مرغ های بومی به دلیل ارتباط آزاد با محیط اطراف خود، در معرض ابتلا به انگلها از جمله تک یاخته ها هستند. مرغ های بومی که به صورت سنتی پرورش داده می شوند به علت عدم نظارت مناسب بر خوراکی و جایگاه و نیز تماس با با زمین همواره در معرض آلودگی های انگلی و شپش مرغ هستند. در ادامه بیماری های انگلی مرغ بومی علائم و درمان و پیشگیری آن می پردازیم.

بیماری های انگلی مرغ بومی

 مرغ های بومی بخشی از خوراک مورد نیاز خود را از طریق دانه برچیدن از زمین و همچنین از موجودات زنده محیط اطراف مانند سوسک ها، کرم خاکی،مورچه ها،حلزونهاوغیره تغذیه میکنند.
سیرتکاملی کرمهای نواری غیرمستقیم بوده وموجوداتی مانندمورچه،سوسک ومگس میزبان واسط آنهامحسوب میشوند. لذااین موجودات على رغم ارزش غذایی،میزبان واسط برخی ازانگلهاوتکیاخته ها می باشند که می تواند باعث شیوع و آلودگی انگلی در مرغ های بومی و در نتیجه کاهش عملکرد تولیدی پرنده می شود.
آلودگی توام مرغهای بومی به سستودها (کرم های نواری) و نماتودها (کرم های نخی شکل) روی تغذیه مرغ ها تأثیر گذاشته و در حالت آلودگی شدید، على رغم رسیدن به بلوغ قادر به تخمگذاری نمی باشند و شرایط را جهت آلودگی به سایر عوامل بیماریزا فراهم می سازد. آلوده شدن مرغها به انگلهای داخلی باعث ایجاد ضایعات در قسمت داخلی روده ها شده و جذب مواد مغذی و آب را در پرنده مختل می کنند.

در تحقیقی که در کشورمان (شهر ایلام) در خصوص بیماری های انگلی مرغ بومی با انگل های داخلی صورت گرفت، نشان داد که میزان آلودگی با نماتودها و سستودها در مرغ های بومی، شیوع بالایی دارد. به طوری که بیش از ۵۸ درصد مرغ ها بطور مشترک آلوده به ما توده ها و ستون ها بودند. استفاده از داروهای ضد انگل نظير لوامیزول (Levamisole) می تواند در کنترل انگل های داخلی مؤثر باشد.
لوامیزول با تأثیر بر روی سیستم عصبی کرم باعث فلج و جدا شدن آنها از مخاط دستگاه گوارش و خروج سریع انگل ها در مدت کوتاهی (چند ساعت) از بدن مرغ ها می شود که با دقت در مدفوع دفع شود، می توان لاشه کرم ها را تشخیص داد.
به ازای هر کیلوگرم وزن بدن می توان به 25 میلی گرم را در آب آشامیدنی حل و در اختیار مرغ ها قرار داد.
بعنوان مثال اگر گله ما شامل ۱۰۰ قطعه مرغ و خروس با میانگین وزنی 5/1کیلو گرم باشد، باید 75/3 گرم از پودر لوامیزول را در یک وعده آب آشامیدنی مرغها (حدود 5/2 تا ۳ ليتر آب) مخلوط نمود. این دارو علاوه بر از بین بردن سریع انگل های داخلی باعث تقویت سیستم ایمنی پرنده هم می شود.

در ادامه بیماری های انگلی مرغ بومی علاوه بر انگل های داخلی، آلودگی با انگل های خارجی نظیر مایت، شپش و کنه با ایجاد آزار و اذیت، تحریک، خارش و کم خونی و بی قراری، عوارض خود را به صورت افزایش ضریب تبدیل، کاهش وزن، کاهش تولید گوشت و تخم مرغ به مرغهایبومی تحمیل می نمایند. شپش ها به رنگ زرد و تخم های آنها سفید رنگ و چسبیده به انتهای پرها قابل مشاهده هستند.

مناكانتوس استرامینئوس به شپش زرد رنگ بدن طیور معروف است و شایع ترین و مضر ترین شپش طیور محسوب می شود. شپش ها جونده بوده و با سوراخ کردن پوست از خون پرنده تغذیه کرده و بیماریزایی شدیدی ایجاد می کند که در اثر آلودگی های شدید باعث بی قراری، تحریک، التهاب پوست، کاهش وزن مرغ و سرانجام منتهی به مرگ پرنده میشود. نتایج بررسی های صورت گرفته بر روی مرغ های بومی (شهرستان نجف آباد) از لحاظ آلودگی به انگل های خارجی بیانگر این بود که شپش مهمترین انگل خارجی مرغ های بومی محسوب شده به طوری که ۷۵ درصد مرغ های بومی آلوده به شپش بودند. علاوه بر شپش، مایتها هم از انگل های مهم خارجی مرغ بومی محسوب می گردند. مایتها خونخوار بوده و باعث کم خونی، لاغری و کاهش تولید تخم مرغ می گردد و از این طریق باعث خسارات اقتصادی می گردد.

یکی از نشان های آلودگی گله به مایت وجود لکه های خون به صورت نقاطع کوچکی بر روی تخم مرغ می باشد.

مایت ها می توانند برای چندین ماه در شکاف دیوار سالن مرغداری و بدون تغذیه از میزبان باقی بماند. مایت ها عموماً در هنگام شب به مرغ ها حمله و اقدام به مکیدن خون پرنده می نمایند و هنگام روز در داخل شکاف و درزهای موجود در دیوار و یا کف جایگاه مخفی می گردند.

بنابراین هیچگونه درز و شکافی نباید در جایگاه وجود داشته باشد و جایگاه باید پاک و صاف و عاری از خلل و درز باشد و مایت نتواند در جایگاه تخم ریزی کند. گرد و خاک و کود توان حفظ تخم مایت و مایت بالغ را دارند لذا در هنگام سمپاشی جایگاه بهتر است که ابتدا جایگاه شستشو و در ادامه سمپاشی انجام گیرد. بعد از شستشو جایگاه و قبل از ورود پرنده می توان با استفاده از گرم کننده ها دمای جایگاه را به ۴۵ درجه رساند و این دما باعث از بین رفتن کامل مایتها می شود همچنین استفاده از مکمل سیر در جیره غذایی، بخاطر تأثير طعم سیر در خون طیور موجب عدم رغبت مایت قرمز گشته و بدین وسیله تمایلی برای حمله به مرغ را نشان نمی دهد. طبق مشاهدات درمانگاهی دامپزشکان و مرغداران، مایت قرمز شیوع نسبتاً بالایی در سطح مرغداری های تخمگذار داشته که می تواند سبب کاهش میزان تولید تخم مرغ در گله مرغ تخمگذار گردد، به طوری که نتایج تحقیقات به دست آمده در کشورمان نشان داد که میزان کاهش تولید تخم مرغ در مرغداری های آلوده در مقایسه با مرغداری های غیر آلوده (در شرایط یکسان) حدود 5/2 تا ۱۷ درصد کمتر است. برای تشخیص آلوده بودن مرغ­ها به انگل های خارجی (شپش یا مایت) چندین نقطه از پرهای مرغ بخصوصاطراف مخرج را باید بررسی نمود.

یک نوع دیگر از مایتها (Cnemidocoptes mutans)شبیه جرب عمل کرده و در مرغ ها ایجاد ضایعه ای به نام پافلسی می کند. این مایت به پای مرغ حمله می کند و در آن ایجاد تونل می کند که سفتی و خشکی مشخصی را در ساق پای طیور بوجود می آورد، پولک های ریز طبیعی پا به شکل برجسته، فلسی و ضخیم در می­آیند. گاهی شدت ضایعهبه اندازه ای است که باعث تغییر شکلو بد فرم شدن پاها می شوند.

پرورش مرغ های بومی در شرایط محیطی آزاد و با روش های سنتی سبب بروز طیف وسیعی از آلودگی های انگلی (داخلی و خارجی) می شود که ممکن است سبب ایجاد ضررهای اقتصادی گردد. ساده ترین روش پیشگیری از آلودگی گله، رعایت مدیریت بهداشتی و پیشگیری از آلودگی گله است. برای مبارزه با انگل های خارجی مرغها میتوانازسمپروپوکسور (Propoxur)استفاده نمود. این سم به شکل پودر بوده و مصرف خارجی دارد. پروپوکسور یک نوع سم از دسته کاربامات هاست این سم باعث مهار فعالیت آنزیم کولین استراز انگل شده و در نتیجه باعث تجمع استیل کولین و از بین رفتن شپش و مایتها می شوند.

برای از بین بردن انگل های خارجی در سطح بدن پرنده، پودر را به مقدار کم روی تمام سطح بدن پاشیده شده سپس در جهت خلاف پرها تا رسیدن پودر به سطح پوست مالش داده می شود. درمان با این سم با توجه به شدت هجوم انگلهای جلدی، یک یا دوبار در هفته تکرار شود. برای جلوگیری از آلودگی مجدد، همزمان جایگاه را باید سم پاشی نمود. برای سمپاشی جایگاه می توان از همین سم پودری پروپوکسور استفادهنمود (از پاشیدن پروپوکسور روی سطوح آهکی و قلیائی خودداری شود) و یا می توان از سموم محلول نظیر گامگسان به میزان ۵ سی سی در لیتر، مالاتیون ۱۰ تا ۲۰ سی سی در لیتر، دیازینون ۵ سی سی در لیتر، دی کلرووس به میزان ۵ سی سی در لیتر و یا پریمفوس متیل به میزان ۱۰ گرم ماده مؤثر در لیتر استفاده نمود. با توجه به اینکه مایتها درون درز و شکاف های ریز موجود در کف و دیوارهای جایگاه مخفی می شوند، می توان با استفاده از سمومی نظیر سیپرمترین به مقدار ۲-۱ گرم در لیتر به این سموم افزود. استفاده از سیپرمترین باعث خروج مایتها از محل­های اختفاء و در نتیجه تماس آنها با سم شده که در نابودی آنها بسیار مفید خواهد بود. برای تهیه محلول سم، ۵ سی سی سم گامکسان و یا ۱۰ تا ۲۰ سی سی از سم مالاتیون را با ۲ سی سی سم سیپرمترین در یک لیتر آب مخلوط و با استفاده از سمپاش اقدام به سمپاشی جایگاه مینمائیم. این محلول برای سمپاشی ۵۰ متر مربع کف زمین و یا ۱۰۰ متر مربع دیوار کافی است. لذا برای یک جایگاه به مساحت ۵۰ متر مربع نیاز به تهیه دو لیتر محلول سم (۱۰ سی سی سم گامکسان + ۴ سی سی سم سیپرمترین در ۲ لیتر آب) می باشیم که یک لیتر صرف سمپاشی کف جایگاه و یک لیتر دیگر صرف دیوارها می شود.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی