شکّی نیست که برای یک پرورش دهنده قناری، تجربه ای لذت بخش تر از شنیدن جیک جیک ظریف و آرام جوجه قناریها از داخل لانه، که مؤید خروج آنها از تخم می باشد، نیست. یک روز قبل از خروج جوجه ها از تخم، پرورش دهندگان مجرّب و آگاه اقدام به خوراندن مقدار کمی غذای تخم مرغی و یا بیسکویت مخصوص به ماده قناری ها می کنند. این همان ماده غذایی است که در دوران خوابیدن بر روی تخم ها، از آنان گرفته می شود. البته بهتر است که از خوراندن غذای زیاد به ماده ها اجتناب نمود، زیرا متعانب مصرف غذای زیاد و انرژی زا ممکن است در مدت زمان کوتاهی مجدداً دوران کُرچی برگردند. پرندگان هنگامیکه در محیط طبیعی و خارج از قفس قرار داشته باشند، عموماً در طول زمان جوجه داری، بعلت وظایفی که از نظر تغذیه و حفاظت از جوجه ها بر عهده دارند، عملاً خود از نظر صرف غذا دچار محرومیت و محدودیت میشوند و طبیعتاً دیر تر نیز کُرچ میشوند. درادامه تمامی نکات مراقبت های پس از تولد جوجه قناری بیان می گردد.
مراقبت های پس از تولد
در روز خروج از تخم، جوجه ها نیازی به غذا ندارند، زیرا هنوز ذخیره غذایی لازم را بصورت کیسه زرده به همراه دارند.
این جیره غذایی در آخرین روز اقامت جوجه ها در داخل تخم به درون ناحیه شکمی آنها کشیده میشود. وجود کیسه زرده به جوجه ها امکان میدهد تا چند ساعت اولیه حیات خود را در نهایت بی نیازی به خوراک اضافی سپری نمایند ولی این جیره غذایی برای روز اول زندگی آنها نیز کافی می باشد. از روز دوم تولد بایستی جیره تخم مرغی با غذای رشد را در اختیار آنها گذاشت.
از روز چهارم به بعد بایستی غذای حاوی سبزی تازه (Gireen food) را نیز اضافه کرد. سرعت رشد جوجه ها در چند روز اول حیات آنها حیرت انگیز و تعجب آور است و به همین جهت اشتها و قدرت هضم آنها نیز با میزان رشد و نمو آنها تطابق کامل دارد. در طول این مدت، پرندة مادر داخل لانه را فوق العاده تمیز و پاکیزه نگاه می دارد. فضولات جوجه ها که در کیسه ضخیم بزافی پیچیده است به محض تولید، با منقار مادر برداشته و از لانه دور می شود. بعد از حدود هفت تا هشت روز، دیگر از وجود غشاء مزبور جوجه ها خودشان را به جداره لانه رسانده و سعی می کنند تا ناحیه مخرج خود را به لبة لانه نزدیک کرده و با نهایت مهارت فضولات خود را به خارج لانه هدایت کنند.
وظیفه غذا دادن به جوجه ها بوسیله والدين بطور اشتراکی انجام می پذیرد. مرحله متکی بودن به والدین تا سن ۱6 روزگی ادامه می یابد و از روز هفدهم طرز رفتار جوجه ها تغییر می کند و به همین جهت بایستی تا قبل از دست زدن به لانه اکیداً خودداری به عمل آید، زیرا با کوچکترین تکانی که به نفس و یا لانه داده شود جوجه ها خودشان را به قعر گودی لانه فشرده و از شدت ترس و وحشت در یکدیگر فرو می روند.
اکنون دیگر غریزه پرواز که خود وسیله ای برای رسیدن به نقطه امن تر نیز می باشد در آنها بیدار شده و احساس تحرک در آنان بوجود آمده است.
جوجه های کم سن و سال ممکن است به محض احساس اینکه کسی به طرفشان می آید و از بيم آنکه مبادا مورد آزار قرار گیرند کورکورانه خودشان را به خارج لانه پرتاب نمایند. در این گونه موارد، برگرداندن جوجه هایی که از لانه گریخته اند کار بیهوده ای است زیرا آنها به هر جهت بایستی به محیط پیرامون خود آشنایی حاصل نموده و نحوه حرکت در محوطه قفس را فراگیرند. یکی از مسائل که باید بیاموزند بعنوان مثال، تعیین و تخمین فاصله ها است که خود دارای اهمیت فراوانی می باشد. به همین جهت کراراً مشاهده می شود که جوجه ها در این روزهای بحرانی مرتباً به تورهای اطراف قفس برخورد نموده و همانند پرندگان وحشی رفتار می کنند. پس از سپری شدن ۲ تا ۳ روز محیط را کاملاً شناسایی نموده و بتدریج در می یابند که این گونه تلاشها بیمورد است. در همین موقع است که از دیدگاه دارندگان قناری، اعمال و رفتار قناری عاقلانه و طبیعی جلوه گر میشود.
اولین مهاجرت جوجه ها
قناری ها بمدت ۱۵ تا ۱۷ روز به زندگی در لانه ادامه میدهند و پس از این مدت، دارای پر و بال تقریباً کامل میشوند و فقط از پوش بودن پرهای ناحیه سر و کم رشد بودن دم کوتاه آنها می توان به کم سن و سال بودنشان پی برد. البته رنگ پرها نیز هنوز از پرهای پرندگان بالغ مات تر است. بطور کلی می توان گفت که قوی ترین جوجه ها، پرنده ای است که زودتر از دیگران با لانه وداع می کند. پس از ترک لانه تا مدتی بدون هدف در کف قفس به اینطرف و آن طرف پر می کشد و فریاد کمک طلبانه خود را سر میدهد.
دیری نمی پاید که راه خود را به اطراف و جوانب قفس پیدا می کند و طبعاً برادر و خواهرها هم بزودی همین مسیر را ادامه می دهند. در این ایام بهترین اقدام آن است که پرنده ها را بحال خود واگذارند و اجازه دهند تا خود هر چه صلاح میدانند انجام دهند. بد نیست که وقتی جوجه ها به سن ۱۲ روزگی میرسند قفس را تمیز کنند تا بعداً در اثر خارج نمودن سینی کف قفس، موجبات ناراحتی آنان فراهم نگردد. همین نکات را باید به هنگام غذا دادن پرنده ها نیز رعایت نمود تا به هیچ عنوان مزاحمتی برایشان ایجاد نشود. در عین حال باید کمال دقت را بکار برد تا در آزادسازی پرنده های بی دست و پاتری که گه گاه در گوشه ای از قفس گیر می افتند آنها را مجروح و دچار آسیب نسازند.
زمانی که پرنده جوان قدم به دوران استقلال و خودکفایی می گذارد از بحرانی ترین لحظه های زندگی او به حساب می آید. نوک و منقار او هنوز نرم و ظریف است و پرنده قادر نیست به کمک منقارناتوان خود دانه های سخت را از پوست خارج کند و بدین جهت باید به خوراندن غذای پرورشی همچنان ادامه داد. غذای مزبور را بهتر است در جادانی بزرگی ریخته و ظرف را روی کف قفس قرارداد. (مناسب ترین ظرفی که میتوان توصیه نمود بشقاب های زیر گلدانی است که در همه جا یافت میشود). در این گونه ظروف پرنده ها میتوانند غذاهای خود را بهتر ببینند و از طرفی چون میتوانند بطور گروهی گرد ظرف مورد بحث جمع شده و از مصاحبت یکدیگر برخوردار شوند، لذا به نظر میرسد که از صرف غذای دست جمعی بیشتر لذت می برند.
اکنون دیگر غذای تخم مرغی را بصورت خشک و با تخم مرغ کمتر در دسترس پرنده ها می گذارند و بتدریج نیز آنرا با دانه های خرد شده مخلوط میکنند. نحوه خرد کردن دانه ها به این طریق انجام میگیرد که دانه های مورد نظر را روی یک صفحه کاغذ پهن کرده و سپس کاغذ دیگری را بر روی آن قرار میدهند و آنگاه به کمک یک غلتک و یا بطری دانه ها را خرد می کنند. بدین ترتیب اکثر دانه ها خرد شده و به اندازه کافی کوچک میشوند و مخلوطی از ذرات ریز و درشت و دانه های سالم بوجود می آید. با این روش قناری های کم سن وسال به آرامی می آموزند که چگونه دانه ها را برداشته و به چه طریق پوسته دانه ها را جدا نمایند.
در این مرحله هرچه زودتر اقدام به انتقال جوجه ها به حریم خودشان بشود، نتیجه بهتر خواهد بود.
مقارن همین احوال، ماده قناری معمولاً تمایل شدیدی را نسبت به ساختن یک لانه جدید در خود احساس میکند و دست بکار کندن پرهای جوجه های خویش می شود.
در این میان پرهای کم رنگ و کوتاه بیشتر از پرهای دیگر در معرض خطر قرار می گیرند. مشکل مورد بحث یعنی پرکنی مادر از جوجه ها در بین پرندگانی که در قفس نگهداری میشوند بسیار رایج و همانند بیماری طاعون زیانبار است و همه پرورش دهندگان قناری با آن روبرو میباشند.
روشن است که مسئولیت عارضه فوق را باید متوجه محوطه کوچکی کرد که قناری داران مجبور هستند پرندگان خود را در آن نگهداری نمایند. محیط کوچک و تنگنای قفس موجب می گردد تا تمایلات و غرایز تولید مثل این پرندگان تشدید حاصل نموده و سرانجام به بروز این گونه اعمال و رفتار خارق العاده منتهی گردد. بعلاوه وجود پرهای ریز و کُرکی شکل که به آسانی به اطراف پراکنده و یا از محل استقرار خود جدا می شوند، هنوز عاملی است که انگیزه جمع آوری مواد لازم را در پرنده بیدار می کند. با اینکه تولید و پرورش این پرنده در قفس، بیش از پانصد نسل را پشت سر گذاشته است ولی این غریزه باطنی که جهت ادامه حیات در طبیعت آزاد ضروری اما در محیط محدود قفس غیرلازم و مزاحم می باشد، هنوز از فطرت پرنده مورد بحث ریشه کن نشده است.
مرحله کودکستانی
پس از گذشت ۲۲ روز جوجه قناری ها از قفس تكثير خارج شده و به محیطی که اصطلاحاً ” کودکستان ” نامیده میشود وارد می گردند، بدین معنی که قناری های جوان را به بزرگترین قفسی که در اختیار میباشد منتقل مینمایند تا توسط پدر و یا ” پرستار ” مناسب دیگری مورد مراقبت و نگهداری قرار گیرند.
اگر چه پرندگان جوان در این موقع قادر به صرف غذای خود می باشند ولی معمولاً در این مرحله غذای کافی صرف نمی نمایند و به همین جهت یک خروس مجرب و یا یک ماده قناری میتواند در موارد فوق به کمک جوجه ها بشتابد و آنها را به میزان لازم تغذیه نماید.
علاوه بر خروس نورویچ، از یک سهرة ماده (بول فینچ) نیز در جهت محافظت و پرستاری از جوجه استفاده میکنیم . پرنده مزبور در کنار خروس نورویچ کاملاً رموز و فنون کار را می آموزد و آنگاه حتی در امر مراقبت از جوجه های پرمزاحمت نیز استادی چشمگیری از خود نشان میدهد.
قناری هایی را که بیشتر بخاطر اندام و جثه جالبشان جفت کشی می کنند، جوجه هایی بوجود می آورند که اکثرا در سنین پائین دچار سستی و بیحالی میشوند و پرستاری از آنها با مشکلات زیادی مواجه میشود. تجربه نشان داده است که استفاده از سهره ماده، این مشکل را نیز از میان بر می دارد و در نتیجه پرورش قناری های مورد بحث به آسانی انجام مییابد.
آنچه حائز اهمیت است اینکه غذای جوجه ها در این مرحله باید زیاد غنی نباشد. بهتر است به آنها تخم مرغ خورانید و بتدریج بر مقدار دانه ها افزود. پرورش دهندگانی که وقت و حوصله کافی در اختیار داشته و غذای جوانهای (Germinated food) تهیه و تازه تازه در اختیار جوجه قناری ها قرار میدهند مسلماً نتایج بسیار جالب تری بدست خواهند آورد. یک نکته را باید از نظر دور نداشت و آن اینکه غذاهای جوانه ای در ماه های گرم سال بزودی ترش و خراب میشود و جوجه ها را دچار ناراحتی معدی می سازد. در این گونه موارد دانه های گیاهی از مزیت بیشتری برخوردار هستند و پرندگان نیز در هضم آنها کمتر دچار اشکال میشوند.
آبی که جهت استحمام در اختیار پرندگان جوان قرار می گیرد و همچنین آب آشامیدنی (که باید هر روز عوض شود) هرگز نباید از دسترس آنها دور شود.
قناری ها از استحمام لذت وافری میبرند و بخصوص در ماههای تابستان و روزهای خیلی گرم باید آنها را تشویق و ترغیب نمود تا روزی دوبار حمام کنند. فعالیت های بدنی و ورزش عضلانی در هوای آزاد (و حتی در زیر باران) نیز در سلامت و رشد و نموّ جوجه ها اثر شگرفی بجای می گذارد.
در سن پنج تا شش هفتگی، قناری های جوان اولین پرریزان خود را شروع می کنند. این پرریزان در پرندگان بسیار جوان مورد بحث مختصر و جزئی است و تنها پرهای ریز در این مرحله از بین می روند و پرهای پروازی و همچنین پرهای دُم در جای خود باقی می مانند. چنانچه غذا بحدّ کافی غنی بوده و از تنوع کامل برخوردار باشد، میتوان اطیمنان حاصل کرد که تا پایان دوره پرریزان، جوجه ها بمیزان رشد واقعی خود می رسند. نرهای جوان اکنون آماده هستند تا آموزش های لازم را فرا گیرند و چنانچه آنها را از نظر آواز و نغمه گری جوجه کشی کرده اند و یا جهت عرضه در نمایشگاه خاصی پرورش داده اند، می توانند کار خود را از این مرحله آغاز کنند.
از نظر پرورش دهندگانی که در پی تکثیر پرندگان نمایشی هستند، پرریزان فوق، زمان بسیار مهمی بحساب می آید، زیرا در این هنگام آنها قادر خواهند بود با خوراندن مواد رنگ زا، رنگ و جلوه مورد نظر را به قناری خود بدهند. رنگی که در این مرحله ایجاد می گردد تا دوران پرریزان بعدی، بدون تغییر باقی خواهد ماند.
نکته ای که حائز اهمیت فراوان است این است که پرندگان فوق را نباید در طی دوره پرریزان در جاهای بسیار تنگ و کم فضا نگهداری نمود. باید بخاطر داشت که هیچ قفسی در این دوره زندگی برای قناری های جوان خیلی بزرگ بحساب نمی آید و هرچه پرنده ها فعالیت ورزشی بیشتری داشته باشند، نتیجه بهتر و رضایتبخش تر خواهد بود.
چنانچه قناری ها را در قفسهای کوچک وتنگ نگهداری کنند، در اکثر موارد پرندگان جوان اقدام به کندن پرهای یکدیگر می نمایند. این نوع پرکنی مسلماً با پرکنی غریزی و مجاز مادرها که خود را برای جوجه کشی بعدی حاضر می کنند هیچگونه مشابتی ندارد، بلکه صرفاً بخاطر رفع بیکاری صورت می گیرد و این عمل تنها یک شوخی شیطنت آمیز با پرنده مجاور و هم قفسی است که می تواند بصورت یک عادت و یا حتی یک ضرورت اجبار آمیز نیز در آید.
چنانچه پرندة جوانی به پرهای خون آلوده اعتیاد حاصل کند، پس از آن به گونه یک موجود خطرناک و مزاحم در می آید که باید هر چه زودتر از دیگر پرندگان جوان جدا شود. برخی عقیده دارند که آویزان کردن یک رشته نخ کنفی از لابلای میله های قفس باعث می گردد تا توجه پرنده بدان جلب و از ایجاد مزاحمت برای دیگران منع شود، ولی این عقیده هنوز بدرستی به اثبات نرسیده و بایستی با شک و تردید تلقی گردد. بهتر است بجای هر تمهید دیگری سعی شود تا از تجمع پرندگان در یک قفس خودداری بعمل آید و جیره غذائی پرندگان مزبور از تنوع کافی برخوردار بوده و امکان استحمام برای آنها فراهم آید تا بدین وسیله حتی الامکان از بروز عارضه فوق جلوگیری بعمل آید.
در اختیار گذاشتن دانه های متنوع از طریق وارد کردن میوه های رسیده و درسته در قفس هم میتواند باعث مشغول نگاه داشتن پرندگان جوان بشود. چنانچه یکی از پرندگان شروع به انجام اقدامی در زمینه پرکنی از دیگران بنماید، باید بدون معطلی و قبل از اینکه آزاری به پرندگان هم قفس برسد، او را از بقیه قناری ها جدا نمود. این گونه اعمال شیطنت آمیز و ناشی از شرارتهای جوانی میتواند خسارتهای بزرگی را در مدتی کوتاه ببار آورد.
هنگامی که وضع پرهای ناحیه سر پرندگان جوان بحال عادی برگشت، می توان اطمینان حاصل نمود که دوران پرریزی پایان یافته و در این زمان که سن پرنده ها به پنج یا شش ماهگی رسیده است، قناری ها به حد بلوغ رسیده اند.
قناری هایی که دوران پرریزان را پشت سر گذاشته اند دارای پروبالی صاف و نرم و براق هستند. چشمهای شفاف و درخشان و شخصیت زنده و با نشاط آنها مؤید سلامت کامل پرندگان مزبور میباشد.
قناری های نر جوان حداکثر کوشش خود را در این هنگام بکار می برند تا آوای دلنشین خود را بسر حدّ تکامل برسانند و میتوان گفت که فصل نوینی از زندگی خود را آغاز می نمایند.
در این مرحله است که پرورش دهنده میتواند تصمیم خود را مبنی بر نگاه داشتن یکی و رد کردن احتمالی دیگری اتخاذ کند. خروس های جوانی که از گروه قناریهای آوازی هستند بهتر است در همین نقطه از زمان، از ماده ها جدا شده و زندگی مستقلی را آغاز نمایند ولی قناری های نمایشی و رنگین را معمولاً طی مدت طولانی تری در جوار یکدیگر نگاه می دارند. تا اوایل ماه نوامبر (حدود دهم آبان) این نوع قناری ها را نیز از ماده ها جدا نموده و در محلهای جدیدی قرار می دهند. اگر چه پرندگان مورد بحث در این زمان به اصطلاح ” لباس عروسی ” برتن دارند ولی با اینهمه بهتر است که جنس های نر را از ماده ها جدا نگاه داشت.
مشکلات مربوط به دوران جوجه کشی (خوابیدن قناری ها بر روی تخمها)
مرحله خوابیدن بر روی تخم و پرستاری از جوجه قناریها که سرانجام به تولید پرندگان جوان و مستقل ختم میگردد حدود یک ماه بطول می انجامد.
در طول این زمان، والد یک سلسله وظایفی را ایفاء می نمایند که انجام این وظایف براسا عملکرد و فرمان ناشی از فعل و انفعالات پیچیده بیولوژیکی صورت می پذیرد، بطوری که اگر در یکی از مراحل پیچیده مورد بحث اختلالی پدید آید، محققاً مسائل و مشکلاتی بدنبال خواهد آورد. بهمین جهت توصیه میشود که پرورش دهندگان هر گونه مداخله و دستکاری را تا سر حد امکان کنار بگذارند و اجازه دهند تا پیشرفت امور در مسیر عادی خود جریان یابد.
به ماده قناری هایی که به صرف غذا بی علاقگی نشان میدهند باید ابتدا علاوه بر جیره اجباری یعنی غذای تخم مرغی ، انواع غذاهای پرورشی را نیز ارائه نمود: بیسکویت، مغز نان خشک و الک شده (خالص)، کمی زرده تخم مرغ (خالص) جوانه های گیاهی که هنوز کپسول بذر یا دانه را همراه دارند یا (Chick weed) همراه با دانه ها و حتی نوزاد مورچه (Ant pupat) که خود باعث افزایش ترشح بزاق می گردد، از عناصر متشکله این رژیم غذایی بشمار می روند.
در عین حال هرگز نباید فراموش کرد که قناری ها هم مانند هر موجود زنده دیگر دارای سلیقه شخصی بوده و لذا نمی توان فرمول غذایی خاصی را ارائه کرد، که مورد قبول طبع کلیه قناری ها باشد. بهمین جهت پرورش دهندگان بایستی از درک و درایت و تجربیات شخصی خود بهره گیرند و آنچه را که در شرایط موجود، نتایج بهتری را بدست میدهد بکار برند. البته رسیدن به این مقصود و در آغوش گرفتن شاهد موفقیت مستلزم داشتن تجربیات کانی در این زمینه می باشد و بدین جهت هیچ کتاب و با راهنمایی، هر قدر هم از موضع تجربه و دانش سر چشمه گرفته باشد نمی تواند به تنهایی کلیه مشکلات کار را از میان بر دارد.
جوجه های دست پرورده
گاهی اتفاق می افتد که با رعایت کلیه موازین ذکر شده، والدین از مراقبت جوجه های خود سرباز میزنند. این حالت احتمالاً بخاطر پیدایش تمایلات سرکشی است که در جهت زاد و ولد مجدد در آنها بیدار می گردد. این عارضه در میان قناری هایی که به دقت مورد اصلاح نژاد قرار گرفته و انتخابی می باشند بیشتر دیده می شود. ممکن است علت پیدایش حالت مزبور، وجود شرایط فوق العاده مطلوب و استثنایی در قفس باشد که باعث می گردد تا قناریها از حالت طبیعی و مورد انتظار خارج گشته و یک مرحله از زندگی را به سرعت پشت سر گذاشته و آمادگی ورود به مرحله بعدی را زودتر از موعد مقرر پیدا کنند.
در این گونه شرایط، چنانچه بخواهیم که جوجه ها تلف نشوند، بایستی آنها را به لانه جدیدی منتقل کنیم و با آنها را بطور دستی پرورش دهیم. خانمها بنابه خاصیت طبیعی، بسیار مجرب تر و مناسب تر از مردان بوده و بهتر می توانند از عهده این امر بر آیند. اگر چه در این گونه موارد ماده قناری، دیگر اقدام به غذادادن به جوجه ها نمی کند ولی باز هم باید او را تا چند روز دیگر در کنار جوجه ها باقی گذاشت. معمولاً هر دو ساعت یکبار جوجه های جوان را از قفس خارج می کنند (جوجه ها را همراه با لانه خارج می نمایند) و غذای نرم را به کمک یک قاشقک به آنها میخورانند. در اکثر موارد، پرنده ها با منقاری که از شدت گرسنگی باز شده است به استقبال خوراک دهنده می شتابند.
ساده ترین روش تهیه غذا برای خوراک دادن با دست، مخلوط کردن غذای تخم مرغی با بزاق دهان است. این طریقی است که توانسته است تعداد زیادی از جوجه ها را با موفقیت کامل به رشد و بلوغ برساند. مسلماً بزاق دهان انسان برای پرنده ها ماده ای ایده آل نیست و بخصوص کسانیکه به شدت بمصرف دخانیات معتاد هستند و همچنین افرادی که بیمار می باشند، بایستی از تهیه (مخلوط کردن) غذای فوق خودداری نمایند، بعلاوه نباید فراموش کرد که بزاق همواره با میکروب و مواد خارجی همراه می باشد. البته در عمل این گونه مخاطرات را بیشتر از آنچه هست مهم جلوه داده اند و حقیقت ماجرا جز این میباشد.
روش دیگر این است که بجای استفاده از بزاق دهان از آب ولرم استفاده و همان نتایج را نیز بدست آورد، اگر چه بکار گرفتن آب ولرم باعث میشود تا غذای تهیه شده روانی لازم را پیدا نکند و بهمین سبب برای منقارهای کوچک جوجه ها نامناسب گردد. آنچه حائز اهمیت فراوان است اینکه درجه حرارت آب، صحیح انتخاب شود و در حدود درجه حرارت بدن حیوان باشد.
در هر موردی که شرایط لازم پدید آید بازهم باید از همکاری قناری مادر حداکثر استفاده را بعمل آورد. لانه همچنان در داخل قفس و با برروی آن گذاشته میشود و تنها بهنگام غذادادن جوجه ها به آن دست میزنند. در شروع کار، جوجه ها را هر یک ساعت یکبار غذا میدهند و سپس فاصله ها را بتدریج بیشتر و بیشتر می کنند. پوشش داخلی لانه که از کاغذهای جاذب الرطوبه مخصوص انتخاب میشود بایستی حداقل روزی یکبار تعویض گردد.
عالی بود واقعا از شما ممنونم.
من همه رو رونوشت کردم برای اینده استفاده کنم.
تشکر