زهر زنبور عسل مایعی است تلخ مزه، به رنگ روشن، دارای وزن مخصوص 131/1 بوی خاص و واکنش اسیدی که در مجاورت هوا به سرعت خشک می شود و در اثر خشک شدن مقدار قابل توجهی (۳۰ تا ۴۰ درصد از آب آن از دست می رود.در ادامه مطالبی در مورد زهر زنبور عسل و آشنایی با خواص درمانی آن گردآوری شده است.
زهر زنبور عسل
زهر زنبور عسل ترکیب بسیار پیچیده ای دارد و دست کم ۸ نوع پروتئین در آن شناسایی شده است. مهم ترین پروتئین های زهر زنبور عسل عبارتند از: ملیتین ۱، فسفولیپاز A2 و آپامین ۳. پنج پروتئین دیگر شامل دوپامین ۴، هیستامین ۵، پپتید۶، مینامین ۷ و هیالورونیداز ۸ هستند. میزان سمیت زهر زنبور عسل بیشتر از زهر زنبورهای خرمایی است. اما مشخص شده است که ترکیب زهر زنبور عسل مناطق مختلف یکسان است.
تولید و مصرف زهر در بدن زنبورداران عسل
تولید زهر توسط زنبور عسل بلافاصله پس از تولد شروع میشود و تا سنین ۱۶ تا ۲۱ روزگی که زنبور کارگر وظیفه دفاع و حفاظت از کندو را بر عهده می گیرد کیسه زهر زنبور کارگر پر می شود و در ۲۱ روزگی تولید زهر متوقف می شود. زنبور عسل ماده(کارگر) بالافاصله پس از تولد غده زهر فعالی دارد که زهر مترشحه از آن بتدریج در کیسه زهر جمع می شود.
محتویات آن از راه مجرای خروج زهر که به نوک نیش ختم می شود، وارد بدن موجود تهاجم می شود.
در حالی که کیسه زنبورهای متولد شده در بهار یا تابستان در سنین ۱۶ تا ۲۰ روزگی پر می شود، کیسه زهر زنبورهای بدنیا آمده در پاییز در سنین ۱۲ تا ۱۵ روزگی پر می شود. مقدار کل تولید زهر توسط زنبوران کارگر 3/0 تا 5/0 میلی گرم است و این مقدار به عواملی و سن، نژاد، فصل و میزان مصرف کرده بستگی دارد. علت قطع ترشح زهر در صورت عدم تغذیه با گرده این است که قسمت اعظم ترکیبات زهر از ۸ نوع پروتئین تشکیل می شود و چنانچه زنبور کارگر گرده مصرف نکند و از دریافت پروتئین محروم بماند، قادر به ساختن پروتئینهای موجود در زهر نخواهد بود.
زنبور عسل برای ساختن پروتئین های زهر نیاز به مصرف پروتئین دارد که با مصرف کافی کرده پروتئین مورد نیاز تأمین می شود در منابع علمی مکتوب است که در صورت عدم مصرف گرده توسط زنبور عسل کارگر، تولید زهر قطع می شود. برای تغذیه جمعیت کلنی و بخصوص پرورش و رشد نوزادان یعنی ادامه حیات کلنی اهمیت دارد. به عبارت دیگر، بدون گرده، حیات کلنی بخطر می افتد و تولید زهر نیز مختل می شود. اما ثابت شده است که در تغذیه مصنوعی زنبور عسل با مواد جایگزین گرده کلنی به زندگی و تولید طبیعی خود ادامه داده است.لذا اگر بخواهیم نقش منحصر به فرد گرده در تولید زهر یا چرخه زندگی زنبور عسل را بررسی کنیم، کلنی های زنبور عسل آزمایشی را باید در شرایطی نگهداری کنیم که بطور مطلق به گرده دسترسی نداشته باشد، «زنبور عسل به گرده نیاز مطلق دارد یا این فرضیه را رد کرد و چنان نیازی را مطلق قلمدار نکرد».
به هر حال بجاست که وجود هیچ یا مقادیر مختلف کرده در تغذیه زنبور عسل از جنبه های مختلف بازده کلنی و نیز تولید زهر به عنوان یک سوژه تحقیقاتی مورد بررسی قرار گیرد.
استفاده های دارویی از زهر زنبور عسل
زهر زنبور عسل هنوز به عنوان یک داروی رسمی هنوز معرفی نشده است. اما کاربردهای مثبت تحقیقاتی آن نشان می دهد که احتمالاً در آینده از این ماده به طور وسیع در درمان برخی از بیماری ها استفاده می شود. تاکنون از زهر زنبور عسل به روش های مختلف در درمان برخی از بیماری ها از جمله: رماتیسم مفصلی، درد مفاصل و حساسیت شدید به زهر زنبور عسل استفاده شده و نتایج مثبتی گرفته شده است. یکی از روش های استفاده از زهر زنبور عسل، قرار دادن زنبور عسل روی مواضع مورد نظر (مفاصل) و تحریک آن به نیش زدن است. برخی نیز معتقدند با توجه به مشکلات تهیه زهر خالص، بهتر است عصاره قطعات بدن زنبور عسل به بدن بیمارانتزریق شود، زیرا تهیه عصاره بدن زنبور عسل به مراتب کم هزینه تر از تهیه زهر خالص است و سمیت آن نیز کمتر از زهر خالص است.
در تهیه زهر خالص زنبور عسل، معمولاً از هر ۲۰ کلنی فقط یک گرم زهر خالص بدست می آید و این امر نشان می دهد که تهیه زهر خالص زنبور عسل عملی است بسیار پر هزینه. تحریک آنها با شوک برقی، زنبورها نیش می زنند و زهر آنها داخل مخزن نایلونی جمع می شود.
واکنش بدن انسان در مقابل زهر زنبور عسل
بدن افراد مختلف نسبت به زهر زنبور عسل واکنش های متفاوتی نشان میدهد که بیشتر واکنش ها ممکن است خطرناک نبوده و ظرف چند ساعت و چندروز برطرف می شود، به طور کلی انواع حساسیت ها در مقابل زهر زنبور عسل را می توان به ۵ دسته تقسم کرد.
1- حساسیت موضعی: در این حساسیت، موضع نیش خوردگی دچار درد و تورم میشود. بیشتر مردم در مقابل نیش زنبور عسل همین نوع حساسیت را نشان می دهند.
۲- خارش عمومی بدن: در این نوع حساسیت، علاوه بر درد و تورم موضع نیش خوردگی مناطق مختلف بدن ممکن است دچار خارش شود.
٣- واکنش منطقه ای: در این نوع حساسیت، علاوه بر درد و تورم نقطه نیش خورده، منطقه وسیعی از اطراف محل نیش خوردگی دچار درد و سوزش میشود.
۴- بیهوشی یا بی حسی قسمتی از بدن: در این نوع حساسیت، ممکن است شخص بی هوش شود یا برخی از عضلاتش فلج شود.
۵- واکنش بحرانی: در این حالت، بدن حساسیت بسیار شدیدی نشان میدهد، زیرا زهر زنبور عسل روی دستگاه عصب فرد حساس نیش خورده موثر واقع می شود.اختلالات فیزیولوژی بسیار حاد، مثل تنگی نفس، اختلالات قلبی و انقباضات وریدی از جمله عوارض مربوط است که ممکن است ظرف کمتر از یک ساعت فرد نیش خورده را بکشد.
برای کاهش اثر سم باید هرچه زودتر کیسه یخ روی موضع نیش.خوردگی قرار داده شود و با تزریق آدرنالین و آنتی هیستامین به فرد بیمار، وی را از مرگ نجات داد.
زهر زنبور عسل، یک داروی موثر و اثبات شده برای درمان برخی از بیماری های افراد غیر حساس است. در این تصویر یک وسیله ی جمع آوری زهر زنبور عسل مشاهده میشود که در ورودی بزرگ شده کندو نصب شده است.در استفاده از این وسیله، زنبورها در اثر یک شوک برفی ملایم تحریک می شود و روکش نایلونی مخصوص را نیش می زنند و با این روش زهر زنبورها در زیر پوشش نایلونی جمع می شود که متقابلاً با وسایلی بسیار طريف زهر جمع آوری میشود.
پزشکی آزمایشی، با داشتن گنجینه تمام نشدنی و شگفت آور داروهای بسیار پر ارزش همیشه زنده است. بین آنها زهر زنبور عسل یا زهر آبه زنبور همواره نقش مهمی دارد. امروزه در کتاب داروشناسی جا داده شود. این مزایا بطور رسمی در سال ۱۹۵۷ با صدور حکمی از طرف وزارت بهداری شوروی مشعر بر دستور موقتی راجع به کاربرد زهر زنبور عسل بصورت گزشهای زنبور در بعضی بیماری ها تایید شده است.
به موجب مشاهدات بیشمار و داده های پژوهش های شخصی درباره تندرستی پرورش دهندگان، چنین نتیجه می گیریم که زهر زنبور عسل نه تنها داروی مؤثری بر ضد بیماریهای بیشمار است، بلکه وسیله پیشگیری بسیار خوبی نیز هست. در بیشتر موارد درمان زنبور عسل باید با ظوابط پیشگیری پزشکی به شکل فیزیوتراپی، پرهیزدان، درمان کلی و غیره همراه باشد.
ترکیب، خواص فیزیکو شیمیایی و آنتی بیوتیکهای زهر زنبور عسل
زهر زنبور عسل آبگونه ای است شفاف، با بوی مشخص عسل،مزهای تلخ، گس و با چگالی و 1313/1. اگر قطرهای از آن روی کاغذ آبی بیوفتد بیدرنگ رنگش سرخ و به این ترتیب حالت اسیدیش مشخص میشود. در زهر زنبور عسل اسیدفورملیک، اسید کلریدریک، اسیداروتوفسفریک، گوگرد و غیره وجود دارد.
خواص دارویی آن را در اساس مربوط به فسفات منیزیم میدانند که عیارش ظاهراً 4/0% وزن خشک زهر است. به عقیده برخی پژوهندگان وجود همین مقدار کم چربی فرار موجب احساس درد شدید در جای گزش می شود.
به نظر پروفسور گ. گوزه زهر زنبور عسل به عنوان فعال ترین ماده آنتی بیوتیک شناخته شده است. «در نخستین ردیف سومین دسته مواد آنتی بیوتیک که به ترکیبهای بر پایه ازت و گوگرد تعلق دارند، زهرهای زنبور و مار… را نوشته اند. یکصدهزارم میلی گرم آن در یک میلی لیتر آبگوشت کشت مانع رشد بعضی میکروبها دارای خاصیت گرام مثبت است و گلیتوکسین زهرهای زنبور عسل و مار پاره ای از مواد آنتی بیوتیک بسیار فعال شناخته شده را تشکیل می دهند.»
دانشمندان شوروی سابق و دیگران تشخیص داده اند که محلول آبکی زهر زنبور عسل حتی به نسبت ۱:۵۰۰۰۰۰ کاملاً سترون است، در صورتی که محلول های به نسبت۱:۵۰۰۰۰۰ و ۱:۶۰۰۰۰۰ موجب رشد پارامسیها (موجودهای تک یاخته ای) می شوند. عیار مواد آنتی بیوتیک دارای منشأ نهانژادی یا باکتری باشد.
روش کار زهر زنبور عسل
بر حسب مشاهداتی که در طی صدها سال به عمل آمده و بررسی های سال ها اخیر اینک می توان زهر زنبور عسل و آشنایی با خواص درمانی آن را تایید کرد که زهر زنبور عسل عملی انتخابی روی دستگاه عصبی دارد. تنها زهر زنبور زرد (زهر زنبور عسل را در این مورد نمی توانستند بکار برند زیرا این حشره ها را مقدس می شمردند) موجب مرگ سریع می شود و کمترین رنجی ندارد. محکومی که این زهر به وی تزریق می شد از هوش می رفت، چهره اش را عرق می پوشانید و مرگش به زودی فرا می رسید. اگر به عنوان آزمایش کوشش می کردند بروز شخص زهر آگین شده را از حالت بیهوشی بیرون آوردند، مانند برخی که به خواب سنگین فرو رفته باشند پایداری می کرد. پژوهنده آلمانی به نام کارل کرپلین می نویسد: «زنبوردارن زرد دیواری در برابر قربانی خود ستگری ویژهای دارند. سپس آنها را، که تعدادشان گاه به دهها می رسید، به لانه خود می بردند و تدریجاً به مصرف خوراک نوزادهای خود، که همیشه باید خوراک تازه بخورند، می رسانند.»
بکار بردن یک زنبور در جای معینی از پوست
روش کار زهر زنبور زرد بسیار نزدیک به روش کار زهر زنبور عسل است. در سال ۱۹۵۴ و نیومان وکها برمان آلمانی اثری چاپ و در آن تعیین کردند که تزریق ملیتین (پروتئین حاصل از زهر زنبور عسل) موجب پایین آمدن فشار خون، همولیز(تخریب گویچه های سرخ خون) {و آزاد شدن هموگلوبین} انقباض تارهای ماهیچهای و گرهی میشود. مواد محتوی در هیالورونیداز (زهر زنبور عسل، هیرودین، عصاره بیضهای، اسپرمین و عرق) حتی به مقادیر بسیار کم، بالا رفتن این قابلیت نفوذ را بر می انگیزد.
در ۱۹۵۸ گورت و دری فرانسوی با آزمایشی روی موشها نشان دادند که زهر زنبور عسل مانند زهرابه آلفای استافیلو کوکس و کزاز اثر می کند که به وجود فوسفولیپاز A در این زهر دلالت دارد.
پس بنظر می رسد که زهر زنبور عسل و آشنایی با خواص درمانی آن زمان بررسی خواص پیشگیری سرم حاصل از جانوران آزمایشی یا اهلی که با زهر زنبور عسل ایمنی پیدا کرده اند بسیار نزدیک است. با این بررسی می توان واکنشهای نوینی بدست آورد و نامشان را به قدرت داروهای زیست شناختی که تاکنون بدست آمده اند افزود.
نظرات کاربران
2:27:55 AM