جراحی سزارین در موارد محدودی که روش های درمانی سخت زایی قادر به نجات جان مادر و خلاصی وی از مشکلات زایمانی و زنده ماندن توله ها نباشد انجام می گیرد و عملی است فوری که تنها گاهی نیاز به انجام آن است و دکتر دامپزشک شما همیشه باید این اختیار را داشته باشد که در مورد زمان انجام آن تصمیم بگیرد. در ادامه این پست با سزارین در سگها ،روش انجام و بیماری­های شایع زایمان  آشنا می شویم.

سزارین

ادی استرایتون دامپزشک انگلیسی که بیش از ۵۰ سال سابقه کار حرفه ای در این رشته را دارد می گوید :«من شخصاً دریافته ام که وقتی نحوة قرار گرفتن یک توله در کانال زایمان در ابتدای زایش نادرست باشد انجام این عمل کاربرد پیدا می کند.» در این مورد یا دیگر مواردی که امکان خروج توله ها با کمک دامپزشک از طبق روش های غیر جراحی ممکن نباشد سزارین فوری حداکثر شانس را برای زنده ماندن توله ها فراهم می کند به عبارتی چنانچه با کمک پنس های زایمانی یا انگشتان دست نتوان نحوة استقرار توله را در کانال زایمان اصلاح نمود شاید پیشنهاد عمل سزارین به صاحب دام توسط دامپزشک بهترین پیشنهاد ممکن باشد.

روش انجام جراحی سزارین

در صورت نیاز به عمل سزارین، در ابتدا دامپزشک اطمینان خواهد داد که نگرانی شما بیهوده است و خطری حیوان را تهدید نمی کند و از آنجایی که اعمال جراحی دارای روش های مختلفی هستند او با یک روش دلخواه مناسب اقدام به عمل خواهد کرد. من خود در انجام جراحی سزارین به صورت زیر عمل می کنم که در ابتدا با تزریق داروهای آرام بخش و بیهوشی، حیوان را کاملاً بیهوش می نمایم البته در برخی منابع آمده است که به هنگام بیهوشی بهتر است از داروهای پیش بیهوشی اجتناب شود مگر در مواردی که توله ها مرده باشند آنگاه هم زمان با تجویز مایعات وریدی (سرم) حيوان را بر روی تخت جراحی قرار داده و با تراشیدن موهای ناحیه خط وسطی شکم و ضدعفونی ناحیه با یک برش مناسب در خط وسط شکم به محوطه شکمی دست یافته، از آنجایی که رحم حیوان به حداکثر رشد خود رسیده به راحتی در موضع عمل در دسترس می­باشد آنگاه پس از بررسی تمام جوانب حفره صفاقی را با گاز استریل پر نموده تا جلوی آلودگی شکم با مایعات رحمی گرفته شود سپس با یک برش طولی در یک شاخ رحم و در ناحیه ای که مناسب ایجاد شکاف باشد اقدام به خارج نمودن توله های آن شاخ رحم نموده و جفت و پرده های جنینی را جدا می نمایم و پس از اتمام کار با برش دیگری در شاخ بعدی توله های شاخ دوم را نیز به همین روش خارج می­کنم آنگاه پس از پاک نمودن موضع و مصرف پودرهای آنتی بیوتیک مناسب اقدام به بخیه دو شکاف ایجاد شده نموده و با استفاده از نخ های قابل جذب به روشی بخیه زده که ایجاد چسبندگی ننماید. پس از اتمام این مرحله و انجام شستشو با محلول سرم فیزیولوژی با دوختن پرده صفاق و بخیه لایه های عضلانی موجود و لایة زیر پوست با بخیه های سراسری و مجدداً به منظور دقت بیشتر با بخیه تکی، بانخ غیر قابل جذب نایلون یا ابریشمی اقدام به دوختن پوست ناحية عمل می نمایم. گاهی نیز با ایجاد یک شکاف در بدنه رحم می توان توله های هر دو شاخ رحمی را از بدن خارج نمود که فرقی در انجام عمل نخواهد داشت و اصولاً زمانی از یک برش در بدنة رحم استفاده می شود که بتوان رحم را از شکاف عمل خارج کرد و یا تعداد توله ها کم باشد. انجام عمل سزارین از طریق پهلو نیز ممکن می باشد.

آنچه مسلم است سه نکتة مهم در این جراحی، دقت در انجام عمل، خون بندی مناسب و مطمئن و راهکاری لازم در جهت جلوگیری از عفونت های پس از عمل می باشد که تزریق داروهای آنتی بیوتیک به روش عضلانی و نظافت موضع عمل از عفونت جلوگیری خواهد نمود.

در خاتمة عمل جراحی دامپزشک متذکر خواهد شد که برخی از سگ ها به سبب ایجاد درد یا خارش موضعی در محل عمل اقدام به گاز گرفتن و کندن بخیه­های پوست و شکم می کنند بنابراین بهتر است از وسیله ای استفاده کنید که مانع او از انجام این کار شود به همین منظور وسایلی ساخته شده که تهیه خواهید نمود و یا دامپزشک شما روش ساخت آن را توضیح می دهد که چگونه با یک سطل پلاستیکی ساده و عبور آن از سر حیوان می توانید مانع از آسیب رسانیدن حیوان به خودش شويد.

استفاده از این وسیله سلامت حیوان شما را تضمین می نماید و تا زمانی که بخیه ها توسط دامپزشک کشیده نشده این وسیله نباید از سر حیوان خارج شود و می بایست هر روز آن را چک کرد تا در صورت لزوم با محکم نمودن بندهای آن احتمال خروج آن را از گردن و سر حیوان به حداقل رسانیده تا سلامتی مادر تضمین گردد.

مراقبت از سگ مادر بعد از عمل جراحی سزارین

تجارب حرفه ای دامپزشکان نشان می­دهد که مقاومت سگ نسبت به عفونت ها بسیار زیاد است و غالباً كمتر شاهد عفونت های پس از عمل هستیم. در زمان جراحی، دامپزشک با رعایت شرایط استریل و ضد عفونی احتمال ایجاد عفونت را به حداقل می رساند ولی لازم است با توصیه های او به مدت چند روز بهداشت ناحية عمل رعایت شود و پانسمان آن را عوض کرده و از اسپری های آنتی بیوتیک استفاده کرد. در عین حال دامپزشک شما آنتی بیوتیک تزریقی به مدت ۵ تا ۷ روز تجویز خواهد نمود تا مانع از ایجاد عفونت های احتمالی شود و بعد از ترمیم ناحية عمل که حدود ۱۰ الی ۱۴ روز به طول می انجامد بخیه ها را خواهد کشید و سگ به حالت طبیعی و اول خود برخواهد گشت.

در چند ساعت اول پس از عمل و تا زمانی که حیوان کاملاً به هوش نیامده مصرف آب یا غذا می تواند خطرناک باشد. در این زمان بهتر است سگ را تشویق به استراحت نموده و حیوان را در محلی آرام، سر بسته و تاریک نگه دارید و به سگ دست نزنید مگر آن که سفارش دامپزشک شما باشد.

در روزهای بعد لازم است هر روز زخم را از نظر تورم ناحیه، فتق (بیرون زدگی احشاء از محل عمل) و عفونت بررسی کنید که در صورت وجود عفونت، ناحیه گرم و داغ به نظر می رسد بنابراین چنانچه هر یک از موارد هفت گانة زیر در حیوان و یا در محل جراحی مشاهده گردید با دامپزشک خود تماس بگیرید.

1. وجود هر گونه عفونت ناحية عمل.
2. وجود هر گونه تورم مگر این که تورم مربوط به واکنش التهابی پوست با نخ بخیه باشد.
3. بیرون زدگی هر چیزی از محل زخم.
4. وجود تب یا دمای بالاتر از ۴۰ درجه.
5. غذا نخوردن حیوان جراحی شده.
6. خواب آلودگی و کسالت پس از گذشت ۴۸ ساعت از جراحی.
7. مشاهدة اسهال و استفراغ در سگ.

مشکلات و بیماری­های شایع حین زایمان يا پس از آن

١- سخت زایی

در خصوص علل سخت زایی و درمان آن در فصول گذشته بحث شده است.

۲- جفت ماندگی

این عارضه بسیار به ندرت اتفاق می افتد زیرا جفت در مدت حداکثر ۲۰ دقیقه پس از خروج هر توله خارج می شود با این حال در این موارد تقریباً همیشه یک جفت می ماند که متعلق به تولة آخر است و یا هر دو جفتی که بالای هر شاخ رحم را اشغال می کنند باقی می مانند. این حالت اغلب اوقات در نژادهای عروسکی اتفاق می افتد به خصوص وقتی که تعداد توله ها زیاد بوده و زایمان طولانی شده باشد بنابراین باید بی­درنگ مراقبت های دقیق دامپزشکی در این خصوص اعمال شود و در صورتی که عارضه به طور طبیعی یا با کمک برطرف نشود معمولاً كشنده خواهد بود.

چگونگی ترشحات فرج بلافاصله بعد از زایمان نشانة خوبی برای تشخیص جفت ماندگی است. ترشح مخاطی سبز تیره که از خصوصیات مرحله دوم زایمان سگ می باشد بعد از اینکه پرده های جنینی دفع شد به سرعت متوقف شده و ظرف ۱۲ ساعت بعدی به ترشح مخاطی خون آلود تبدیل می شود. بنابراین اگر مشاهده شود که بیش از ۱۲ ساعت بعد از تولد آخرین توله ترشح سبز رنگ ادامه دارد دامپزشک به عارضه جفت ماندگی مشکوک خواهد شد و به هنگام درمان از طریق بازرسی مهبل با انگشت ممکن است طناب نافی را لمس نموده و با حرکت دادن و کشیدن ملایم، جفت را خارج نماید. در هر حال اگر در خصوص دفع جفت (آخرین جفت) شکی وجود داشته باشد می بایست حدود نیم ساعت بعد از این که آخرین توله متولد شد از اکسی توسین استفاده کرد. در خصوص سگ­های کوچک عروسکی و گران قیمت ممکن است دامپزشک شما اصرار داشته باشد که حیوان در تمام دوره زایمان تحت نظر باشد. در نهایت اگر از تزریق اکسی توسین یا دست کاری محوطه شکمی نتیجه ای حاصل نشود شکافتن ناحیه شکم به منظور راندن پرده های جنینی (جفت) در طول رحم و به طرف گردن رحم که ممکن است از آن جا توسط پنس خارج شود انجام گیرد و اگر این کار نیز با شکست مواجه شود دامپزشک اقدام به شکافتن دیواره رحم (هیستروتومی) نموده و جفت ها را خارج می کند. عفونت رحم پس از زایش از متداولترین عوارض جفت ماندگی است بنابراین استفاده از آنتی بیوتیک ها در درمان بسیار ضروری است.

۳- بیرون زدن مهبل (پرولاپس واژن)

این عارضه در سگ عمومیت ندارد ولی در صورت وقوع آن سرویکس یا گردن رحم و بخصوص ابتدای آن در مواقع پرولاپس کامل مهبل از لبه های فرج بیرون می­زند و در مواردی که بیرون زدگی کامل نباشد سرویکس بیرون نمی آید. در پرولاپس واژن بافت های بیرون زده غالباً کم رنگ و متورم هستند. اگرچه پرولاپس واژن ممکن است زمینه ساز بیرون زدگی رحم باشد ولی در این عارضه جابه جایی ارگان های داخل شکمی و لگنی به ندرت گزارش شده است.

در نژادهای براکیوسفال و به خصوص باکسر و بوستون تریر این عارضه بیشتر مشاهده و گزارش شده است و علت آن ممکن است ضعف وراثتی بافت های مربوطه باشد.

يبوست، دخالت نیروهای غیر طبیعی در جدا کردن سگ نر و ماده در طی جفت گیری، غیر عادی بودن اندازة سگ های نر و ماده به خصوص بزرگی جثه سگ نر در زمان جفت گیری از عوامل زمینه ساز این عارضه می­باشند. این بیماری به ندرت در طول آبستنی پیش آمده و غالباً ممكن است به صورت ثانویه بعد از سخت زایی مشاهده گردد.

پرولاپس یا بیرون زدگی مهبل می بایست از پولیپ و سرطان های مربوط به مهبل و فرج تشخیص تفریقی داده شود که در این صورت از بافت های مشکوک توسط دامپزشک نمونه برداری شده و جهت انجام آزمایشات لازم به آزمایشگاه ارسال می گردد تا نتیجة آزمایش در تشخیص و درمان عارضه مفید باشد.

در موارد خفیف، این عارضه معمولاً بدون درمان خاصی اصلاح می شود ولی عموماً پرولاپس های شدید نیاز به درمان دارند و لازم است در این قبیل موارد هرچه سریع تر دامپزشک را در جریان قرار داد. او يقيناً بافت­های بیرون زده را شسته، تمیز و ضد عفونی می کند و پس از انجام بیهوشی عمومی یا بی حسی اپیدورال که تنها در صلاحیت اوست اقدام به جا زدن بافت های بیرون زده می نماید. استفاده از مواد لیزکنندة غیر مضر می­تواند در جا زدن بافت های بیرون آمده کمک مؤثری باشد. در مواردی که بافت های بیرون زده متورم شده اند ممکن است دامپزشک از عمل اپی­زیوتومی یا برش فرج استفاده نموده تا بتواند راهی برای جا زدن بافت ها پیدا کند. در هر حال پس از انجام این مراحل دامپزشک اقدام به بخیة لب­های فرج نموده تا تورم ناحیه از بین رفته و بافت های بیرون زده در جای اصلی خود ثابت شوند. در مواردی که پرولاپس به این شکل قابل درمان نباشد دامپزشک شما می تواند با استفاده از روش های خاصی از جمله جراحی شکم و از طریق بخیة لیگامنت نگهدارندة رحم به برخی نواحی شکم نسبت به ثابت کردن و درمان پرولاپس اقدام نماید.

در این عارضه ممکن است خونریزی، عفونت بانکروز بافتی ایجاد شود به خصوص در مواردی از بیماری که مدتی از آن گذشته باشد در این صورت برداشت بافت های بیرون زده از طریق جراحی لازم می گردد. در هر صورت در سگ­هایی که این عارضه را نشان می دهند بهتر است از آبستنی مجدد جلوگیری کرد و در موارد ارثی بهترین کار، انجام عمل جراحی برداشت رحم و تخمدان است.

۴- بیرون زدن رحم (پرولاپس رحم)

به نظر می رسد این بیماری بسیار به ندرت اتفاق افتاده و گاهی متعاقب پرولاپس شدید مهبل دیده می­شود و گزارشات چندانی از وقوع آن وجود ندارد. برخی از صاحبان سگ با مشاهده این عارضه در سگ خود ممکن است گمان برند که حیوان در حال زایمان است ولی با کمی دقت در زمان جفت گیری و عدم خروج توله ها و شکل بافت بیرون زده و همچنین رفتارهای خاص حیوان که از علایم زایمانی نیستند می توانند به تشخیص تفریقی بیماری برسند و سریعاً دامپزشک خود را در جریان قرار دهند.

از آن جایی که بیماری بسیار به ندرت اتفاق می افتد و با وجود آنکه گزارشات چندانی از وقوع آن در دست نمی باشد نگارنده در چند قلاده سگ مادة بزرگ این بیماری را تجربه نموده که سه مورد آن به شرح زیر است:

مورد اول یک قلاده سگ مادة دوبرمن و در اولین آبستنی که با وجود ۹ توله در شاخ های رحم و در   آخر آبستنی (یک هفته آخر آبستنی) و بدون سابقة بیرون زدگی مهبل دچار پرولاپس رحمی گردیده که در قسمت بیرون زده سه توله وجود داشته است.

حیوان پس از بیرون آوردن توله های آن شاخ رحمی و جازدن بافت های بیرون زده و سقط سایر توله ها به همراه تزریق داروهای لازم از جمله آنتی بیوتیک های ضروری و تزریق روزانة سرم به مدت ۵ روز درمان شده است.

مورد دوم یک ماده سگ گریت دین ابلق ۵ ساله با ۱۸ توله در رحم که در هفتة آخر آبستنی قرار داشته و اندام بیرون زده تنها یکی از شاخ­های رحم بوده که توله های آن شاخ نیز در زمان پرولاپس سقط شده است. متاسفانه پس از درمان عفونتِ متعاقب بیماری سبب مرگ حیوان می گردد. این حیوان در   آخر آبستنی قبل دچار سقط جنین شده و به همین سبب در یک فحلی به حیوان استراحت داده شده بود.

مورد سوم یک ماده سگ گریت دین ابلق 3 ساله که در آبستنی دوم خود بوده و سابقة بیرون زدن مهبل و سقط در آبستنی قبل نداشته است. این حیوان در زمان زایمان و با وجود ۲۴ توله در رحم و متعاقب خروج تمام توله های یک شاخ رحم دچار پرولاپس آن شاخ رحمی گردیده که پس از نظافت و شستشوی اندام بیرون زده و با توجه به اینکه حیوان در حال زایمان بوده، بدون مصرف داروهای آرام بخش و با بالا نگه داشتن پاهای عقبی حیوان اقدام به جا زدن اندام بیرون زده گردید و با مصرف داروهای لازم از جمله تزریق توأم پنی سیلین و جنتامایسین به همراه اکسی توسین و تزریق روزانه سرم به مدت ۳ روز درمان انجام شده کامل گردید و توصیه گردید که از آبستنی مجدد حیوان در فحلی های بعد جلوگیری شود.

در این بیماری اساس درمان شامل شستشو و نظافت ارگان خارج شده و جا زدن آن و استفاده از آنتی بیوتیک­های وسیع الطیف می باشد که می تواند مانع از ایجاد عفونت های کشنده شده و استفاده از داروهای مُشهّی به همراه تزریق روزانه سرم به مدت ۳ تا ۵ روز بسیار مفید است. گاهی می توان رحم را از طریق مهبل به داخل هدایت کرد ولی در غیر این صورت برای کشیدن رحم به داخل محوطة بطنی باید از طریق جراحی و باز کردن شکم اقدام نمود. قطع رحم نیز در برخی موارد برای درمان در موارد اضطراری گزارش شده است که احتمال وقوع خونریزی های کشنده از عروق رحم وجود دارد. به عبارتی از آن جایی که پرولاپس (برگشتگی) رحم جزیی بوده و فقط یک شاخ را در بر می گیرد عمل هیسترکتومی خارجی یا قطع عضو پرولاپس شده نیز می تواند انجام شود و پیش بینی عمل خوب است. تجارب عملی دامپزشکان و پرورش دهندگان سگ نشان می­دهد که احتمال وقوع پرولاپس مجدد در سگ­هایی که در آبستنی قبل دچار این عارضه شده اند زیاد است و بهتر است مانع آبستنی این قبیل سگ­ها شد و یا در صورت پیشنهاد دامپزشک نسبت به جراحی برداشت رحم و تخمدان اقدام نمود.

۵- عفونت رحم یا متریت پس از زایمان

التهاب و عفونت حاد رحمی در سگ نوعی بیماری عفونی است که اندکی پس از زایمان روی داده و عوامل مستعدکنندة آن، سخت زایی، دستکاری های هنگام زایمان (عملیات مامایی) و باقی ماندن جفت و جنین می­­باشد. این بیماری ممکن است پس از یک زایمان طبیعی یعنی پس از اتمام مراحل زایمان و هجوم باکتری­ها به رحم و یا سقط ایجاد شود. رحم سگ ماده پس از زایمان طويل و شل بوده و این مسأله در همراهی با باز بودن دهانة رحم می تواند سبب تهاجم و رشد باکتری های محیطی شود. در گزارشات موجود عوامل باکتریایی جدا شده از این عفونت ها اشرشیاکلی و پروتئوس بوده­اند اگرچه عفونت های استافیلوکوکی و استرپتوکوکی نیز گزارش شده است.

در این بیماری ترشحات غیر طبیعی خاصی از فرج مشاهده می گردد که ممکن است غلیظ و بدبو، ضخیم، چرکی و چرکی خونی باشد. علایم درمانگاهی بیماری شامل بزرگی و تورم رحم که در ملامسه قابل تشخیص است، افسردگی، بی اشتهایی، کم آبی بدن (گودرفتگی چشم ها در حدقه)، افزایش ضربان قلب و تب 5/40 تا 41 درجه می باشد. در این بیماری تولید شیر کاهش یافته به طوری که توله ها از شدت گرسنگی ناله می­کنند و از آنجایی که عارضه یک بیماری حاد پیش رونده است، درمان سریع حيوان مبتلا ضروری است و احتمال مرگ حیوان علی رغم درمان هم وجود دارد. به سبب نقش عوامل باکتریایی در این بیماری استفاده از آنتی بیوتیک های وسیع الطیف ضروری بوده و می توان از کلرامفنیکل، سفالوسپورین، تری متوپریم و سولفانامید یا آمپی سیلین در درمان استفاده نموده و درمان را تا ۲ هفته ادامه داد. به عبارتی می توان با انتخاب یکی از آنتی بیوتیک های مناسب درمان را شروع کرده و با اخذ نمونه و ارسال آن به آزمایشگاه و انجام آنتی بیوگرام و تشخیص داروی مناسب درمان را ادامه داد و بهتر است از آنتی بیوتیک های وریدی در درمان استفاده کرد. با توجه به موقعیت دستگاه تناسلی در سگ­ها عبور سوند رحمی از دهانة رحم حتی پس از زایمان بسیار سخت است ولی اگر این کار مقدور شد دامپزشک می تواند با کمک سرم فیزیولوژی و محلول بتادین ۲٪ رحم را شستشو داده و به درمان کمک کند. به خاطر داشته باشید عفونت های رحمی بسیار مهم بوده و درمان آن تنها در صلاحیت دامپزشک است. بنابراین در این قبیل موارد هرچه سریع تر به دامپزشک مراجعه نمایید. استفاده از اکسی توسین به میزان 5/0 تا یک واحد به ازای هر کیلوگرم وزن بدن به فاصله هر دو ساعت و ارگوتامین به میزان 2/0 میلی گرم به ازای هر ۱۵ کیلوگرم وزن بدن دام به مدت ۳ روز و روزی ۲ تا ۳ بار به صورت عضلانی مفید است. اگر چند روز از زایمان گذشته باشد حساسیت رحمی به اکسی توسین از بین رفته و این دارو نمی تواند مؤثر باشد بنابراین پیشنهاد می شود از ارگوتامین استفاده گردد. پروستاگلاندین  می­تواند به تخلیة ترشحات رحمی کمک کند که می توان آن را به مدت ۳ تا ۵ روز تزریق نموده و برای درمان کم آبی بدن از مایعات وریدی استفاده کرد که بهترین آن رینگر لاکتات است.

انجام عمل جراحی برداشت رحم و تخمدان در مواردی درمان انتخابی است و بنا به تشخیص دامپزشک انجام خواهد شد به خصوص در مواردی که جفت یا جنین در رحم مانده باشد. در انجام این جراحی اصولاً نیاز به یک شکاف و برش بزرگ می باشد. باقی ماندن جفت ممکن است با نکروز و از بین رفتن دیوارة رحم همراه باشد بنابراین در انجام این جراحی دقت فراوانی لازم است.

۶- خونریزی پس از زایمان

این مشکل معمولاً در نتیجة جراحات و صدمات حین زایمان و سخت زایی یا انجام عملیات مامایی رخ داده و منشاء آن رحم یا مهبل است که در آن عموماً لخته های خون تازه خارج می شود و تجویز اکسی توسین و آنتی بیوتیک مناسب است. تزریق اکسی توسین ممکن است در ابتدا خون زیادی را از بدن دفع نماید و وضعیت وخیم تر به نظر برسد.

در صورت عدم موفقیت در جلوگیری از خونریزی، انجام جراحی برداشت رحم و تخمدان ممکن است ضروری باشد.

۷- پارگی رحم

به نظر می رسد که این عارضه به صورت خود به خود در اواسط آبستنی و یا در هنگام زایمان رخ دهد تشخیص پارگی رحم قبل از جراحی غالبا دشوار است و به هنگام انجام جراحی لاپاروتومی (باز کردن شکم) و مشاهدة توله های مرده یا زنده در محوطة شکمی مشخص می شود. پارگی رحم با تشنگی زیاد، استفراغ، افسردگی و تب همراه است. جنین های مرده که برای مدتی در محوطة بطنی مانده باشند مومیایی شده و سال ها در بدن می مانند و ممکن است چسبندگی های شدید داخل محوطة بطنی ایجاد نمایند.

پارگی رحم می تواند در موارد آبستنی خارج رحم دیده شود و در منابع موجود آمده است که جنین ها در کپسولی از چادرينه و صفاق پیچیده شده و بعداً آهکی می شوند.

۸- پیچ خوردگی رحم

این عارضه در اواخر آبستنی رخ می دهد ولی ممکن است در رحم­های غیر آبستن نیز مشاهده شود و سبب ایجاد دردهای شدید ناحیه بطنی و سختی حرکت شود. تشخیص بیماری تنها با انجام جراحی ممکن است. درمان انتخابی عارضه خارج کردن رحم از طریق جراحی است.

۹- تورم و عفونت پستان

تورم پستان به معنای التهاب غده یا غدد پستانی است. این عارضه ناشی از عفونت های باکتریایی است. باکتری­های جدا شده در این بیماری اشرشیاکلی، استرپتوکوک و استافیلوکوک ها هستند. باکتری­ها معمولاً از طریق خراش یا زخم­های سر پستانک ها وارد شده که این خراش ها معمولاً توسط توله های گرسنه ایجاد می شوند و بیشترین احتمال وقوع بیماری هنگامی است که سگ ماده کم شیر است.

از نخستین نشانه های بیماری بی قراری است. سگ ماده به جای آنکه به راحتی دراز بکشد و به توله های خود شیر دهد مرتباً آنها را ترک می کند. حیوان به احتمال زیاد تب می کند و شاید میلی به غذا نداشته باشد در معاینه، غده ياغدد پستانی داغ، دردناک و کاملاً متورم می باشند.

این عارضه اگر بی درنگ و به سرعت تحت کنترل قرار نگیرد تولید شیر به طور کامل قطع خواهد شد و ممکن است کلیة توله ها تلف شوند. خوشبختانه تورم پستان در سگ به سرعت به درمان با آنتی بیوتیک های جدید پاسخ می دهد ولی بهتر است قبل از هر چیز کشت میکروبی و آنتی بیوگرام انجام شود. به منظور پیشگیری می توان قبل و بعد از زایمان سگ مقادیر زیادی پروتئین در رژیم غذایی آن در نظر گرفت.

۱۰- تشنج آبستنی (تب شير)

سگ ماده پس از زایمان و در خلال دوره شیردهی به ویژه وقتی توله هایی که در یک زایمان متولد شده اند زیاد باشد مستعد ابتلا به تشنج آبستنی است. علت این بیماری کمبود کلسیم است و روشن است که وقتی توله های زیادی در یک زایمان متولد می شوند به منظور تأمین کلسیم برای رشد استخوان و دندان توله ها فشار زیادی بر ظرفیت مادر تحمیل می شود به ویژه به این دلیل که سگ ماده ذخایر بدن خود را در تمام دوره آبستنی مصرف کرده است. این بیماری به ندرت قبل از زایمان نیز گزارش شده است.

نشانه های اولیة این بیماری عبارتند از بی حالی، عدم تعادل و باز نگه داشتن پاها و از دیگر علایم بیماری وجود رفتار عجیب در حیوان به شکلی که سگ مادر گیج و بی قرار شده و تلو تلو می خورد و سپس به گونه­ای به زمین می افتد که گمان می رود غش کرده است. حیوان به یک پهلو دراز می کشد، به شدت می لرزد و بدنش سفت می شود و در عین حال شروع به دست و پا زدن یا لگد انداختن می­کند سپس گرفتگی رفع شده ولی دوباره و دوباره با فواصل زمانی اندک تکرار می شود و چنانچه سگ ماده سریعاً تحت درمان قرار نگیرد به دلیل خستگی زیاد یا نارسایی قلبی تلف خواهد شد. بیماری در هفته اول تا سوم بعد از زایمان بیشتر روی داده و در نژادهای کوچک و به خصوص سگ هایی که در اولین زایمان خود هستند به فراوانی دیده می شود. کلسیم خون حیوان مبتلا تا میزان ۷ میلی گرم در ۱۰ میلی لیتر خون کاهش می یابد. مقدار قند خون در حد طبیعی بوده، فسفر خون ممکن است طبیعی یا کمی پایین باشد. به منظور درمان لازم است بی درنگ و بدون توجه به اینکه چه هنگامی از شب یا روز است حیوان را نزد دامپزشک ببرید و یقیناً او به سرعت مقدمات درمان حیوان را فراهم می نماید. همواره تزریق کلسیم و ویتامین D به همراه داروهای آرام بخش یا بدون آنها، بهبودی چشم گیری را سبب می شود. تزریق گلوکونات کلسیم ۱۰٪ به مقدار ۵ تا ۱۰ میلی لیتر برای سگ­هایی با وزن ۵ تا ۱۰ کیلوگرم موجب بروز علایم بهبود در مدت ۱۵ دقیقه می شود که بهتر است به منظور جلوگیری از اختلالات قلبی، حيوان تحت نظر دامپزشک بوده تا او با استفاده از دستگاه نوار قلب و یا گوشی ضربان قلب را تحت نظر قرار دهد. مصرف مکمل های خوراکی کلسیم در سگ هایی که در معرض ابتلا هستند می تواند به کار برده شود ولی در صورتی که در اواخر آبستنی و قبل از زایش تجویز شود ممکن است تولید هورمون غدة پاراتیرویید را کاهش داده و عارضه را وخیم تر نماید. معمولاً لازم است که پس از این عارضه در رژیم غذایی توله ها از شیر جایگزین استفاده کرد و دامپزشک شما در این ارتباط راهنمایی خواهد نمود. بهتر است توله ها را به مدت ۲۴ ساعت از مادر دور کرد و پس از آن به مدت ۳ روز پی در پی هر ۴ ساعت یک بار به مدت ده دقیقه به آنها فرصت شیر خوردن داد و پس از بهبودی کامل سگ، توله ها را در کنار مادر نگه داشت و اگر سن توله ها در حدی است که می توانند با زبان خود بیاشامند بهتر است بی­درنگ روند از شیر گرفتن آنها را آغاز کرد.

۱۱- تأخیر در جمع شدن رحم

بعد از زایمان و مدتی پس از آن رحم مادر شروع به جمع شدن می کند و پس از مدتی به شکل اولیة خود یعنی به شکل و اندازة قبل از آبستنی بر می گردد ولی گاهی از اوقات به علت ضعف عمل طبیعی رحم، روند جمع شدن آن طولانی شده و این عارضه از طریق مشاهدة ترشحات سروزی خونی از مهبل مشخص می شود. بیماری در بسیاری از نژادها گزارش شده است بنابراین حساسیت نژادی مطرح نمی باشد و عموماً در سگ­های ماده ای که برای اولین بار زایمان می کنند دیده می­شود. اولین مورد این بیماری در سال ۱۹۵۰ در یک سگ مادة اسپانیل ۲ ساله گزارش شده و مورد دوم در سال ۱۹۵۱ در یک ماده سگ ۱۰ ماهه با کسر بعد از یک زایمان طبیعی گزارش شده است.

ترشحات مهبلی این بیماری را می بایست از دیگر ترشحات و خونریزی های دستگاه تناسلی یا ادراری تشخیص تفریقی داد، به عبارت دیگر در بیماری هایی نظیر التهاب رحم، التهاب مهبل، افزایش رشد جدار داخلی رحم، صدمات وارده به دستگاه تناسلی، التهاب باکتریایی مثانه، التهاب مثانه در اثر وجود سنگ های ادراری، سرطان­های دستگاه تناسلی ادراری، زمان فحلی و پس از زایمان نیز این ترشحات دیده می شود که تشخیص تفریقی آن تنها در صلاحیت دامپزشک است.

به منظور پیشگیری از این بیماری دامپزشک شما احتمالاً توصیه می نماید که هورمون اکسی توسین بعد از زایمان به سگ تزریق شود.

درمان انتخابی این بیماری برداشت رحم و تخمدان از طریق جراحی است البته گزارشاتی از درمان خود به خودی و بدون تجویز دارو با عمل جراحی وجود دارد. درمان جراحی دیگری که پیشنهاد شده انجام عمل لاپاراتومی و کورت کردن محل جفت می باشد. تزریق ارگوت و پروژسترون نیز برای درمان توصیه شده است که معمولاً مؤثر نخواهد بود. برخی از محققین خونریزی متناوب از رحم به دنبال یک زایمان طبیعی یا سزارین را که ممکن است تا چند هفته به طول انجامد در نتیجة جمع شدن ناقص رحم دانسته و توصیه در بهبود خود به خود مشکل می نمایند.

۱۲- تورم مهبل

در این بیماری پوشش داخلی مهبل دچار التهاب می شود که علت اختصاصی آن نوعی باکتری است. اما معمولاً عامل زمینه ساز آن آسیبی می باشد که توسط آلت تناسلی سگ نر به هنگام جفت گیری یا در اثر یک زایمان سخت ایجاد می شود. در این بیماری سگ ماده بسیار ناراحت است و ممکن است همانند زمان زایمان بارها سعی در زور زدن داشته باشد. ممکن است ترشح قرمز یا زرد رنگی دیده شود. معاینه سگ مبتلا باکمک اسپیکلوم که فقط در صلاحیت دامپزشک است و مشاهدة لايه داخلی مهبل از این طرية نشان دهندة بیماری است. بنابراین هرگاه مشکوک به تورم مهبل شدید باید بی­درنگ با دامپزشک مشورت نمایید. او احتمالاً یک دوره آنتی بیوتیک همراه با استعمال روزانة شیاف مهبلی را تجویز می نماید.

۱۳- طاسی هورمونی در سگ

این نوع طاسی در سگ پس از زایمان دیده می شود. این بیماری ناشی از کمبود هورمون­ها است. در این بیماری مناطق وسیعی از پوشش بدن (موها) به ویژه در پیرامون پشت و دم حیوان می ریزد ولی خارشی وجود ندارد. این بیماری نیاز به درمان نداشته و تنها باید به فکر تغذیه خوب حيوان بود چرا که موها بار دیگر رشد خواهند کرد. همچنین ممکن است از تزریق هورمون­ها استفاده شود ولی عوارض این کار ممکن است سبب آشفتگی کار تخمدان ها شده و قدرت تولید مثل حیوان را در آینده به خطر اندازد.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی