دستگاه گوارش شترمرغ به میزان قابل ملاحظه ای با طیور متفاوت می باشد. دستگاه گوارش شترمرغ از دو قسمت مجرای گوارش و ضمائم دستگاه گوارش تشکیل شده است. لوله یا مجرای گوارش از دهان، مری، پیش معده، سنگدان، روده کوچک، روده های کور، روده بزرگ، کلواک و مخرج تشکیل شده است. شترمرغ ها فاقد چینه دان می باشند. در این پست با سیستم عضلانی و دستگاه گوارش شترمرغ آشنا می شویم.
آشنایی با آناتومی شترمرغ
سیستم عضلانی
به تمام بافت های انقباضی بدن ماهیچه گفته می شود. به طور کلی سیستم عضلانی و دستگاه گوارش شترمرغ از سه نوع ماهیچه تشکیل شده است.
- ماهیچه های ارادی یا ماهیچه های اسکلتی: مثل ماهیچه های بیشتر قسمت های بدن
- ماهیچه های غیرارادی یا صاف: مثل ماهیچه های اطراف دستگاه گوارش و دستگاه تنفس
- ماهیچه قلبی
رنگ ماهیچه های سیستم عضلانی و دستگاه گوارش شترمرغ به مقدار میوگلوبین موجود در آن بستگی دارد و در ماهیچه هایی که فعالیت بیشتری دارند (پاها) مقدار میوگلوبین بیشتر و رنگ آن قرمزتر است. میوگلوبین حامل آهن و اکسیژن می باشد. در ماکیان عضلات پاها تیره تر از عضلات سینه است. زیرا به هنگام ایستادن و برای قائم نگه داشتن بدن فشار بیشتری روی این عضلات وارد شود.
عضلات حجیم قسمت بالای پا، شترمرغ را با سرعتی تا ۶۰ کیلوگرم در ساعات به حرکت در می آورد. این توده عضلانی قسمت بالای پا در تجارت گوشت از نظر کیفیت و مزه حائز اهمیت بسیار می باشد. در مقایسه با سایر پرندگان، خانواده شترمرغ سانان فاقد عضلات بزرگ سینه می باشند و این عضلات به شدت تحلیل رفته است. جهت تزریقات از عضلات بال و آنهایی که در پایه گردن یافت می شود، استفاده می گردد. تزریق در عضلات پا ممکن است موجب واکنش های التهابی و ناراحتی شدید پرنده شده و خسارت های اقتصادی به دنبال داشته باشد.
دستگاه گوارش شترمرغ
1.دهان
دهان بین آرواره بالایی و پائینی قرار دارد. همانند سایر طیور، شترمرغ ها فاقد لب، گونه و دندان هستند ولی در عوض دارای فک بالایی و پائینی شاخی شکل هستند که دهانشان را می پوشاند. به فک شترمرغ منقار میگویند. عبور غذا از دهان خیلی سریع بوده و هیچگونه عملیات هضمی در محوطه دهان انجام نمی شود. زبان شترمرغ حساسیت کمی دارد و کاملاً گرد است.
۲. مری
مری یک مسیر لوله مانند است که از طریق آن ذرات غذا از انتهای دهان (حلق) تا پیش معده منتقل میشود. مری در سمت راست گردن قرار دارد و به دلیل چین خوردگی های طولی زیادی که دارد قابل اتساع و قطور شدن است.
٣. پیش معده
بزرگ شدگی مری بلافاصله قبل از اتصالش به سنگدان را پیش معده می گویند. به این نکته باید توجه شود که شترمرغ ها فاقد چینه دان می باشند ولی پیش معده آنها بزرگ، گشاد و دارای دیواره ای نازک میباشد و به عنوان فضایی میان ذخیره ای به کار می رود. پیش معده شترمرغ علاوه بر غذا، آب را نیز ذخیره میکند. برعکس دیگر پرندگان که تمام سطح پیش معده آنها دارای غدد ترشحی آنزیم های گوارشی می باشند، در شترمرغ غدد فعالیت ترشحی آنزیم – اسید فقط به قسمت کمی از خم بزرگ معده محدود شده است. مواد غذایی به میزان ناچیزی در این مکان هضم می شوند و زمانی که ترشحات و مواد غذایی به سنگدان برسند عملیات هضم شروع می شود.
۴. سنگدان یا معده عضلانی
بین پیش معده و قسمت ابتدائی روده کوچک واقع شده است. سنگدان دارای دو جفت عضله قوی می باشد که نیرویی معادل صدها کیلوگرم بر مواد غذایی وارد می کند و با انقباضات شدید خود، باعث هضم بیشتر غذا می گردد. سنگدان شترمرغ وزنی حدود ۲ کیلوگرم دارد. عمل سنگدان، خورد و له کردن مکانیکی غذا برای کاستن اندازه و افزایش سطح تماس آن می باشد. محتویات سنگدان یک شترمرغ بالغ شامل مواد غذایی بلعیده شده و تقریباً 5/1 کیلوگرم سنگریزه است که غذا را به شکل خمیری در می آورد. این سنگریزهها به دلیل فرسایش برای مدت محدودی در سنگدان باقی مانده و بایستی پیوسته با سنگریزه های جدید جایگزین شوند. دریچه بین پیش معده و سنگدان به اندازه کافی بزرگ می باشد و اجازه عبور تکه های بزرگ غذا را میدهد. این در حالی است که دریچه پیلور که از سنگدان به دوازده باز می شود بسیار باریک است و فقط اجازه عبور غذای کاملاً خورد شده را می دهد.
۵. روده کوچک
روده باریک محل اصلی هضم و جذب فرآورده های نهایی هضم در تمام گونه های جانوری است. قسمت اول روده کوچک دارای یک خم است که بهان دوازدهه می گویند. در داخل حلقه دوازده، لوزالمعده قرار دارد که انزیم هایی برای هضم پروتئین ها و قندها تولید می کند. روده کوچک شترمرغ حدود ۵ متر طول دارد.
۶ روده های کور
در محل اتصال روده کوچک به روده بزرگ، دو روده کور یا سکوم منشعب می شود که حامل باکتری هائی هستند که توانائی شکستن سلولز را دارند.
۷. روده بزرگ (رکتوم)
روده بزرگ از انتهای روده کوچک شروع شده و تا کلواک ادامه می یابد. درازی دوره بزرگ در یک شترمرغ بالغ حدود ۸ متر است (۱۹۹۱ ;Fowler) که به طرف انتها باریک تر می شود. روده بزرگ محل جذب آب است که از این طریق محتوای آب سلول های بدن افزایش می یابد و تعادل آب در شترمرغ حفظ خواهد شد. غذا برای عبور از دستگاه گوارش شترمرغ به زمان زیادی نیاز دارد (۴۰ – ۳۶ ساعت) و همین زمان طولانی سبب می شود حيوان بتواند قسمتی از انرژی مورد نیاز خود تخمیر میکروبی غذا در روده بزرگ بدست آورد.
8.کلواک
یک ناحیه پیازی شکل در انتهای دستگاه گوارش طیور وجود دارد که به آن کلواک می گویند. کلواک از سه قسمت یا حجره تشکیل شده است. روده بزرگ به اولین حجره وارد می شود. ادرار و اسپرم به دومین قسمت ریخته می شود. قسمت سوم عهده دار نگهداری اندام تناسلی است.
ضمائم دستگاه گوارش:
این ضمائم، ارگانهایی هستند که به علت تخلیه ترشحات آنها داخل دستگاه گوارش، در هضم و جذب مواد غذائی تأثیر می گذارند.
1.لوزالمعده
لوزالمعده (پانکراس) در داخل دوازده قرار گرفته است. غده ای است که شیره لوزالمعده را ترشح میکند و ترشحات آن از طریق مجرای لوزالمعده به دروان دوازدهه می ریزد. ترشحات لوزالمعده حاوی آنزیم هایی است که چربی و نشاسته و پروتئین را تجزیه می نماید.
٢. کبد
یکی از اعمال کبد ترشح صفراست. صفرا برای جذب کامل چربی ضروری است. صفرا از طریق مجرایی به انتهای دوازدهه وارد می شود. به هضم (مخصوصاً چربی ها) کمک می کند. ماکیان (مرغ و خروس) دارای کیسه صفرا می باشند ولی شترمرغ فاقد این عضو است.
نظرات کاربران
2:27:55 AM