یکی از رشته ­های تولیدی صنعت زنبورداری در بعضی از کشورهای خارج مخصوصاً در آمریکای شمالی تولید زنبور پاکتی است. در این رشته تولیدی معمولاً پرورش زنبور و پرورش ملکه همزمان و توأم می­باشد. روش کار به این صورت است که در مناطق مناسب از نظر شرایط آب و هوایی و پوشش گیاهی نسبت به ازدیاد جمعیت کلنی­ها اقدام می­گردد، به گونه­ ای که از هر کندو بتوان مقداری زنبور مازاد برداشت نمود. ضمناً همزمان با این عمل، ملکه نیز پرورش داده می­شود. جعبه ­های چوبی مخصوصی که در دو طرف آن­ها توری سوراخ ریز کوبیده شده است جهت حمل و انتقال زنبور مورد استفاده قرار می­گیرند. در هر یک از این جعبه­ ها معمولاً حدود 1 تا 5/1 کیلو زنبور ریخته و یک عدد ملکه بارور را نیز در قفس مخصوص ملکه گذاشته و در بین زنبورهای جعبه فوق­ الذکر آویزان می­نمایند. ضمناً یک قوطی فلزی یک لیتری را نیز از شربت پر کرده و داخل جعبه زنبور پاکتی قرار می­دهند که زنبورها از آن تغذیه کنند. دراین پست وسایل مورد نیاز و نحوه مستقر نمودن در کندو برای جعبه زنبور پاکتی را بررسی می کنیم.

تولید زنبور پاکتی

جعبه ­های زنبور پاکتی پس از پر و آماده شدن به وسیله پست و یا کامیون به نقاط مختلف فرستاده می­شوند. زنبور پاکتی را اساساً برای تشکیل کلنی­ های جدید، جایگزینی کلنی­ های مرده، برای استفاده در گرده ­افشانی و همچنین برای تقویت کلنی ­های ضعیف به کار می­برند.

بیشترین مورد مصرف زنبور پاکتی در مناطقی است که دارای زمستان­های سرد و طولانی بوده و امکان نگهداری کلنی­ های زنبور عسل در زمستان کم بوده و یا مقرون به صرفه نمی­باشد. همچنین مراکز تولید آن در مناطقی است که در زمستان شرایط مناسبی برای پرورش و تولید زنبور وجود داشته باشد. در کشور ما نیز چنین شرایطی وجود داشته و می­توان در استان­های جنوبی و جنوب غربی که در فصل زمستان چراگاه­ های مناسبی دارند نسبت به تولید زنبور پاکتی اقدام نموده و به مناطق سردسیر و یا سایر مناطقی که در اوایل بهار نیاز به زنبور دارند ارسال داشت.

مدیریت کلنی­ های زنبور عسل به منظور تولید زنبور پاکتی

اساساً برای تولید زنبور پاکتی، مدیریت کلنی ­ها با مدیریت برای تولید عسل تفاوت عمده ­ای ندارند. در اینجا باید کلیه امکانات به کار گرفته شود که جمعیت کلنی ­ها برای دوره زمانی معینی به حداکثر برسد. بدین منظور انجام بعضی از اقدامات می­تواند مؤثر واقع گردد.

در ابتدای فصل فعالیت که بسته به مناطق مختلف فرق می­کند تعویض ملکه ­های قدیمی و جایگزینی آن­ها با ملکه­ های جوان، بارور و اصلاح شده اولین اقدام محسوب می­گردد. کلنی­ های ضعیف را در یکدیگر ادغام کرده، جمعیت را هماهنگ و میزان غذای کلنی­ها را نیز باید بررسی و در صورت لزوم تأمین نمود. در صورتی که قاب­های حاوی عسل و گرده گل در دسترس نباشد باید از شربت قند و خمیر جایگزینی گرده گل استفاده نمود. این موضوع در پرورش نوزادان بسیار اهمیت دارد. نوع و ترکیب خمیر جایگزینی گرده گل متفاوت بوده و بسته به امکانات موجود فرق می­کند. ولی معمولاً مقداری گرده گل را (حدود 5 تا 25 درصد وزن خشک) با موادی که از پروتئین غنی هستند مثل آرد کنجاله سویا و مخمر آبجو و غیره مخلوط کرده و به کار می­برند. برای مخلوط کردن این مواد از شربت قند 50 درصد استفاده شده تا ترکیب حاصله به صورت خمیر مناسبی آماده شود.

علاوه بر اقدامات فوق­ الذکر چون این گونه کلنی ­ها دارای جمعیت بسیار زیادی خواهند شد امکان تولید بچه کندو و کاهش جمعیت آن­ها وجود دارد. لذا باید کلیه اقدامات لازم جهت جلوگیری از تولید بچه کندو صورت گرفته و جمعیت اضافی کندو را به موقع برداشته و به صورت زنبور پاکتی به فروش رسانید. سایر اقدامات مهم زنبورداری از جمله تهویه کافی کندوها محافظت در مقابل باد و باران، استقرار کندوها در مکان­های مناسب و کنترل آفات و بیماری­ها همگی برای موفقیت در امر تولید زنبور پاکتی دخیل می­باشند.

تهیه وسایل لازم برای زنبور پاکتی

با توجه به اینکه بیشترین فعالیت بسته­ بندی و فروش زنبور پاکتی در اواخر زمستان و اوایل بهار صورت می­گیرد وسایل مورد نیاز در طول زمستان آماده می­گردند. عمده ­ترین وسایل مورد نیاز شامل جعبه ­های مخصوص زنبور پاکتی قفس­ه ای ارسال ملکه و ظروف شربت مخصوص جعبه ­های زنبور پاکتی می­باشند.

قفس­ه های زنبور پاکتی

قفس­ه های زنبور پاکتی ممکن است به اندازه­ های مختلف ساخته شوند ولی برای محموله­ های یک کیلوئی زنبور ابعاد 22 (ارتفاع)  30 (طول)  15 (عرض) سانتی­متر مناسب می­باشد. ولی برای گنجایش 5/1 کیلوگرم زنبور اندازه ابعاد 22  40  15 سانتی­متر مناسب­تر است. طرفین طول قفس از شبکه توری فلزی سوراخ ریز محصور شده ولی سقف، کف و دو انتهای آن چوبی است.

ظروف شربت­ خوری مخصوص قفس­ه های زنبور پاکتی

در هر یک از قفس­ه های زنبور پاکتی یک قوطی حلبی غذا دهنده با گنجایش یک لیتر شربت قرار داده می شود که از طریق سوراخ تعبیه شده در سقف قفس وارد شده و بر روی پایه چوبی که به شکل H یا U می­باشد و به کف قفس کوبیده شده است تکیه می­کند . در وسط درب قوطی حلبی چند سوراخ کوچک ایجاد شده به طوری که زنبور بتواند خرطوم خود را وارد آن کرده و از شربت تغذیه نماید.

گاهی به جای سوراخ­های متعدد، یک سوراخ بزرگ در وسط درب ایجاد کرده و روی آن قطعه پارچه صافی چسبانیده می­شود. برای چسبانیدن قطعه پارچه بر روی سوراخ از بتانه رقیق شده مخصوص صافکاری بدنه اتومبیل استفاده می­شود و آن را به سطح داخلی درب قوطی می­چسبانند. ضمناً می­توان پارچه را توسط یک حلقه پلاستیکی از سوراخ خارجی درب قوطی به داخل فشار داد به طوری که پارچه کمی شل و یا سس باقی بماند. بعد از این مرحله و پس از خشک شدن بتانه پارچه صافی، قوطی ­ها را از شربت قند 50 درصد پر کرده و درب آن­ها را لحیم کرده به طوری که کاملاً مسدود شوند و شربت فقط از راه سوراخ وسط درب آن توسط زنبورها قابل خوردن باشد. در صورتی که از حلقه پلاستیکی استفاده شود می­توان قبل از پر کردن قوطی از شربت، درب آن را لحیم کرده و مسدود نمود.

پر کردن قفس­ه های زنبور پاکتی

برای پر کردن قفس­ه های زنبور پاکتی از زنبور روش­های مختلفی به کار گرفته شده است. مرسوم ­ترین این روش­ها استفاده از «جعبه تکاندن زنبور» است که ظرفیت حدود 10 تا 15 کیلو زنبور را دارد. این جعبه دارای دو قسمت عمده است.

قسمت فوقانی دارای یک قیفی است که به قسمت تحتانی راه داشته و ضمناً یک ظرف عمیق که از شبکه ملکه درست شده و قابل جدا شدن است بر روی قسمت فوقانی قیف قرار می­گیرد. بدنه کندوی تأمین کننده زنبور را بر روی قسمت فوقانی این جعبه قرار داده و شان­ه های حاوی زنبور بر روی شبکه ملکه تکانده می­شود و از این طریق زنبورهای کارگر در جعبه تحتانی ریخته می­شوند.

بدین ترتیب زنبورهای نر و ملکه بر روی شبکه ملکه قرار گرفته و با زنبورهای کارگر که در قسمت تحتانی قرار می­گیرند قاطی نشده و به کندوی اولیه خود بازگردانده می­شوند. پس از آن که به اندازه کافی زنبور جمع ­آوری شد، قفس­ه های زنبور پاکتی را بر روی ترازو قرار داده و سپس قسمت تحتانی «جعبه تکاندن زنبور» را برداشته و زنبورها را از طریق دریچه خروجی آن و به وسیله قیف به داخل قفس­ها می­ریزند. پس از این مرحله یک ملکه که قبلاً در قفس­ه های دو حجره ­ای مخصوص ملکه (بدون زنبور همراه و بدون شیرینی ملکه) قرار داده شده و قفس آن به یک رشته سیم یا مفتول باریک بسته شده است در وسط قفس زنبور پاکتی قرار داده می­شود. و بالاخره ظرف شربت­ خوری را داخل قفس گذاشته و آن­ها را جهت بسته ­بندی روی کامیون آماده می­نمایند.

برای ارسال گروهی قفس­ه های زنبور پاکتی به وسیله کامیون معمولاً هر 4 تا 5 قفس را به وسیله دو باریکه چوب به طول 90 ، عرض 5 و ضخامت 1 سانتی­متر به یکدیگر متصل کرده به طوری که بین هر دو قفس فاصله­ ای حدود 10 تا 15 سانتی­متر ایجاد گردد.

در جریان پر کردن قفس­ه های زنبور پاکتی باید دقت کافی به عمل آید که زنبورها از گرمای زیاد آسیب نبینند. پس از بسته بندی قفس­ه ها نیز باید زنبورهای چسبیده به سطح آن­ها را جدا کرده و با شربت 40 به 60 زنبورها را اسپری نمود تا آرامشی نسبی پیدا کرده و مقداری شربت بخورند. زنبورهایی که قبل از حرکت به اندازه کافی شربت خورده باشند قادرند حدود سه روز مسافرت را به خوبی تحمل نمایند. در غیر این صورت در راه از شربت داخل ظروف شربت­خوری تغذیه کرده و ممکن است برای همه زنبورهای قفس شربت به اندازه کافی باقی نماند. ضمناً باید دقت شود که زنبورهای ارسالی زنبورهای جوان باشند. برای این کار باید از طبقه فوقانی کندوهای تأمین کننده اقدام به برداشت زنبور نمود.

مستقر نمودن زنبور پاکتی در کندو

پس از دریافت قفس­ه های زنبور پاکتی، باید آن­ها را در محلی خنک و تاریک قرار داده و سطح توری آن­ها را مختصراً با شربت 40 به 60 که حاوی داروی «فومیدیل – ب) است اسپری نمود. از هنگام غروب آفتاب تا صبح روز بعد می­توان آن­ها را در کندوها مستقر کرد. برای این کار باید آن­ها را به محل زنبورستان برده و سه یا چهار قاب از وسط کندوئی که قبلاً آماده و در محل مورد نظر قرار داده شده است خارج نمود. در صورتی که هوا به اندازه کافی سرد نباشد و به طور طبیعی قدرت پرواز زنبورها کاسته نشود، بهتر است موقع تخلیه قفس­ه های زنبور پاکتی در کندوها، آن­ها را با آب یا شربت قند رقیق مختصراً اسپری کرد. پس از این کار قفس را به آرامی از محل قاعده به زمین زده سپس قوطی شربت و ملکه را برداشته و زنبورها را به داخل کندو تخلیه می­نماییم.

قاب­هایی را که قبلاً از کندو خارج کرده بودیم باید در داخل کندو و در محل خود قرار داده شوند به طوری که به آن­ها فشار وارد نگردد و زنبور در زیر آن­ها کشته نشود بلکه به واسطه وزن خود پایین رفته و مستقر شوند. سپس چوب پنبه سوراخ ورودی قفس ملکه را برداشته و قفس حاوی ملکه را بین دو شان وسطی کندو مستقر کرده تا ملکه از آن خارج گردد. و بالاخره شربت­خوری کندو را پر از شربت کرده و درب آن را  می­بندیم. ضمناً برای جلوگیری از غارت گری باید سوراخ پرواز کندو را تنگ نمود.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی