ایجاد این حفره ­ها احتمالاً با بیماری غضروفی شدن استخوان­ها مرتبط است اما هنوز عامل اصلی این مشکل ناشناخته باقی مانده است. توجه به توصیه ­های دامپزشکی درباره درمان بیماری غضروفی شدن استخوان و کیست­ های استخوانی اهمیت بسیاری دارد.

 میزان بیماری­های رشدی استخوان­ها

میزان بروز این بیماری ثابت نبوده و به نظر می­رسد که به منبع علوفه مصرفی و در نتیجه شرایط آب و هوایی منطقه کشت علوفه ارتباط داشته باشد. برای نمونه، الگوی رشد گندمیان در سال 1989 و 1990 بسیار غیر معولی بود که بد بودن شرایط آب و هوایی همراه با تغییرات فصلی طبیعی در آن سال­ها، کیفیت و کمیّت مرتع را تنزّل داده بود. زمستان سال­های 1990 – 1989 معتدل بود و به دلیل آن که مراتع در آن سال­ها پر از علوفه شدند بسیاری از اسب ­های جوان برای تغذیه در مراتع رها شدند. به علاوه خوراک­های مکمّل بسیار کمی در اختیار مادیان­های آبستن قرار دادند زیرا قصد داشتند وضعیت آن­ها حفظ گردد و به نظر می­رسید که علوفه گندمیان به تنهایی مواد مغذی مورد نیاز آن­ها را تأمین می­کند. اما در بهار سال 1990 میزان ابتلا به بیماری غضروفی شدن استخوان­ها بیش از حدّ معمول شیوع ، گسترش یافت. در نتیجه تصمیم گرفته شد تا در صورتی که کیفیت علوفه در این مورد مؤثر باشد، پیش از آغاز چرای اسب­ها علوفه ­های مرتع مورد تجزیه قرار گیرند. مشخص شده است که سطح مواد معدنی علوفه بسیاری از مراتع در آن سال­ها تا حدّ زیادی غیر متعادل و میزان برخی از مواد معدنی ضروری در آن­ها بسیار پایین بود. دلایل مختلفی برای این شیوع عنوان گردید:

1. در اوایل بهار، زمانی که بسیاری از اسب­ های یک ساله یک جهش رشدی را آغاز نمودند، میزان کلسیم در برخی مناطق بسیار پایین بود و در بسیاری از موارد مقدار کلسیم کمتر از فسفر بود. به عبارت دیگر از آنجایی که کلسیم به جیره اسب ­های جوان اضافه نشده بود تا نسبت کلسیم به فسفر را جبران و تصحیح نماید اسب­ های جوان مواد مغذی کافی برای رشد در اختیار نداشتند.
2. در فصل بهار، چنین داخل رحم مادیان بیشترین میزان رشد را دارد که در نتیجه به مقدار زیادی کلسیم برای رشد استخوان­ها نیاز دارد. در طی سال­های یاد شده هم مادیان ­ها و هم کرّه­ها در حال رشد آنها دچار کمبود کلسیم بودند و گمان می­رود که تغییرات غیر عادی مشخص استخوانی می­تواند زمانی که جنین هنوز در حال رشد بود رخ داده باشد.
3. سطح منیزیوم نیز پایین بود. از آنجایی که منیزیوم تقریباً یک درصد ماتریس معدنی اسکلت را تشکیل می­دهد کمبود آن به طور واضح و مشهود بر روی کیفیت استخوان تأثیر می­گذارد.
4. اهمیت مس در بلوغ و رشد کامل استخوان مورد بررسی قرار گرفته و گمان می­رود کمبود مس نقش معناداری در ابتلای اسب­ها به بیماری غضروفی شدن استخوان­ها داشته باشد. در سال 1990 میزان مس هم بسیار کم بود و اوضاع هنگامی رو به وخامت گذاشت که اثر متقابل کاهنده میزان بالای گوگرد بر جذب مس نیز بر آن افزوده شد. مولیبدن هم عنصر دیگری است که می­تواند قابلیت دسترسی مس موجود در خوراک اسب­ های چراکننده در مرتع را کاهش دهد.
5. عنصر روی (Zn) یکی دیگر از مواد معدنی با اهمیت در رشد استخوان است که در علوفه گندمیان بسیار کم است. به خاطر داشته باشید کاهی که از این علوفه ­ها به دست می­آمد نیز تمام این کمبودها و عدم تعادل را به همراه داشت و اوضاع تا زمستان بعدی به همین منوال ادامه یافت.

میزان پروتئین و انرژی علوفه مرتع، رشد و نمو اسب­ های جوان را تحت تأثیر قرار می­دهد. مقادیر بالای آن­ها باعث چاق شدن و فشار روی اعضا و مفاصل جوان می­شود. حتی ممکن است با رشد سریع اسب­ها عدم تعادل مواد مغذی که در بالا به آن­ها اشاره شد، شانس ابتلای حیوان به مشکلات رشدی را افزایش دهد.

در اختیار قرار دادن مکمّل­ های معدنی به اسب­ها و مادیان­ های خالص خصوصاً در شرایطی که تنها علوفه نیاز انرژی و پروتئین را تأمین نماید و هیچ خوراک کنسانتره ­ای در اختیار آ­نها قرار نگیرد امری بسیار حیاتی است.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی