یکی از رشته های تولیدی صنعت زنبورداری در بعضی از کشورهای خارج مخصوصاً در آمریکای شمالی تولید زنبور پاکتی است. در این رشته تولیدی معمولاً پرورش زنبور و پرورش ملکه همزمان و توأم میباشد. روش کار به این صورت است که در مناطق مناسب از نظر شرایط آب و هوایی و پوشش گیاهی نسبت به ازدیاد جمعیت کلنیها اقدام میگردد، به گونه ای که از هر کندو بتوان مقداری زنبور مازاد برداشت نمود. ضمناً همزمان با این عمل، ملکه نیز پرورش داده میشود. جعبه های چوبی مخصوصی که در دو طرف آنها توری سوراخ ریز کوبیده شده است جهت حمل و انتقال زنبور مورد استفاده قرار میگیرند. در هر یک از این جعبه ها معمولاً حدود 1 تا 5/1 کیلو زنبور ریخته و یک عدد ملکه بارور را نیز در قفس مخصوص ملکه گذاشته و در بین زنبورهای جعبه فوق الذکر آویزان مینمایند. ضمناً یک قوطی فلزی یک لیتری را نیز از شربت پر کرده و داخل جعبه زنبور پاکتی قرار میدهند که زنبورها از آن تغذیه کنند. دراین پست وسایل مورد نیاز و نحوه مستقر نمودن در کندو برای جعبه زنبور پاکتی را بررسی می کنیم.
تولید زنبور پاکتی
جعبه های زنبور پاکتی پس از پر و آماده شدن به وسیله پست و یا کامیون به نقاط مختلف فرستاده میشوند. زنبور پاکتی را اساساً برای تشکیل کلنی های جدید، جایگزینی کلنی های مرده، برای استفاده در گرده افشانی و همچنین برای تقویت کلنی های ضعیف به کار میبرند.
بیشترین مورد مصرف زنبور پاکتی در مناطقی است که دارای زمستانهای سرد و طولانی بوده و امکان نگهداری کلنی های زنبور عسل در زمستان کم بوده و یا مقرون به صرفه نمیباشد. همچنین مراکز تولید آن در مناطقی است که در زمستان شرایط مناسبی برای پرورش و تولید زنبور وجود داشته باشد. در کشور ما نیز چنین شرایطی وجود داشته و میتوان در استانهای جنوبی و جنوب غربی که در فصل زمستان چراگاه های مناسبی دارند نسبت به تولید زنبور پاکتی اقدام نموده و به مناطق سردسیر و یا سایر مناطقی که در اوایل بهار نیاز به زنبور دارند ارسال داشت.
مدیریت کلنی های زنبور عسل به منظور تولید زنبور پاکتی
اساساً برای تولید زنبور پاکتی، مدیریت کلنی ها با مدیریت برای تولید عسل تفاوت عمده ای ندارند. در اینجا باید کلیه امکانات به کار گرفته شود که جمعیت کلنی ها برای دوره زمانی معینی به حداکثر برسد. بدین منظور انجام بعضی از اقدامات میتواند مؤثر واقع گردد.
در ابتدای فصل فعالیت که بسته به مناطق مختلف فرق میکند تعویض ملکه های قدیمی و جایگزینی آنها با ملکه های جوان، بارور و اصلاح شده اولین اقدام محسوب میگردد. کلنی های ضعیف را در یکدیگر ادغام کرده، جمعیت را هماهنگ و میزان غذای کلنیها را نیز باید بررسی و در صورت لزوم تأمین نمود. در صورتی که قابهای حاوی عسل و گرده گل در دسترس نباشد باید از شربت قند و خمیر جایگزینی گرده گل استفاده نمود. این موضوع در پرورش نوزادان بسیار اهمیت دارد. نوع و ترکیب خمیر جایگزینی گرده گل متفاوت بوده و بسته به امکانات موجود فرق میکند. ولی معمولاً مقداری گرده گل را (حدود 5 تا 25 درصد وزن خشک) با موادی که از پروتئین غنی هستند مثل آرد کنجاله سویا و مخمر آبجو و غیره مخلوط کرده و به کار میبرند. برای مخلوط کردن این مواد از شربت قند 50 درصد استفاده شده تا ترکیب حاصله به صورت خمیر مناسبی آماده شود.
علاوه بر اقدامات فوق الذکر چون این گونه کلنی ها دارای جمعیت بسیار زیادی خواهند شد امکان تولید بچه کندو و کاهش جمعیت آنها وجود دارد. لذا باید کلیه اقدامات لازم جهت جلوگیری از تولید بچه کندو صورت گرفته و جمعیت اضافی کندو را به موقع برداشته و به صورت زنبور پاکتی به فروش رسانید. سایر اقدامات مهم زنبورداری از جمله تهویه کافی کندوها محافظت در مقابل باد و باران، استقرار کندوها در مکانهای مناسب و کنترل آفات و بیماریها همگی برای موفقیت در امر تولید زنبور پاکتی دخیل میباشند.
تهیه وسایل لازم برای زنبور پاکتی
با توجه به اینکه بیشترین فعالیت بسته بندی و فروش زنبور پاکتی در اواخر زمستان و اوایل بهار صورت میگیرد وسایل مورد نیاز در طول زمستان آماده میگردند. عمده ترین وسایل مورد نیاز شامل جعبه های مخصوص زنبور پاکتی قفسه ای ارسال ملکه و ظروف شربت مخصوص جعبه های زنبور پاکتی میباشند.
قفسه های زنبور پاکتی
قفسه های زنبور پاکتی ممکن است به اندازه های مختلف ساخته شوند ولی برای محموله های یک کیلوئی زنبور ابعاد 22 (ارتفاع) 30 (طول) 15 (عرض) سانتیمتر مناسب میباشد. ولی برای گنجایش 5/1 کیلوگرم زنبور اندازه ابعاد 22 40 15 سانتیمتر مناسبتر است. طرفین طول قفس از شبکه توری فلزی سوراخ ریز محصور شده ولی سقف، کف و دو انتهای آن چوبی است.
ظروف شربت خوری مخصوص قفسه های زنبور پاکتی
در هر یک از قفسه های زنبور پاکتی یک قوطی حلبی غذا دهنده با گنجایش یک لیتر شربت قرار داده می شود که از طریق سوراخ تعبیه شده در سقف قفس وارد شده و بر روی پایه چوبی که به شکل H یا U میباشد و به کف قفس کوبیده شده است تکیه میکند . در وسط درب قوطی حلبی چند سوراخ کوچک ایجاد شده به طوری که زنبور بتواند خرطوم خود را وارد آن کرده و از شربت تغذیه نماید.
گاهی به جای سوراخهای متعدد، یک سوراخ بزرگ در وسط درب ایجاد کرده و روی آن قطعه پارچه صافی چسبانیده میشود. برای چسبانیدن قطعه پارچه بر روی سوراخ از بتانه رقیق شده مخصوص صافکاری بدنه اتومبیل استفاده میشود و آن را به سطح داخلی درب قوطی میچسبانند. ضمناً میتوان پارچه را توسط یک حلقه پلاستیکی از سوراخ خارجی درب قوطی به داخل فشار داد به طوری که پارچه کمی شل و یا سس باقی بماند. بعد از این مرحله و پس از خشک شدن بتانه پارچه صافی، قوطی ها را از شربت قند 50 درصد پر کرده و درب آنها را لحیم کرده به طوری که کاملاً مسدود شوند و شربت فقط از راه سوراخ وسط درب آن توسط زنبورها قابل خوردن باشد. در صورتی که از حلقه پلاستیکی استفاده شود میتوان قبل از پر کردن قوطی از شربت، درب آن را لحیم کرده و مسدود نمود.
پر کردن قفسه های زنبور پاکتی
برای پر کردن قفسه های زنبور پاکتی از زنبور روشهای مختلفی به کار گرفته شده است. مرسوم ترین این روشها استفاده از «جعبه تکاندن زنبور» است که ظرفیت حدود 10 تا 15 کیلو زنبور را دارد. این جعبه دارای دو قسمت عمده است.
قسمت فوقانی دارای یک قیفی است که به قسمت تحتانی راه داشته و ضمناً یک ظرف عمیق که از شبکه ملکه درست شده و قابل جدا شدن است بر روی قسمت فوقانی قیف قرار میگیرد. بدنه کندوی تأمین کننده زنبور را بر روی قسمت فوقانی این جعبه قرار داده و شانه های حاوی زنبور بر روی شبکه ملکه تکانده میشود و از این طریق زنبورهای کارگر در جعبه تحتانی ریخته میشوند.
بدین ترتیب زنبورهای نر و ملکه بر روی شبکه ملکه قرار گرفته و با زنبورهای کارگر که در قسمت تحتانی قرار میگیرند قاطی نشده و به کندوی اولیه خود بازگردانده میشوند. پس از آن که به اندازه کافی زنبور جمع آوری شد، قفسه های زنبور پاکتی را بر روی ترازو قرار داده و سپس قسمت تحتانی «جعبه تکاندن زنبور» را برداشته و زنبورها را از طریق دریچه خروجی آن و به وسیله قیف به داخل قفسها میریزند. پس از این مرحله یک ملکه که قبلاً در قفسه های دو حجره ای مخصوص ملکه (بدون زنبور همراه و بدون شیرینی ملکه) قرار داده شده و قفس آن به یک رشته سیم یا مفتول باریک بسته شده است در وسط قفس زنبور پاکتی قرار داده میشود. و بالاخره ظرف شربت خوری را داخل قفس گذاشته و آنها را جهت بسته بندی روی کامیون آماده مینمایند.
برای ارسال گروهی قفسه های زنبور پاکتی به وسیله کامیون معمولاً هر 4 تا 5 قفس را به وسیله دو باریکه چوب به طول 90 ، عرض 5 و ضخامت 1 سانتیمتر به یکدیگر متصل کرده به طوری که بین هر دو قفس فاصله ای حدود 10 تا 15 سانتیمتر ایجاد گردد.
در جریان پر کردن قفسه های زنبور پاکتی باید دقت کافی به عمل آید که زنبورها از گرمای زیاد آسیب نبینند. پس از بسته بندی قفسه ها نیز باید زنبورهای چسبیده به سطح آنها را جدا کرده و با شربت 40 به 60 زنبورها را اسپری نمود تا آرامشی نسبی پیدا کرده و مقداری شربت بخورند. زنبورهایی که قبل از حرکت به اندازه کافی شربت خورده باشند قادرند حدود سه روز مسافرت را به خوبی تحمل نمایند. در غیر این صورت در راه از شربت داخل ظروف شربتخوری تغذیه کرده و ممکن است برای همه زنبورهای قفس شربت به اندازه کافی باقی نماند. ضمناً باید دقت شود که زنبورهای ارسالی زنبورهای جوان باشند. برای این کار باید از طبقه فوقانی کندوهای تأمین کننده اقدام به برداشت زنبور نمود.
مستقر نمودن زنبور پاکتی در کندو
پس از دریافت قفسه های زنبور پاکتی، باید آنها را در محلی خنک و تاریک قرار داده و سطح توری آنها را مختصراً با شربت 40 به 60 که حاوی داروی «فومیدیل – ب) است اسپری نمود. از هنگام غروب آفتاب تا صبح روز بعد میتوان آنها را در کندوها مستقر کرد. برای این کار باید آنها را به محل زنبورستان برده و سه یا چهار قاب از وسط کندوئی که قبلاً آماده و در محل مورد نظر قرار داده شده است خارج نمود. در صورتی که هوا به اندازه کافی سرد نباشد و به طور طبیعی قدرت پرواز زنبورها کاسته نشود، بهتر است موقع تخلیه قفسه های زنبور پاکتی در کندوها، آنها را با آب یا شربت قند رقیق مختصراً اسپری کرد. پس از این کار قفس را به آرامی از محل قاعده به زمین زده سپس قوطی شربت و ملکه را برداشته و زنبورها را به داخل کندو تخلیه مینماییم.
قابهایی را که قبلاً از کندو خارج کرده بودیم باید در داخل کندو و در محل خود قرار داده شوند به طوری که به آنها فشار وارد نگردد و زنبور در زیر آنها کشته نشود بلکه به واسطه وزن خود پایین رفته و مستقر شوند. سپس چوب پنبه سوراخ ورودی قفس ملکه را برداشته و قفس حاوی ملکه را بین دو شان وسطی کندو مستقر کرده تا ملکه از آن خارج گردد. و بالاخره شربتخوری کندو را پر از شربت کرده و درب آن را میبندیم. ضمناً برای جلوگیری از غارت گری باید سوراخ پرواز کندو را تنگ نمود.
این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی
ممنونم عالی بود