جفت یابی و تولید مثل کبک ها در اواخر زمستان و اوایل بها رمی باشد . درادامه به بررسی دستگاه تولید مثل کبک نر و دستگاه تولید مثل کبک ماده پرداخته می شود

دستگاه تولید مثل

دستگاه تولید مثل کبک نر

١- بيضه

پرندگان نر دو بیضه دارند که در حفره شکمی و در اطراف ستون فقرات قرار گرفته اند. بیضه ها را لایه­ای داخلی و خارجی به ترتیب بنام های تونیکا آلبوژنیاو تونیکا و اژینالیس پوشانده اند. در طیور بر خلاف پستان داران بیضه ­ها از بدن خارج نمی شوند و تا آخر زندگی پرنده در بدن باقی می مانند. در زمان بلوغ وزن بیضه ها حدود ۱درصد وزن کل بدن را شامل می شود. بیضه ها حاوی مجاری منی بر هستند و سلولهای بینابینی بین آنها قرار دارند که مسؤول ترشح هورمونهای جنسی هستند.

۲- اپی دیدیمیس

محلی است که اسپرمها در آنجا نگهداری و تکامل می یابند.

۳- مجرای دفران

لوله ای است که اپی دیدیمیس را به محلی بنام پاپیلا متصل می کند.

۴- پاپیلا یاپنیس:

در دستگاه تولید مثل کبک نر آلت تناسلی بشکل مارپیچ پر عروق می باشد که با یک شیار انزالی ارتباط دارد که قادر می باشد بوسیله عضله و نفوذ لنف جلو بیاید و توسط رباطی غضروفی به عقب کشیده شود. ناحیه شیار انزالی کبک نر ضمیمه ای است که عملکرد آن وابسته به هورمون آندوژن است. اسپرماتوزوئیدهای بالغ از طریق مجاری منی بر به مجاری وسپس به کانال وابران منتقل می شود و از آنجا به اپی دیدیم می رود و وارد کانال دفران می شود.

در نزدیکی پاپیلا غده ای لنفی وجود دارد که از این محل ترشماق در عضو رشد نکرده یا اولیه که در وسط کلوآک قرار دارد ترشح می شود. این عضو اولیه درتشخیص جنس نر و ماده کبک مورد استفاده قرار می گیرد. عوامل مختلفی در تولید اسپرم دستگاه تولید مثل کبک نر دخالت دارن که عبارتند از سن، فصل، ساعت نور، تغذیه و سلامت حیوان و عواملی هم در جفت گیری حیوان مؤثرند که عبارتند از:

۱- درجه حرارت: مطلوب ترین حرارت در حدود ۲۵-۱۹ درجه سانتی گراد می باشد.

۲- نور: حداقل ۱۵-۱۳ ساعت روشنایی برای شروع جفت گیری لازم است.

٣- فصل: در پرورش آزاد در ماههای اسفند تا اردیبهشت حداکثر فعالیت جنسی وجود دارد.

۴- سن: شروع فعالیت جنسی کبک از ۶۰ ماهگی است. به این نکته باید توجه داشت که در اثر افزایش سن درست است که تجربه کبک نر بیشتر می شود ولی خاصیت باروری اسپرم کم می شود.

۵- وضعیت بدنی: در هر انزال کبک نر ۰٫۵-۰٫۳ میلی متر با تراکم 5/2 میلیارد اسپرم در میلی لیتر دفع می کند. اسپرماتوزوئیدهای کبک سر کشیده بدون گردن و دم طويل دارند.

خته کردن(caponization):

بیرون آوردن بیضه های کبک به دو روش جراحی و شیمیایی امکان پذیر است. در روش جراحی بیضه ها را خارج می کنند و هدف از این کار برداشتن منبع هورمون آندروژن است زیرا این هورمون باعث فعالیت فروس می شود. بنابراین وقتی که آندروژن نباشد فعالیت کبک کم می شود و انرژی به صورت چربی ذخیره می شود و باعث بالا رفتن کیفیت گوشت می شود. روش جراحی خیلی رواج ندارد زیرا این روش وقت گیر است و کانات آن نیز بالاست. در روش دوم از هورمون های گروه استروژن مثل دی اتیل استیل بسترول با هگزسترول استفاده می شود. این مواد فوق بصورت حبه های کوچکی در زیر بوست یا بصورت تزریق و یا غذا مخلوط می شود مورد استفاده قرار می گیرند. عمل اینمواد رقابت با هورمون های گونه دوترپ است که بیضه ها را تحریک نمی کنند و لذا بیضه ها رشد نکرده و در نتیجه آندروژن تولید نمی شود، البته مصرف استروژن در بیشتر کشورها ممنوع است زیرا این مواد در کبد و چربی های بدن طیور ذخیره می شود و مصرف این نوع گوشت ها برای انسان مضر است.

دستگاه تولید مثل کبک ماده:

١- تخمدان

در دستگاه تولید مثل کبک ماده تخمدان سمت راست به حالت اولیه باقی می ماند و تنها تخمدان سمت چپ فعال است. تخمدان ها در حفره شکمی و نزدیک کلیه ها قرار دارد. تخمدان از بخش میانی و بخش بیرونی تشکیل شده است. روی تخمدان فولیکول ها قرار دارند. فولیکول شامل چندین لایه می باشد: ۱- غشای پلاسمایی اوویست ۲- غشای اطراف ويتلين ۳- سلولهای گرانولوزا ۴- غشای پایه ۵- لایه سلول های تک. فولیکول به جز استیگما که در زمان تخم گذاری از این ناحیه پاره می شود در بقیه قسمت ها رگ خونی دارد. فولیکول های روی تخمدان حدود ۳۵۰۰ عدد می­باشد ولی در طول مدت باروری همه آنها به تخم تبدیل نمی شوند یعنی رابطه مستقیمی بین تعداد فولیکول­ها و تعداد تخمهایی که پرنده می گذارد وجود ندارد. وزن هر فولیکل ۱۰-۷ روز قبل از پاره شدن حدود ۱۰۰ میلی گرم و قطر آنها به ۴۰۰ میلیمتر میرسد. هر فولیکول بوسیله پایه ای به تخمدان متصل است. در داخل هر فولیکول یک زرده وجود دارد. بر خلاف حیوانات دیگر در کبک ها و کلا طيور جسم زرده تشکیل نمی شود بلکه از محل فولیکول آزاد شده هورمون هایی ترشح می شود که کار آنها افزایش حرکت شیپور لوله تخم و تنظیم زمان تخمگذاری است. در تخمدان پنج نوع فولیکول مشاهده می شود: ۱- فولیکول های اولیه ۲-فولیکول های در حال رشد ۳- فولیکول های کامل ۴- فولیکول های پاره شده ۵- فولیکولهایی که تحلیل رفته اند. اگر بعلت جراحی یا بیماری تخمدان چپ از بین برود تخمدان راست رشد می کند و بر حسب سن کبک ممکن است به بیضه، تخمدان، بیضه یا تخمدان تبدیل شود. اگر از بین رفتن تخمدان چپ در سنین اولیه باشد، تخمدانسمت راست به بیضه تبدیل می شود و اسپرم و آندروژن تولید می کند ولی به علت اینکه لوله های ولفيان که مجاری خروج اسپرم را تشکیل می دهند در مرغ وجود ندارند در نتیجه بیضه به بیرون راه ندارد و کبک عقیم می شود. اگر از بین رفتن تخمدان چپ در اواخر تخمگذاری باشد تخمدان راست رشد می کند و به تخمدان کامل تبدیل می­شود و زرده تولید می کند، ولی چون لوله های مولارین در کبک بصورت ژنتیکی و طبیعی یکطرفه رشد می کند (لوله سمت چپ) و چون تخمدان راست به خارج راه ندارد لذا کبک عقیم است. وقتی که از بین رفتن تخمدان سمت چپ در حد فاصل بین سنین فوق باشد، تخمدان راست به بیضه –تخمدانتبدیلمیشودکههم اسپرم و هم تخمک تولید می کند. ولی بدلیل اینکه راهی به بیرون ندارد باز هم کبک عقیم می ماند. وقتی این حالت بوجود آید بدلیل ترشح هورمون آندروژن کبک ماده تمام خصوصیات کبک نر را بدست می آورد. یعنی تمایل به جفت­گیری نشان می دهد و صدایش زیرتر می شود.

۲-مجرای تخم:

الف) شیپور یا اینفاندیبولوم: طول این قسمت ۹-۷ سانتیمتر است و مدت زمانی که تخم در این قسمت باقی مانده حدود یک چهارم ساعت می باشد(۱۵ دقیقه). به علت حركات مخصوص این قسمت فولیکول های آزاد شده از تخمدان گرفته شده و به داخل لوله هر تخم هدایت می شود. بعد از پاره شدن فولیکول، بخاطر هورمونی که از فولیکول ترشح می شود حرکات شیپور افزایش می یابد. البته از فولیکول پاره شده هورمون دیگری نیز ترشح می­شود که همراه با اکسی توسین در تنظیم و کنترل زمان تخمگذاری اهمیت دارد. در اثر امراضی چون برونشیت وینوکاسل حرکات شیپور کم می شود و تخمکی که آزاد می شود در داخل حفره شکمی می افتد و ممکن است توسط شیپور گرفته شود و با جذب اعضاء دیگر شود. در شیپور اسپرم ها می توانند به مدت طولانی (حدود ۳۰ روز) در پیچ و خم شیارهای آن زنده بمانند.

ب) ماگنوم: طولانی ترین قسمت لوله تخم است و حدود ۲۶-۲۴ سانتی متر طول دارد. مدت زمانی که تخم در این ناحیه می ماند یا طی می کند ۳ ساعت است. در این قسمت سفیده یا آبومین در اطراف زرده ترشح می شود. ج) ایستموس: حدود ۸ سانتی متر طول دارد دارد و تخم حدود یک ساعت و ربع در این ناحیه توقف دارد. در این قسمت پوسته نازک اطراف سفیده تشکیل می شود.

د) رحم: حدود ۸ سانتی متر طول دارد و تخم حدود ۲۲-۱۸ ساعت در این منطقه متوقف می شود. در ابتدای ورود تخم به رحم، آب و املاح از طریق غشاهای پوسته ای به وسیله خاصیت اسمزی بداخل تخم در حال تشکیل اضافه می شوند و مقداری ار آلبومین آبکی و رقیق شده و لایه سفید نازک شکل می گیرد. پس از ورود تخم به رحم پوسته آهکی تخم تشکیل می شود. در بعضی از نژادها که تخم رنگی است مربوط رنگدان هایی بنام اووپورفیرین و اووسان و متیل استر بیلی وردین می باشد که به ترتیب باعث ایجاد رنگهای قهوه ای، آبی و سبز می شوند.

ه) واژن: طول واژن حدود ۸ سانتی متر می باشد و تخم حدود یک دقیقه در این قسمت قرار می گیرد. در آخرین لحظه قبل از خروج تخم از رحم پوسته تخم با موسینی بنام تکیلو پروتئین پوشیده می شود. موسین پس از خشک شدن کوتیکول نام می گیرد که حفاظب است برای جلوگیری از نفوذ میکروبها که ممکن است از راه منافذ موجود در روی پوسته تخم وارد تخم شوند. اگر تخم ها شکسته شوند این حفاظ از بین می رود و سبب آلودگی تخم می شود.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی