داروها و روش های خاصی وجود دارند که می توانند سبب جلوگیری از وقوع فحلی و در نتیجه جلوگیری از آبستنی شوند. این داروها به روش های مختلفی مصرف می­شوند و دامپزشکان روش های خاص خود را در استفاده از این داروها دارند. بسیاری از دامپزشکان جراحی برداشت رحم و تخمدان را به روش های دارویی ترجیح داده ولی بسیاری از صاحبان سگ مصرف دارو را به روش های جراحی ترجیح می دهند. در این پست به جلوگیری از وقوع فحلی ، جلوگیری از آبستنی در سگها و جفت گیری ناخواسته سگ می پردازیم.

جلوگیری از وقوع فحلی و جلوگیری از آبستنی

محاسن جلوگیری از وقوع فحلی عبارتند از:

1. این کار نشانه های فحلی و ترشحات خونی مرحله پیش فحلی را از بین می برد.
2. از حاملگی سگ ماده جلوگیری می­کند.
3. مانع تجمع سگ های ولگرد نر در اطراف منزل می شود.
4. معمولاً مانع ایجاد آبستنی کاذب می شود.
5. این کار دایمی نبوده و سگ ماده می تواند بعداً جفت گیری نماید.

معایب جلوگیری از فحلی عبارتند از:

1. نیاز به تزریقات مکرر یا تجویز منظم قرص به صورت خوراکی دارد.
2. در صورت استفادة مکرر و طولانی مدت برخی داروها از جمله پروژسترون­ها ممکن است عوارض جانبی به ویژه در رحم ایجاد شود.
3. این روش جایگزین عقیم کردن از طریق جراحی نمی باشد.
4. برای جلوگیری یا قطع اولین فحلی در حیوان توصیه نمی شود.
5. برخی داروهای مصرفی برای این کار ممکن است نئوپلازی یا سرطان غدد پستانی را سبب شوند.

پروژسترون­ها ترکیباتی هستند که به صورت چهار رژیم درمانی برای جلوگیری از فحلی در سگ تجویز می­شوند:

1. به صورت تجویز زیرجلدی ترکیبات دیر جذب آن طی مرحلة سکون جنسی که از وقوع فحلى بعد جلوگیری می کند و از دُزهای مکرر و منظم هر ۴ تا ۶ ماه یک بار می توان برای جلوگیری از فحلی برای مدت طولانی استفاده کرد که در این صورت مهار فحلی برای بیشتر از دو سال توصیه نمی شود. پس از قطع درمان، چرخه فحلی به طور طبیعی آغاز می شود.
2. تجويز خوراکی پروژسترون ها در طی مرحلة سکون جنسی که با مصرف خوراکی دُزهای کم پروژستاژن­های فعال می توان تا زمان تجویز دارو فحلی را مهار کرد و در صورت ورود به پرواستروس در طی چند روز اول درمان، می توان دز دارو را افزایش داد و معمولاً به دنبال درمان یک دورة سكون جنسی وجود دارد. بنابراین بلافاصله بعد از توقف درمان، فحلی آغاز نمی شود.
3. تجويز خوراکی پروژستاژن­ها طی پرواستروس که دُزهای زیاد پروژستاژن­های فعال از راه خوراکی به منظور مهار نشانه های فحلی طی پرواستروس تجویز می شود که معمولاً نشانه های پرواستروس فحلی ظرف حدود یک روز برطرف می شود.
   درمان در طی اواخر مرحله سکون جنسی از تخمک گذاری جلوگیری نمی کند ولی وقوع آبستنی نیز بعید است.
   تجویز رژیم دارویی با درهای کم شونده از زمان مشاهده نشانه های اولیه پرواستروس تا ۱۶ روز بعد عموماً مؤثر است. این درمان معمولاً دوره آنستروس متغیری را به دنبال خواهد داشت. فحلی تا مدت ۴ الی ۶ ماه پس از پایان درمان رخ نخواهد داد.
4. تجویز زیر جلدی ترکیبات دیر جذب پروژسترون طی پرواستروس می تواند علایم و نشانه های فحلی را در سگ مهار نماید. نشانه های پرواستروس و فحلی ظرف تقریباً ۵ روز از بین می رود و متعاقب آن دوره سکون جنسی متغیری وجود دارد و فحلى تقريباً ۶ ماه بعد برگشت می کند.

تجویز آندروژن­ها به سگ­های مادة آنستروس می تواند از برگشت به فعالیت چرخة فحلی جلوگیری به عمل آورد ولی در زمان فعالیت فولیکولی یعنی مرحله پرواستروس یا اوایل فحلی مناسب نیستند بنابراین تجویز این هورمون باید در اواخر آنستروس حداقل ۳۰ روز قبل از شروع پرواستروس شروع شود و بعد از توقف درمان فعالیت چرخه فحلی به سرعت آغاز می شود.

تجویز تستوسترون نیز به صورت قرص های کاشتنی می تواند سبب پیشگیری از فحلی در سگ­ها شود. هم چنین تجویز خوراکی آندروژن­ها برای پیشگیری از فحلی سگ­ها مؤثر است.

وسایلی وجود دارند که به منظور جلوگیری از آبستنی در داخل مهبل کار گذاشته می شوند ولی نتایج کاملاً رضایت بخشی از آنها حاصل نشده است. در هر حال اگر تمایلی به آبستنی سگ ماده خود ندارید می توانید از راه های مختلف دیگری نیز استفاده نمایید، به عبارتی می توانید با کمک روش های جراحی و برداشت رحم و تخمدان که توسط دامپزشک انجام می شود و در بخش های دیگر این مجموعه به آن خواهیم پرداخت استفاده نمایید. همچنین اگر در همراهی با سگ ماده، سگ نری در منزل دارید می توانید سگ نر را عقیم نمایید که روش جراحی این کار، اخته کردن است که با برداشتن بیضه ها انجام شده یا وازکتومی می باشد که لوله های اسپرم بر حیوان را قطع می نمایند. راه دیگری که در سگ­های فحل مانع ایجاد آبستنی می شود ممانعت از تماس و نزدیکی سگ نر و ماده است که در طول فحلی آنها را از هم جدا نگه می دارند ولی آنچه در این مورد بسیار مهم است شرایط نگهداری سگ ماده است که باید دقت نمود تا دسترسی سگ های نر به سگ ماده عملاً غیر ممکن باشد. البته ترکیبات بسیار بدبویی به صورت تجارتی تولید شده و در بازار وجود دارد که روی اندام تناسلی سگ ماده مالیده می شود ولی تجارب به دست آمده نشان می دهند که هیچ فایده­ای ندارند و هرگز نباید به آنها دل خوش کرد.

جفت گیری ناخواسته سگ

اگر به واسطة عدم اطلاع و یا شرایط محیطی سگ مادة فحل با سگ نر جفت گیری نماید به این جفت گیری، جفت گیری ناخواسته گویند. در این حالت به منظور جلوگیری از آبستنی و حداکثر به مدت ۴ روز و در برخی نوشته ها ۳۶ ساعت فرصت وجود دارد که سگ ماده را نزد دامپزشک ببرید که در این صورت دامپزشک شما مقادیر بسیار زیادی از هورمون­های جنسی ماده را تزریق نموده تا از آبستنی جلوگیری نماید. اصولاً سگ­های ماده ای که به این منظور به درمانگاه دامپزشکی ارجاع داده می شوند دارای سوابق زیر هستند:

1. در هنگام عمل گره خوردن (جفت گیری کامل) با یک سگ نر مشاهده شده اند.
2. با یک سگ نر همراه بوده اند.
3. برای مدتی از منزل فرار کرده و پس از بازگشت مجدد مثلاً اثری از بزاق روی گردن داشته اند که در این مورد عمل جفت گیری مشخص نیست.

در جفت گیری ناخواسته سگ معاینة بالینی سگ توسط دامپزشک انجام می شود و وی با روش های خاصی از جمله تهیه گسترش مهبلی به منظور ردیابی اسپرم و ارزیابی مرحلة چرخه فحلی و هم چنین اندازه گیری غلظت پلاسمایی پروژسترون برای تعیین دقیق مرحله چرخه فحلی استفاده می نماید. در هر حال برای جلوگیری از وقوع آبستنی حتی هنگامی که جفت گیری در زمانی رخ داده باشد که احتمال آبستنی بالا باشد می توان درمان را انجام داد.

اگر سگ ماده برای تولیدمثل مورد نیاز نباشد بهتر است با اتمام مرحلة فحلی و طی عمل جراحی، رحم و تخمدان را برداشت. از طرفی می توان سگ را در جهت جلوگیری از جایگزینی و اتصال رویان به رحم درمان نمود. تزریق استرادیول به صورت عضلانی یا زیرجلدی حداکثر تا ۴ روز بعد از جفت گیری درمانی انتخابی است. این مواد با مختل کردن انتقال زیگوت (سلول تخم) از لوله رحمی به شاخ های رحم احتمالاً با ایجاد ادم یا خیز در لایه داخلی مجاری تخم بر و انسداد موقت لوله ها اثر می کنند. استرادیول بنزوآت را می توان به میزان ۵ تا ۱۰ میلی گرم عضلانی یازیرجلدی تزریق کرد. دی اتیل استیل بسترول و اتینیل استرادیول خوراکی را هم به کار برده اند.

یکی از دلایل عدم موفقیت درمان و وقوع آبستنی آن است که سگ ماده ممکن است مجدداً پس از درمان جفت گیری کند که در اکثر موارد اگر استرادیول در طول زمان تخمک گذاری تجویز شود، این اتفاق رخ نمی دهد زیرا اگر چه ممکن است طول مدت فحلی زیادتر شود ولی تخمک گذاری روی نخواهد داد ولی چنانچه سگ در زمان پرواستروس درمان شده باشد دارو ممکن است در زمان دومین جفت­گیری و تخمک گذاری متابولیزه شده باشد. در هر حال باید از دومین جفت گیری سگ های ماده جلوگیری کرد. اگر جفت گیری مجددا انجام شود تکرار تزریق را توصیه نمی کنند. درمان با استروژن­ها به خصوص تکرار استفاده از آنها ممکن است سبب ایجاد هیپرپلازی کیستی جدار داخلی رحم (آندومتر) و غیر فعال شدن مغز استخوان شود.

می توان درمان را تا تشخیص قطعی آبستنی یعنی حدود ۲۸ روز پس از جفت گیری به تعویق انداخته و چنانچه سگ آبستن بود با القاء جذب یا سقط جنین به آبستنی پایان داد بنابراین با استفاده از داروهایی که می توانند سبب تحلیل جسم زرد پیش از موقع لزوم شوند می توان آبستنی را به پایان رسانید. پروستاگلاندین­ها یکی از داروهای قابل استفاده و مفید برای این منظور هستند و از آن جایی که جسم زرد در سگ به اثر پروستاگلاندین ها مقاوم تر از سایر گونه هاست نیاز به درمان های مکرر وجود دارد. این مواد می توانند علاوه بر تحلیل جسم زرد سبب انقباض عضلات صاف شده و از این طریق نیز در ایجاد سقط مؤثر باشند. در مورد استفاده از  طول مدت درمان مهم تر از دُز آن است.  برای جفت گیری ناخواسته سگ از ترکیبات دیگری مانند بروموکریپتین نیز می­توان برای وقوع سقط استفاده کرد این دارو در اواسط آبستنی سبب کاهش بارز غلظت پروژسترون پلاسما شده و در نتیجه جذب یا سقط جنین رخ می دهد. درمان زودتر از این زمان تأثیر کمتری دارد. تزریق زیرجلدی کابرگولین به مقدار 65/1 میکروگرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن به مدت 5 روز در اواسط آبستنی که سبب مهار ترشح پرولاکتین می شود می تواند جهت متوقف کردن آبستنی در سگ­های ماده به کار رود.

دورة فحلی غیرطبیعی و نمفومانی

در صورت وجود کیست های تخمدانی و عدم تخمک گذاری گاهی شهوت جنسی سگ ماده زیاد شده و فحلی نیز طویل المدت می شود و حیوان همچنان به قبول و پذیرش سگ نر ادامه می دهد. به نظر می رسد این حالت به سبب فقدان یا کمبود هورمون هایی باشد که سبب تخمک گذاری و لقاح بین اسپرم و تخمک می­شوند. سگ­های ماده ای که تحت تأثیر این گونه کیست های تخمدانی (فولیکولی) هستند علایمی از مرحلة فحلی را نشان می­دهند که مقداری ترشحات خونی ثابت را در لبه فرج دارند و معمولاً عقیم هستند. بهترین راه درمان این گونه سگ­ها برداشتن تخمدان ها از طریق جراحی است. البته استفاده از داروهای هورمونی که سبب تخمک گذاری و پارگی کیست های تخمدانی می شوند نیز در این مورد مؤثر هستند. تزریق داروهای فوق الذکر از طریق عضلانی با یک تزریق روزانه پس از ۹-۴ روز به فحلی حیوان خاتمه می دهد.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی