سیستم عصبی پستانداران شامل مغز، نخاع و سیستم اعصاب محیطی می باشد. مغز در واقع فرمانروای بدن و کنترل کننده بیشتر رفتارها و اعمال ارادی و غیر ارادی حیوان بوده و از میلیاردها سلول عصبی به نام نورون تشکیل شده است. این نورون­ها از طریق رشته های عصبی به نام دندریت و آکسون بوسیله اتصالاتی به نام سیناپس با یکدیگر در ارتباطند. در ادامه فیزیولوژی و ساختمان دستگاه های اصلی بدن سگ را مورد بررسی قرار میدهیم.

دستگاه عصبی

 پیامهای عصبی از طریق پایانه های عصبی واقع در اندام­ها دریافت شده، به کمک واکنش­های شیمیایی داخل سلول عصبی به جریان الکتریکی تبدیل شده و توسط رشته های اعصاب محیطی به نخاع و سپس به مغز منتقل می­شود. این پیام­ها پس از رسیدن به مغز، تجزیه و تحلیل شده و پاسخ مناسب بصورت فرامین غیر ارادی و با تصمیمات ارادی، دوباره همان مسیر را پیموده و اعضای بدن را وادار به واکنش می کند.

بخش مخ مسئول کنترل یادگیری، احساسات و رفتار حیوان است، مخچه کنترل عضلات و حفظ تعادل را بر عهده دارد و ساقه مغز نیز مرکز ارتباطی سیستم اعصاب محیطی به شمار می رود.

بخشی از سلول های داخلی مغز تحت عنوان سیستم لیمبیک یا کناری مسئول یادگیری، غریزه و شعور حیوان هستند و در واقع کشاکش دائمی بین غریزه حیوان و آموزش های داده شده که گاهی بر خلاف غریزه است، در این سیستم صورت می گیرد و مربی با تحریک دائمی سگ مبنی بر یادگیری، این بخش از دستگاه عصبی را برای غلبه بر غریزه حیوانی تحریک می کند. با وجود اینکه نسبت وزن مغز به کل بدن کمتر از 5/0درصد است، حدود ۲۰ درصد حجم خون بدن برای برآوردن نیازهای حیاتی سلول های عصبی به مغز می رود.

دستگاه گردش خون

در فیزیولوژی و ساختمان دستگاه های اصلی بدن سگ سیستم گردش خون شامل قلب، شریان ها، مویرگها و سیاهرگها می باشد. قلب در حالت طبیعی اندامی مخروطی شکل است که بطور مایل در قفسه سینه و در مقابل سومین تا هفتمین فضای بین دنده ای قرار گرفته و کل این اندام بخصوص نوک آن بیشتر به طرف چپ سینه متمایل شده است. این عضو که ساختار آن از نوع عضلات مخطط قلبی است، به عنوان پمپ به گردش در آورنده خون عمل می کند و از دو قسمت اصلی قلب چپ و قلب راست تشکیل شده که هر کدام دارای یک بطن و یک دهلیز می باشند. خون دارای اکسیژن از بطن چپ و از طریق سرخرگ آئورت به اندام های اصلی بدن و سپس توسط مویرگ­ها به سلول­ها رسیده، گاز co2 و مواد زائد حاصل از سوخت و ساز سلولی تولید شده در درون سلول ها را جمع آوری کرده و در مسیر بازگشت، از طریق سیاهرگ­ها به دهلیز راست هدایت شده و از طريق بطن راست به شش ها می رسد. تبادلات گازی در ریه ها صورت گرفته و خون پر اکسیژن مجددا به دهلیز چپ وارد می شود. ۲۰ درصد خون بدن همواره در مغز جریان دارد و حیات تمامی اندام های دیگر از جمله خود قلب نیز ارتباط مستقیمی با خونرسانی مناسب دارد. جریان خون بخش های مختلف بدن البته به جز مغز توسط اعصاب و هورمون ها تنظیم می گردد. در طی ورزش و تحرک بدنی، اکسیژن رسانی به بافتها و عضلات بدن از طریق افزایش جریان خون تسریع می شود.

دستگاه تنفس

در فیزیولوژی و ساختمان دستگاه های اصلی بدن سگ دستگاه تنفس که وظیفه این دستگاه تأمین اکسیژن مورد نیاز بدن و جمع آوری گاز کربنیک تولید شده در سلول ها و انتقال آن به خارج از بدن می باشد. این دستگاه در کنترل درجه حرارت بدن، دفع آب و تولید صدا نیز نقش دارد. سیستم تنفس از دهان و سوراخ­های خارجی بینی آغاز شده و هوا را از طریق نای و نایژه به ریه ها منتقل می­کند. ریه ها از دو لوب اصلی راست و چپ تشکیل شده است. هوا در هنگام دم گرم و مرطوب شده و ذرات بزرگ معلق در آن در بین مخاطات حفرات بینی، حنجره، نای و برونش ها به دام می افتد. این ذرات در اثر حرکات مژه­ای سلول های این نواحی، به سمت بالا هدایت می شوند و نهایتاً بلعیده شده یا با عطسه و سرفه خارج می شوند. اکسیژن هوا از طریق کیسه های هوایی ظریف داخل ریه ها وارد جریان خون شده و تبادل گازهای اکسیژن و دی اکسید کربن در جدار این کیسه ها صورت می گیرد. میزان هوایی که وارد ریه ها می­شود از طریق صدور فرمان از مراکز تنفسی موجود در مغز و با انقباض و انبساط دیافراگم کنترل می شود و عضلات شکم، عضلات بین دنده ای و پرده جنب نیز در تنظیم آن نقش دارند. بیشتر فضای محوطه سینه توسط ریه ها و قلب پر شده است.

دستگاه گوارش

دستگاه گوارش بخشی از فیزیولوژی و ساختمان دستگاه های اصلی بدن سگ ها شامل دندان­ها، مری، معده، روده کوچک، روده بزرگ راست روده و مقعد می باشد.

دهان

دهان در واقع محفظه ورودی دستگاه گوارش به شمار می رود که از جلو توسط دندان­ها، از بالا توسط کام سخت که قسمتی از استخوان جمجمه است و کام نرم که یک لایه مخاطی است و از پائین و پهلوها هم توسط استخوان­های فک و عضلات احاطه شده است.

قسمت روی دندان ها از خارج بوسیله لب های بالا و پائین پوشیده شده است. لب­ها علاوه بر وظیفه پوشاندن دندان ها و بستن مدخل محوطه دهانی، محل تجمع پایانه های عصبی فراوان و موهای حسی نیز بوده و در برقراری ارتباط و دریافت پیام های حسی نقش دارند.

دندان­ها

از نظر ساختمانی سگ­ها دارای سه نوع دندان هستند: ۱- دندان پیش (Incisors) که از آنها برای نظافت و خاراندن خود و گاز گرفتن استفاده می کند.

1. دندان نیش (Canines) که برای پاره کردن و دریدن تخصص یافته است.
2. دندان­های آسیا (Cheek teeth) که خود به دو نوع مختلف است:
3. پیش آسيا (Premolar) که از آن برای قیچی کردن و خرد کردن غذا استفاده می شود.
4. آسيا (Molar) که برای له کردن و آسیاب کردن مورد استفاده قرار می گیرد.

دندانهای پیش آسیای چهارم فک بالا و آسیای اول فک پائین به نام دندان های کارناسیال (Carnassial) یا دندان های گوشتخواری شناخته می شوند. توله ها در بدو تولد فاقد دندان بوده و از سن سه هفتگی به بعد به تدریج دارای یک ردیف دندان های پیشین، ۲ نیش و ٦ دندان پیش آسیای شیری می شوند. تعداد دندان­های شیری ۲۸ عدد بوده که از حدود ۱۲ هفتگی تا 6 ماهگی به تدریج جای خود را به دندان های دائمی می دهند. زمان بیرون آمدن دندان ها با اندازه، نژاد و طول عمر حیوان ارتباط بسیار نزدیکی دارد. هرچه نژاد بزرگتر باشد طول عمر حیوان کمتر بوده و زمان بیرون آمدن دندان­ها زودتر است. همچنین جنس و فصل تولد نیز در زمان بیرون آمدن دندان ها مؤثر است بطوریکه توله های ماده زودتر از نرها و آنها که در فصل تابستان متولد شده اند زودتر از سایر توله ها دندان در می آورند.

فرمول دندان­های شیری در سگ­ها به صورت زیر است :

دندان های شیری:

تعداد دندان های دائمی ۲ عدد بوده و در صورتی که بطور صحیح از آنها مراقبت شود تا پایان عمر باقی خواهند ماند.

دندان پیش سه عدد در بالا و سه عدد در پائین، دندان نیش یک عدد در بالا و یک عدد در پائین و دندان آسیای کوچک سه عدد در بالا و سه عدد در پائین در هر نیمه فک است.

دندان دائمی:

هر دندان از سه قسمت تشکیل شده است: تاج (Dental Crown) که خارج از لثه قرار گرفته و توسط ماده مینا (Enamel) پوشیده شده، ریشه (Root) که داخل لثه است و بوسیله بافت های نگهدارنده در جای خود محکم شده. این بخش توسط لایه نازک و سختی به نام سیمان (Cementum) پوشیده شده و گردن (Neck) که ما بین این دو بخش و در محل اتصال خط لثه قرار گرفته است.

حلق

ملت در انتهای حفره دهان قرار گرفته و در واقع بصورت یک دو راهی بین سیستم تنفسی و گوارشی عمل نبوده و مانع از ورود غذا به داخل ریه ها می شود. قسمت حنجره نیز کمی پائین تر قرار داشته و مسئولیت تولید صدا را بر عهده دارد.

مری

غذا پس از ورود به دهان جویده شده و از طریق لوله مری به معده منتقل می شود. ساختار دیواره مری الاستیکی و قابل انعطاف بوده و از جنس عضلات صاف و مخاط است که به سگ اجازه بلع مواد بزرگ و حجیم را می دهد. این بافت نسبتاً نازک و آسیب پذیر بوده و در اثر بلع مواد خشن با لبه های تیز مثل استخوان شکسته، ممکن است دچار آسیب و حتی پارگی شود. قسمت خارجی مری از لایه ای به نام ادونتيس پوشیده شده که از قابلیت ترمیمی پایینی برخوردار است.

معده

معده در واقع کیسه ای عضلانی – مخاطی است که دارای غدد ترشحی فراوان می باشد. این عضو علاوه بر انباشتن غذای بلعیده شده، با ترشح اسید و آنزیم هایی معدی و نیز مخلوط کردن غذا با این آنزیم­ها به کمک حرکات انقباضی، در هضم مواد غذایی نقش عمده ای دارد. حجم معده متناسب با جثه حیوان متغیر بوده و در نژادهای بزرگ به ۹ لیتر هم می رسد.

روده کوچک

غذا پس از نرم شدن در معده، وارد روده کوچک می شود. دو وظیفه اصلی هضم غذای وارد شده از معده و جذب آن بر عهده این ساختار است. روده باریک از سه قسمت دوازدهه، تهی روده و ایلئوم تشکیل شده و طول مجموع این سه قسمت بر حسب جثه حیوان بین 80/1 تا 80/4 متر است. حرکات دودی شکل روده کوچک باعث جلو راندن و مخلوط شدن مواد غذایی با آنزیم­های کبد و لوزالمعده شده و عمل جذب از طریق پرزهای بسیار کوچک مستقر در دیواره روده صورت می گیرد. ولی جذب مایعات اکثراً بر عهده روده بزرگ است.

روده بزرگ

روده بزرگ گوشتخواران شامل روده کور، قولون، راست روده و مجرای کوتاه مقعدی می باشد. جذب آب از مواد غير قابل هضم یا جذبی که از روده کوچک عبور کرده، تولید برخی ویتامین های مورد نیاز بدن مثل ویتامین های گروه B که توسط باکتری های موجود در این محل انجام می گیرد و انتقال مواد دفعی و زائد به مجرای مقعدی از وظائف مهم این بخش به شمار می رود. نقش بسیار مهم در حفظ آب و املاح بدن اهمیت این ارگان را دو چندان می نماید. در نهایت آنچه باقی می ماند به عنوان مدفوع از طریق مقعد دفع می شود.

ساختار اسکلتی

ساختمان اسکلتی بدن سگ ها مانند تمام مهره داران دیگر از مجموعه ای از استخوان­های دراز، کوتاه و پهن تشکیل شده و توسط ساختارهای عضلانی، لیگامان­ها و تاندون ها در کنار هم قرار گرفته اند، در حد واسط اکثر استخوان­ها، ساختارهای لولا مانندی به نام مفصل وجود دارد که امکان خم شدن محل اتصال دو استخوان را فراهم می کند و توانایی راه رفتن، پریدن و جهیدن را به حیوان می دهد.

ساختمان داخلی استخوان شامل دو بخش اصلی جداری (Cortex) و داخلی (Medulla) است. بخش جداری که ساختار آن از جنس املاح معدنی از جمله مشتقات کلسیم است، توسط بافت مستحکمی به نام ضريع پوشیده شده که علاوه بر حفاظت خارج استخوان، رشد آن را نیز کنترل می کند. بخش داخلی استخوان که شبیه فضای داخل یک لوله است توسط بافت شبکه مانند اسفنجی پر شده که وظیفه خون سازی را به عهده دارد. قسمت داخلی اکثر استخوان­ها در سنین کودکی و قسمت داخلی استخوان­های پهن تا آخر عمر این وظیفه را به عهده دارند.

استخوان­های دراز از نظر ظاهری به سه قسمت اپی فیز، متافیز و دیافیز تقسیم میشوند و صفحه رشد که در حد واسط اپی فیز و متافیز قرار گرفته امکان رشد طولی استخوان را فراهم می کند. این صفحه از جنس غضروف بوده و در پایان سن رشد یعنی در سن حدود ۱۲ تا ۱4 ماهگی تبدیل به استخوان شده و رشد طولی حیوان متوقف می شود، یعنی قد آن دیگر بلند نخواهد شد.

استخوان­ها علاوه بر اعمال یاد شده، محل ذخیره مواد معدنی مهم از جمله کلسیم نیز بوده و کمبود این مواد در بدن باعث نرمی و ضعف استخوان شده، باعث می گردد به راحتی شکسته شوند.

حفاظت از اندام های حیاتی بدن مثل مغز، نخاع، قلب و ریه ها، حفظ ساختار کلی بدن و حتی کمک در امر شنوایی از دیگر وظایف مهم استخوان ها به شمار می رود.

سیستم عضلانی

سگ نیز مانند سایر پستانداران دارای سه نوع عضله صاف، مخطط و عضله قلبی می باشد. عضلات صاف که به آن عضله سفید نیز می گویند، توسط سیستم غیر ارادی عصبی و هورمونی کنترل می شود. گروهی از اندام­های داخلی بدن مثل مری، معده، روده ها و برخی اندام­های درونی دیگر دارای این نوع ساختمان عضلانی می باشند. عضله قلبی نیز که مختص قلب است بصورت غیر ارادی ضربان قلب را بوجود می آورد. عضلات مخطط یا اسکلتی بصورت ارادی کنترل می شوند و مجموعه فعالیت آنها باعث حرکت حیوان می شود. عضلات اسکلتی توسط رباط ها به استخوان ها متصل بوده و انبساط و انقباض این عضلات در اثر دریافت پیام های عصبی از انتهای اعصاب موجود در بافت عضله و هدایت این نیروها توسط رباط­ها به استخوان باعث حرکت می شود. عضلات معمولاً بصورت زوج بوده و یکی عکس عمل دیگری را انجام می دهد. عضلات فکی در سگ باعث می شوند که حیوان بتواند اشیاء را در دهان نگه داشته و مواد غذایی را بجود. در واقع توانایی سگ­ها در گاز گرفتن ناشی از قدرت این دسته عضلات می باشد. عضلات گردن حرکات سر را کنترل می کنند و عضلات شکم یک پوشش محافظ دور تا دور محوطه شکمی ایجاد کرده، در عمل تنفس نیز به حیوان کمک می­کنند. عضلات دم به حیوان توانایی حرکت آن به بالا و پائین و دم تکان دادن می دهد.

عضلات ران پا و ناحیه دست اعمال راه رفتن، دویدن، پریدن، حفظ تعادل بدن، پنجول انداختن و خاراندن را دهند. در ضمن سگ­ها قادر به شنا کردن بوده و برخی نژادها نیز توانایی بارکشی دارند.

در مجموع قدرت بدنی و شکل ظاهری جثه در نژادهای مختلف تحت تأثیر رابطه سیستم اسکلتی و عضلانی قرار دارد.

دستگاه ادراری

دستگاه ادراری سگ­ها از کلیه ها، میزنای، مثانه، میزراه و آلت تناسلی خارجی تشکیل شده است.

کلیه ها دو عدد بوده و در طرفین بدن در زیر ستون مهره های قسمت انتهای سینه ای و ابتدای مهره های کمری قرار گرفته اند و کلیه سمت راست کمی جلوتر از کلیه چپ قرار دارد. مواد دفعی خون در کلیه ها تصفیه شده و از طریق میزنای به مثانه می رسند. مثانه در کف لگن و بخش عقبی شکم واقع شده و محل جمع آوری ادرار است. ساختمان آن از عضلات صاف بوده و موقعیتش بر حسب پر یا خالی بودن ممکن است تغییر کند. غده پروستات در حیوانات نر در قسمت زیر گردن مثانه واقع شده و در صورت متورم شدن جلوی تخلیه کامل ادرار را می گیرد. مواد دفعی به همراه آب اضافی بدن، ادرار را تشکیل می دهد که پس از جمع شدن در مثانه از طریق لوله های میز راه به سمت قضيب در جنس نر و واژن در جنس ماده هدایت شده، دفع می گردند. مجرای خروجی ادرار در نرها در نقطه انتهایی آلت به خارج باز می­شود و در ماده ها این منفذ در حدود 5/2 سانتی متری کف واژن است.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی