سگ به عنوان اولین حیوان اهلی شده به دست انسان، هزاران سال است که در کنار او زندگی کرده و با او مأنوس بوده و حضورش در کنار انسان به گونه ای با تاریخ بشر در آمیخته است که تفکیک این دو از یکدیگر دشوار به نظر می رسد. وجود صفات نیکویی همچون وفاداری، زیبایی، نجابت و فداکاری در این موجود دوست داشتنی همواره مورد ستایش و قدر دانی آدمیان قرار گرفته و از او به عنوان دوست با وفا و کم توقع انسان یاد شده است و کمتر فرهنگ و مذهب و آئینی در جهان یافت می شود که به نوعی از این دوست و همراه قدیمی انسان سخنی به میان نیاورده باشد.  دراین پست همه چیز درباره سگ ها ، منشاء پیدایش سگ ، اهلی شدن سگ ها می پردازیم.

دوست قدیمی

 هر چند در جامعه امروز ما، به دلایل گوناگونی از قبیل شرایط زندگی شهر نشینی، پیشینه فرهنگی و قیود مذهبی، تمایل کمتری جهت نگهداری این حیوان نسبت به کشور های دیگر وجود دارد، ولی هنوز هم افراد زیادی بنا به نیازهای متفاوت، تمایل به نگهداری آن در کنار خود دارند. زندگی در روستا ها و مراکز کشاورزی، دامپروری و صنعتی به نوعی با همجواری با سگ­ها عجین شده است، به طوری که تصور یک خانه روستایی بدون سگ نگهبان و یا یک گله گوسفند بدون سگ گله کمی دشوار به نظر می­رسد. از سویی دیگر در شهر ها نیز افراد زیادی از مصاحبت و زندگی با این مخلوق منحصر به فرد پروردگار از نهایت لذت و زیبایی بهره مند می شوند و همچون یکی از اعضاء خانواده به او احترام می گذرارند. ما چه در خانه، باغ و یا محل کار خود سگ نگه میداریم یا نه، به هر حال در طول زندگی بارها با این حیوان زیبا برخورد کرده ایم و مطمئناً وقار و غرور و زیبایی او را ستوده و وفا داریش را مثال زده ایم. از این رو دانستن خصوصیات جسمی و روحی، توانایی­های خدا دادی، نحوه مراقبت و تغذیه، آگاهی از بیماری­های مشترک بین انسان و سگ و چگونگی پیشگیری از آنها می تواند برای همگان مفید باشد. در این بخش سعی شده علاوه بر موارد فوق، مطالب جالبی از تاریخچه حیات این حیوان و نکاتی در خصوص ویژگی­های منحصر به فرد آن گنجانده شود که دانستن آن می­تواند جالب و شگفت آور باشد.

منشاء پیدایش و سیر تکاملی سگ

مطالعات دیرین شناسی انجام شده در مورد منشاء پیدایش سگ­ها، اطلاعات جالب و شگفت انگیزی در اختیار ما قرار داده است. بر پایة این مطالعات، در حدود 63 تا ۷۰ میلیون سال قبل پس از از بین رفتن دایناسورها، موجوداتی در زمین ظاهر شدند، که آنها را Creodont نامیده اند. این موجودات، پستاندارانی زشت و آرام بودند که از ماهی ها تغذیه می کرده و در انجام امور شخصی خود بسیار بی کفایت بودند. این جانوران در دوره زمین شناسی پلئوسن به تدریج از بین رفتند و از حدود ۳5 میلیون سال قبل (دوره اليگوسن) جانورانی به نام Miacid ها جایگزین آنها شدند. ظهور این موجودات بر روی زمین در منطقه آمریکای شمالی امروزی بوده است. میاسید­ها دارای پنج انگشت بوده و از لحاظ شکل ظاهری شبیه به راسوهای امروزی بوده اند. از لحاظ ساختار دندان­ها، پنجه ها و توسعه مغز، بر کرئودونت ها برتری قابل توجهی داشتند و همین برتری را علت ماندگاری آنها می­دانند.

با تکامل تدریجی میاسيد ها از حدود ۳۵ میلیون سال قبل، دو گونه Cani formia و Feli formia بوجود آمدند. گونه اول اجداد اصلی سگ­ها، راکون­ها، خرس ها، شیرهای دریایی، خوک ها، والروس ها و راسوها محسوب شده و از گونه دوم گربه ها، کفتارها و زباد ها بوجود آمدند. با تغییر تدریجی زمین و تکامل Cani formia ، خانواده Canide ایجاد شد. از تکامل Canide سه گونه جدید حاصل شد که تمامی آنها شباهت­هایی به سگ های امروزی داشتند. Hefperocyonae موجوداتی با جثه ای به اندازه روباه، بدنی عضلانی، پوزه کوتاه و دمی بلند بودند و می توانستند از درخت بالا بروند. از Borophaginae به مرور زمان جانورانی به نام Tornarctus مشتق شدند که بسیار شبیه به سگ های امروزی بودند. سرانجام در جنوب ایالات متحده امروزی خانواده Caninea که در واقع جد اصلی سگ­ها محسوب می شود، پا به عرصه وجود گذاشت. با گذشت زمان و تغییرات تدریجی محیطی،Leptocyon ها و سپس Canis ها پا به عرصه وجود نهادند که جد مشترک گرگ­ها، سگ­ها، شغال ها و کایوت ها محسوب می شوند. سپس گرگ­های خاکستری (Canis lupus) در شمال اوراسیا تکامل پیدا کرده و در سراسر اروپا و شمال آسيا پراکنده شدند.

در واقع تمامی نژادهای سگ و گرگ­های امروزی از نسل گرگ­های خاکستری می باشند که به تدریج از حدود یک تا ۲ میلیون سال قبل، از هم تفکیک شده اند. بررسی های انجام شده نشان می دهد که اختلافی در حدود 02/0 % بين DNA سگ­ها و گرگ های امروزی وجود دارد و این اختلاف ناچیز نشان دهنده نزدیکی بسیار زیاد این دو موجود به یکدیگر می باشد. در ضمن تعداد کروموزوم­های سگ و گرگ هر دو ۷۸ است و این خود می تواند مؤید این نزدیکی باشد.

در ارتباط با خلقت حیوانات بویژه سگ، علاوه بر ارائه مطالعات دیرین شناسی که در این بخش به آنها اشاره نمودیم، جالب است که به آنچه در مورد خلقت حیوانات در کتاب مقدس زرتشتیان ((اوستا)) نیز آمده است اشاره نماییم. در اوستای زرتشت، در ((بندهش)) آمده است که خلقت موجودات در چند مرحله صورت پذیرفته است. به گونه ای که ابتدا ایزد یکتا دو گاو را که یکی تر و دیگری ماده بود، آفرید. به علت ارزشمندی فوق العاده این حیوان، آن را دو بار خلق نمود. سپس بز، میش، شتر و خوک و بعد از آن اسب و الاغ را آفرید.

پس از آن جانوران وحشی آفریده شدند که رفتار آنها دست آموخته نیست. بعد پرنده را خلق کرد که سیمرغ بزرگترین آنهاست. سپس جانوران آبزی ایجاد شدند. بعد سگ را در ده نوع خلق کرد که شامل سگ گله، سگ خانگی، سگ شکاری، سگ لاشخور، سگ آبی، روباه، راسو، ژوژه، سنجاب سوراخ زی و سایر جانوران از این دست می باشند. بعد خرگوش، راسو، موش و خفاش … را آفرید. و بدین گونه خلقت تمامی موجودات در مراحل مختلف صورت پذیرفت که در این کتاب به طور کامل بدان اشاره شده است.

اهلی شدن سگ

اکثر محققان بر این باورند که سگ، اولین حیوان اهلی شده به دست انسان است. هیچ کس نمی داند که چه کسی و در چه زمانی برای اولین بار سگ را اهلی نمود، ولی محققان با بررسی آثار و شواهد موجود و تحقیق در روند زندگی اجداد نخستین انسان، بر این باورند که اهلی کردن سگ ابتدا توسط انسان های ساکن ایران، آمریکای شمالی و احتمالاً افریقای شمالی صورت گرفته است. در ارتباط با اهلی کردن سگ در ایران مطالعات انجام شده توسط Frank Hole بر پایه استخوان های بدست آمده در حفاری ها، نشان دهنده آن است که اهلی کردن این حیوان حدود ۵۵۰۰ سال پیش از میلاد در حوالی خوزستان صورت گرفته است.

البته بقایای استخوان­های سگ های اهلی در ناحیه حاجی فیروز استان آذربایجان نیز حاکی از اهلی شدن سگ در منطقه مذکور می باشد. به هر حال اینطور به نظر می­رسد که بنای ارتباط بین انسان و سگ حداقل از ۱۲۰۰۰ سال قبل پایه ریزی شده باشد.

نخستین مدارک در مورد منشاء پیدایش سگ در ارتباط با  اهلی شدن سگ در اسکاتلند، دانمارک و آلمان با شناسایی استخوان­ها و جمجمه های پیدا شده در حفاری های مربوط به عصر حجر در اروپا بدست آمده است. در بقایای نقاشی های ما قبل تاریخ و مربوط به حدود ۱۵ هزار سال قبل بر دیواره غارهای واقع در اسپانیا تصاویری از همراهی حیوانی شبیه به سگ با انسان در صحنه شکار به چشم می خورد. با بررسی بقایای فسیل­های بدست آمده از ۱۲ هزار سال قبل از میلاد در عراق، شواهدی از حضور سگ در کنار انسان بدست آمده است.

بر طبق یک نظریه انسان های اولیه با آوردن توله گرگ به محل زندگی خود در کمپ یا غارو نگهداری و تربیت آنها موفق به اهلی کردن گرگ­ها و آموزش آنها جهت کمک در امر شکار شدند و از این گرگ­های اهلی شده در محل زندگی و در کنار خانواده نگهداری کردند.

نظریه دیگری  درمورد منشاء پیدایش سگ و اهلی شدن سگ  این گونه عنوان می کند که سگ­ها برای خوردن بقایای شکار و پس مانده غذای انسان­ها به محل زندگی آنها نزدیک شدند. آنها به عنوان لاشخور در اطراف محل زندگی انسان پرسه زده و در واقع به نظافت محیط اطراف می پرداختند. به تدریج سگ­ها توانستند خود را به عنوان یک حیوان مفید به انسان معرفی نمایند و نه تنها از جانب او رانده نشدند، بلکه کم کم به خدمت او در آمده و جزء خانواده او محسوب شدند.

نظریه های مختلف دیگری در مورد منشاء پیدایش سگ نیز در این رابطه بیان شده است. در برخی از آنها اینگونه عنوان شده که شاید نیاز انسان به موجودی برای حمل بار و کشیدن سورتمه، بشر را به سمت اهلی کردن سگ هدایت نمود و برخی سگ را به عنوان یک منبع غذایی برای انسان­های اولیه تلقی می کنند. گروهی نیز وفا داری این حیوان را دلیل محبوبیت و مقدس شمردن آن میدانند. مطالعه در جنبه های مختلف زندگی بشر ابتدایی و تلاش آنها در جهت حفظ بقاء و رفع نیازهای اولیه تا حدی تقویت کننده صحت هر کدام از نظریات فوق می باشد. به هر حال آنچه مهم است این است که سگ اهلی شد و هزاران سال به عنوان دوست و همدمی با هوش چه در قالب نگهبان و برای هشدار و دور کردن خطر و چه به عنوان کمک در امر شکار و یا هر خدمت دیگری در کنار انسان زندگی کرد.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی