همه ما پیش از این گوساله هایی با عملکرد پایین (غیر اقتصادی، منزوی، پوست ناصاف و ژولیده، رشد ضعیف و معمولاً تحت درمان) را دیده ایم. این گوساله ها ممکن است به علت اسیدوز شکمبه ناشی از عارضه ای به نام «Rumen drinking» دچار بیماری شده باشند. این بخش به بحث و کنکاش در مورد اسیدوز شکمبه ناشی از «rumen drinking» و اعمالی که پرورش دهندگان می توانند در رابطه با چنین گوساله هایی انجام دهند می پردازد. دراین پست به بررسی اسیدوز شکمبه در گوساله های شیرخوار می پردازیم.

اسیدوز شکمبه در گوساله های شیرخوار

اسیدوز شکمبه

اسیدوز شکمبه کاهش غیر طبیعی pH در شکمبه است. اسیدیته بیش از حد (منتهی به افت pH) می تواند در تمام سنین در گاوهای شیری و گوساله ها رخ دهد. دو دلیل برای کاهش pH شکمبه در گوساله هایی که با شیر و یا جایگزین شیر تغذیه می شوند وجود دارد: ۱- بازگشت مایع و شیردان به شکمبه ۲- تخمیر باکتریایی مایع شکمبه بازگشت مایع از شیردان معمولاً رخ می دهد (به ویژه اگر گوساله حجم زیادی از شیر یا جایگزین شیر را مصرف می کند) ولی تخمیر مایع شکمبه عامل کلیدی سهیم در وقوع اسیدوز شکمبه در گوساله های شیرخوار است

چگونه شیر وارد شکمبه می شود؟ در این مورد دو احتمال وجود دارد اما ابتداً نیازمند شناخت شیار مری یا ناودان مری هستیم.

شیار مری یا شیار نگاری بخش تخصص یافته ای از معده نشخوار کنندگان است که به عنوان «ساختار عضلانی که از سمت کاردیا به سمت هزارلا بر روی دیواره میانی نگاری کشیده شده است» تعریف شده است (Hegland و همکاران، ۱۹۵۷). این شیار از لایه های بافت عضلانی تشکیل شده که در پاسخ به تحریک عصبی بسته می شوند و لوله ای را تشکیل می­دهند که شیر یا جایگزین شیر را از شکمبه و نگاری عبور می­دهد و به شیردان می ریزد. بخشی معده اصلی مانند معده تک معده ای ها عمل می کند و pH پایینی دارد.

بسته شدن شیار نگاری زمانی رخ می دهد که گوساله ها برای نوشیدن شیر و یا جایگزین شیر تحریک می­شوند. تحریک عصبی برای نوشیدن باعث بسته شدن شیار در زمانی که گوساله یا از شیشه و یا از سطل شیر می نوشد می گردد. با گذشت زمان، این پاسخ از بین می رود. بنابراین بعد از چند هفته پس از شیرگیری این شیار دیگر کارایی نخواهد داشت. به علاوه، مایعات (شیر، جایگزین شیر، الکترولیت­ها و …) که توسط بطری به گوساله داده می شوند نیز به شکمبه هدایت می گردند زیرا شیار نگاری کارایی خود را از دست داده و بسته نمی شود. علاوه بر این، آب باعث بسته شدن شیار نگاری نخواهد شد و وارد شکمبه خواهد شد

باکتری ها بعد از دو روز از تولد در شکمبه یافت می شوند. این باکتری ها کربوهیدرات ها و پروتئینی را که از طریق مصرف خوراک، بستر، شیر و یا جایگزین شیر توسط گوساله وارد شکمبه شده اند تخمیر می کنند. نتیجه این تخمیر تولید اسیدهای چرب فرار (شامل اسید استیک، پروپیونیک و بوتیریک و به همان اندازه اسید لاکتیک) است. وقتی که pH شکمبه از حد طبیعی آن که بین ۶ تا ۷ است پایین تر می آید و در اثر rumen drinking به زیر ۵ می رسد، اسیدهای چرب فرار و اسید لاکتیک در شکمبه تجمع خواهند یافت و در نتیجه به وسیله دیواره شکمبه جذب و وارد جریان خون خواهند شد. همانطور که اسید لاکتیک در خون افزایش می یابد تعدادی از علائم کلینیکی شامل؛ افسردگی (بی حالی)، بی اشتهایی و در نهایت مرگ ممکن است بروز کند.

وقتی که شیر یا جایگزین شیر به جای شیردان وارد شکمبه می شود، گوساله rumen drinker است.

ناتوانی در بسته شدن کامل شیار نگاری دلیل اصلی است ولی این ناتوانی می تواند دلیل فرعی (ثانویه) یک مشکل اصلی (مانند حمل و نقل با برنامه تغذیه ای ضعیف) یا یک بیماری مزمن (مانند نقص مادرزادی شیار) باشد.

Rumen drinking

شرایطی وجود دارند که می توانند گوساله را نسبت به Ruren drinking ناشی از نقص در بسته شدن شیار نگاری حساس تر کنند. این عوامل (همانطور که توسط Gentile و همکاران ۲۰۰۴ لیست شده اند) شامل موارد زیر می باشند:

1. اسهال در زمان نوزادی
2. زمان های خوراک دهی غیر منظم
3. جایگزین شیر بی کیفیت
4. تغذیه گوساله ها با شیر یا جایگزین شیر بسیار سرد
5. نوشیدن از سطل باز
6. نوشیدن از لوله
7. عوامل استرس زا مانند حمل و نقل در مسافت های طولانی

گوساله ها به شدت تحت تأثیر عادت ها قرار دارند، بنابراین تغییرات در مدیریت تغذیه و جایگاه و محیط نگهداری آنها عوامل کلیدی هستند که می توانند بر روی بسته شدن شیار نگاری مؤثر باشند. به همین دلیل باید از تغییرات پرهیز نمود، جایگزین شیر با کیفیت بالا در اختیار آنها قرار داد و از خوراندن جایگزین شیر خیلی سرد اجتناب نمود و آن را تا دمای مناسب (تقریباً نزدیک دمای بدن، ) گرم کرد.

استرس (مانند حمل و نقل) می تواند باعث rumen drinking شود، بنابراین آگاهی از این مطلب که گوساله­ هایی که تازه وارد مزرعه می شوند می توانند بالقوه دچار این مشکل باشند، بسیار حائز اهمیت است.

این مطلب که آیا تغذیه مایعات از طریق سطل در rumen drinking دخیل است مورد بحث می باشد. گوساله ها که به وسیله سطل شیر می نوشند می توانند شیر بیشتری (قورت دادن ممکن است باعث باز شدن شیار نگاری شود) مصرف می کنند. برخی از محققین پیشنهاد می کند که بسته شدن شیار نگاری در گوساله­هایی که با سطل تغذیه می شوند، بازدهی کمتری دارد، با این حال آزمایشات کنترل شده نشان داده اند که بسته شدن این شیار تابع تحریک عصبی است و بسته شدن شیار حداقل تا سن ۶ هفتگی در هر دو گروه تغذیه شده با سطل و یا بوسیله بطری برابر است ( Healand و همکاران، ۱۹۵۷). بنابراین برای گوساله هایی که در سنین ابتدایی از شیر گرفته خواهند شد (زیر ۸ هفته) احتمال اینکه نوشیدن از سطل باعث افزایش خطر rumen drinking می شود، پایین است (غير محتمل است)؛ با این حال، پرورش دهندگانی که از سطل برای تغذیه گوساله ها استفاده می کنند، برای کاهش احتمال rumen drinking باید برنامه های تغذیه ای مناسبی را به کار گیرند.

علائم اسیدوز شکمبه­ای ناشی از rumen drinking

1. عدم تغذیه و از خوراک افتادن گوساله ها (off- feed)
2. درد کشیدن، ضربه زدن به پهلوها، از یک پا به پای دیگر رفتن، ساییدن دندان ها به یکدیگر، ایجاد صدا، قوسی شدن پشت
3. دهیدراته شدن در اثر اسهال و از دست دادن آب
4. نفخ کردن به علت افزایش اسید و گاز در شکمبه
5. رشد ضعیف
6. افسردگی
7. ریزش مو
8. مدفوع چسبناک مانند گل رس با ظاهری شبیه بتون و سفید. (Putty- like)

Gentile و همکاران در سال ۲۰۰۴ نشان دادند که رنگ، pH، بو، قوام (غلظت) و وجود لخته های کازئین شاخص های rumen drinking هستند. مایع شکمبه گوساله rumen drinker دارای رنگی روشن یا سفید، pH پایین و بوی شیر ترش هستند. بالعکس، مایع شکمبه طبیعی تیره تر است و pH بین ۷-۶ دارد، بوی تخمیر در آن مشخص است و بوی شیر ترشیده نمی­دهد.

اثرات rumen drinking

تا وقتی که گوساله ها نقص در شیار مری دارند، اثرات متعددی بر روی حیوان (هم محیط روده حیوان و هم به صورت سیستمیک) دارند که شامل موارد زیر می باشند:

1. التهاب بافت­های دیواره معده (شامل شکمبه، نگاری، هزارلا و شیردان): التهاب غشاء موکوسی نگاری و شکمبه می تواند باعث ادامه دار شدن نقص در بسته شدن شیار نگاری و بدتر شدن وضعیت گردد.
2. پاراکراتوز – افزایش کراتین بر روی سلول های اپیتلیال در اثر غلظت­های بالای اسیدهای چرب فرّار در شکمبه: پاراکراتوز باعث پایین آمدن جذب اسیدهای چرب فرّار از شکمبه به جریان خون می شوند که می­تواند باعث پایین آمدن بیشتر pH شکمبه و بالا رفتن شدید غلظت اسیدهای چرب فرّار در شکمبه شود.
3. ضعف حرکت شکمبه: این عامل می تواند به بالا رفتن غلظت اسیدهای چرب و کاهش pH شکمبه نیز کمک کند.
4. تحلیل پرزهای روده: باعث کاهش جذب مواد مغذی می شود. تحلیل پرزها می تواند باعث اسهال و هضم ناقص شود، بنابراین گوساله مقدار کافی مواد مغذی از شیر را نمی تواند دریافت کند.
5.  اسیدوز لاکتیکی
6. ۶- کاهش مقاومت بدن (سیستم ایمنی)

چه باید کرد؟

اگر rumen drinking مربوط به مسائل مدیریتی است، باید مشکلات مدیریتی را اصلاح نمود. برنامه های تغذیه ای شیر یا جایگزین شیری باید به دقت در مورد تغییرات و استرس مورد بررسی قرار گیرند. باید در مورد برخی از مشکلات همراه با تغییرات یا دگرگونی دمای خوراک دهی، تغییر در چگالی شیر و جایگزین شیر (اگر در غلظت های مختلف مخلوط می شود)، تفاوت در زمان های خوراک دهی، سوراخ­های خیلی بزرگ سر پستانک بطری های شیر (سر پستانک­ها باید به صورت منظم بررسی شوند و در صورت نیاز تعویض گردند) و تغییرات بین شیر و جایگزین شیر آگاه داشت. گوساله هایی که در شرایط استرس قرار دارند ممکن است rumen drinker شوند. بهبود مدیریت و جایگاه ممکن است این مشکل را حل کند. برخی از گوساله ها ممکن است نیاز به آموزش چگونه نوشیدن داشته باشند. به یاد داشته باشید، شیار وقتی بسته می شود که گوساله ها برای نوشیدن یک وعده شیر تحریک شده باشند. اگر آنها ترسو، ضعیف یا تحت استرس باشند، این تحریک ممکن است اتفاق نیافتد.

گوساله های دارای اسیدوز ممکن است به وسیله محلول های الکترولیت برای بازگرداندن توازن اسید – باز مورد معالجه قرار گیرند و برای درمان آب از دست رفته باید آب کافی در اختیارشان قرار داد.

اگر گوساله مایل به نوشیدن محلول­های الکترولیتی نیست، در این صورت تزریق زیر جلدی یا وریدی مایعات مورد نیاز است. برای اطلاعات بیشتر با دامپزشک مشورت کنید.

Rumen drinking همچنین می تواند عارضه ثانوی نسبت به یک عفونت ویروسی یا باکتریایی باشد. بنابراین معالجه بیماری بسیار حیاتی است. گوساله هایی که علائم اسیدوز ناشی از rumen drinking را نشان می دهند باید برای تعیین اینکه آیا مشکلات دیگری نیز وجود دارد مورد ارزیابی قرار گیرند.

در صورت مزمن بودن rumen drinking، یک درمان مؤثر، از شیر گیری گوساله در سریع ترین زمان ممکن است که می تواند باعث ایجاد فعالیت طبیعی شکمبه شود. گوساله ها وقتی که در دو روز متوالی تقریباً یک کیلوگرم استارتر مصرف می کنند آماده از شیر گیری می باشند. با این وجود، در مورد rumen drinking از شیرگیری پیش از موعد مناسب است. این گوساله ها وقتی ۷۰۰-۶۰۰ گرم استارتر مصرف می کنند، باید از شیر گرفته شوند.

اطمینان حاصل کنید که آب و استارتر تازه و تمیز همیشه در اختیار گوساله ها باشد. مقدار کمی از علوفه با کیفیت بالا نیز به صورت روزانه می تواند برای کاهش تخمیر شکمبه ای و حفظ pH شکمبه­ای مناسب باشد.

در مجموع، Rumen drinking مشکلی است که بعضی اوقات در گوساله های جوان رخ می­دهد که در اثر تغییرات مدیریتی، خوراک دهی ضعیف و بیماری­ها تشدید می شود. اگر شرایط ایجاد کننده نقص در بسته شدن شیار مری اصلاح شوند، این مشکل ممکن است برطرف گردد. با این حال در شرایط مزمن ممکن است گوساله ها تا زمان از شیر گیری از این عارضه رنج ببرند.

پرورش دهندگان باید از علائم rumen drinking و همینطور روش­های درمان آگاه باشند. امتناع از خوردن شیر توسط گوساله های شیرخوار علامت مهمی است که هشدار دهنده است زیرا گوساله های سالم و طبیعی معمولاً در هنگام خوردن شیر بسیار هیجان زده هستند.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی