شترمرغ ماده مدت کوتاهی پس از جفت گیری شروع به تولید تخم های نطفه دار می کند. اولین تخم نطفه دار ۱۴ تا ۱۹ روز پس از جفت گیری گذاشته می شد معمولاً شترمرغ ماده به مدت ۲۴ – ۲۰ روز، یک روز در میان تخم می گذارد. شترمرغ ماده تخمگذاری را برای یک دوره ۷ تا ۱۰ روز متوقف می کند تا بعداً دوره جدید تخم­گذاری را آغاز کند. یک شترمرغ ماده  در طول فصل تولید بین ۸۰ تا ۱۰۰ عدد تخم تولید می کند. در برخی از موارد رکوردهایی مشاهده شده که در آن شترمرغ ماده تا ۱۶۷ تخم بدون توقف گذاشته است. در ادامه به تخمگذاری شترمرغ و عوامل تاثیرگذار در آن بررسی می گردد.

تخمگذاری

معمولاً در آغاز هر فصل تولیدی ماده ها نسبت به نرها و قبل از اینکه آنها آماده جفت گیری شوند زودتر به تولید می آیند. بنابراین تخم های اول فصل تولید ممکن است نابارور یا بی نطفه باشند. شترمرغ ها همانند بلدرچین ها، اغلب در بعدازظهر تخم می گذارند. زمان تخمگذاری بسته به عرض جغرافیائی بین ساعت ۱۴ تا ۱۸ انجام می­شود.

تعداد محدودی تخم بعد از ساعت ۱۸ گذاشته می شود. اگر چنانچه تخم گذاشته شده جمع آوری نگردد شترمرغ ماده روی آنها می نشیند و اقدام به جوجه گیری طبیعی می کند. اگر شترمرغ ماده ای روی تخم بنشیند و خودش اقدام به باز کردن آنها بکند دیگر تا زمان باز شدن تخم ها یعنی ۴۲ روز تخمگذاری نخواهد کرد که این در نهایت موجب کاهش شدید تولید خواهد شد.

عوامل اصلی تأثیر گذار بر روی تولید تخم:

برخی عوامل هستند که بر روی تخمگذاری شترمرغ و تعداد تخم تولیدی در طول فصل تولید مثل تأثیر می گذارند. برخی از این عوامل محیطی هستند و برخی دیگر وراثتی۔

۱- وراثت یا ژنتیک

وراثت یا ژنتیک نقش مهم و اساسی در تولید پرنده ایفا می کند.

در محیط وحشی، در گونه های مختلف شترمرغ بین زمان رسیدن به سن بلوغ و توانایی در تولید تخم تفاوت­هایی مشاهده می شود. این در حالی است که در محیط اسارت و در سیستم های تجاری نیز تفاوت هایی بین گونه های مختلف شترمرغ یا تلاقی های آنان مشاهده می شود. شترمرغ های آفریقای شمالی کمترین تولید تخم را دارند با میانگین ۳۲ عدد در هر فصل که بین ۱۰ تا ۸۰ عدد متغیر می باشد. از طرف دیگر شترمرغ های اهلی (گردن مشکی) به طور متوسط ۸۰ عدد تخم تولید می کنند که بین حداقل ۲۵ تا حداکثر ۱۰۰ عدد متغیر می باشد.

در انتخاب شتر مرغ برای امور تجاری تنها نباید به تعداد تخم گذاشته شده توجه نمود بلکه عوامل مهم دیگری نظیر باروری تخم ها و ماندگاری جوجه ها نیز بایستی مدنظر قرار گرفته شود. طول مدت تولید نیز تحت تأثیر عوامل ژنتیکی قرار دارد. بین گونه های مختلف و تلاقی های بین آنها فصل تولید مثل متفاوت می باشد.

٢-سن

توانایی تولید تخم با سن پرنده مرتبط می باشد. در اولین فصل تولید مثل، تولید پایین تخم طبیعی به نظر می­رسد. هر چه پرنده مسن تر می شود تولید تخم آن نیز افزایش می یابد. در اولین فصل تولید تخم ها در دو فاصله زمانی طولانی یا کلاچ گذاشته می شوند. طول زمان هر کلاچ کوتاه بود به طوری که در هر کلاج ۲۰ – ۱۸ عدد تخم گذاشته می شود. به طور طبیعی دوره اول کمی طولانی تر از دوره یا سیکل دوم می باشد.

همزمان با افزایش سن پرنده دو اتفاق مهم رخ می دهد:

1. طول مدت زمان هر سیکل و کلاچ افزایش می یابد.
2. تعداد کلاچ ها یا سیکل های تولید از ۲ به ۳ و گاهی اوقات تا چهار کلاچ برای هر پرنده افزایش می یابد. تحت شرایط صحیح مدیریتی، مشاهده شده برخی پرندگان تا پنج کلاچ در هر فصل، تخم تولید می کنند (تولید بیش از یک صد عدد تخم).

3-محیط (شرایط محیطی)

برخی شرایط جوی یا آب و هوایی بر میزان تولید تاثیر می گذارد. معمولاً این شرایط جوی یا محیطی در سیکل دوم یا سوم تولید رخ می دهد. بارندگی شدید، یا یک دوره افت شدید دما، بر توانایی تولید تأثیر می گذارند و ممکن است سبب توقف تولید در طی چند سیکل تولید می شوند.

بین شرایط جوی و توانایی تولید گونه های مختلف شتر مرغ رابطه مستقیمی وجود دارد.

نور هم بر بلوغ جنسی تأثیر می گذارد و هم بر طول مدت زمان تولید تخم. استفاده صحیح از نور مصنوعی بر روی زمان بلوغ جنسی و طول مدت تولید تأثیر می گذارد.

4- تغذیه

عمده غذایی که یک شترمرغ مولد مصرف می کند برای نگهداری و تولید می باشد. چنانچه در هریک از احتیاجات غذایی شترمرغ کمبودی وجود داشته باشد تولید تخم تحت تأثیر قرار خواهد گرفت و یا به طور کلی متوقف خواهد شد. کلسیم به شکل کربنات کلسیم، عاملی مهم در تشکیل پوسته تخم می باشد.

بنابراین میزان کلسیم در جیره یا خوراک مصرفی شترمرغ می بایست افزایش یابد. کمبود منبع تأمین کننده کلسیم یا ویتامینD3 نیز سبب افت تولید می شود. همان طور که کمبود مواد مغذی در تولید تأثیر می گذارد، مصرف بیش از حد خوراک نیز اثرات سوئی در بر خواهد داشت. چاقی یکی از عوارض پرخوری در شترمرغ می­باشد.

5- سلامت

سلامت عمومی گله بر روی تولید نیز تأثیر می گذارد. خیلی از بیماری ها و یا انگل ها در تشکیل و تکامل تخم اثر می گذارند. همچنین باعث کاهش تعداد تخم می شوند. تعدادی از بیماری ها یا انگل ها بر تشکیل تخم تأثیر می گذارند، لذا هم کیفیت تخم را کاهش می دهد و هم باعث می شوند تعداد تخم گذاشته شده کاسته می شود.

اگر چنانچه اویداکت فرم صحیح خود را پیدا نکرده باشد، تخمگذاری درونی رخ خواهد داد. قیف یا اینفاندیبولوم نمی تواند تخمک رها شده را بگیرد که این سبب می شود تخمک در درون محوطه شکمی باقی بماند.

پرولاپس یا بیرون زدگی واژن، حالتی دیگر است که در شترمرغ های ماده جوان تازه به تولید رسیده در ابتدای فصل تولید ممکن است بروز پیدا کند. علاوه بر این، برخی شترمرغ ها ممکن است egg bound باشند یعنی نتوانند تخم کامل شکل یافته را خارج کنند.

6- عوامل روحی و روانی:

شرایط استراس زا نیز بر تولید اثر می گذارد و می بایست همیشه آنها را مدنظر قرار داد. شترمرغ های تولید می­بایست ۳۰ روز قبل از اولین تخم گذاری به پن های تولیدی منتقل گردند. این فاصله زمانی بسیار مهم است برای اینکه شترمرغ ها بتوانند با شرایط جدید و محیط جدید آشنا شده و خو بگیرند. جا به جایی شترمرغ ها در طول فصل تولید به طور یقین بر تولید آنها اثر خواهد گذاشت و تا زمانی که به شرایط جدید هم آشنا نشده اند تولیدشان متوقف خواهد شد.

جمع آوری مرتب تخم های گذاشته شده مهم ترین تأثیر را بر تولید دارد. عدم دقت و توجه کافی به جمع آوری به موقع تخم ها سبب می شود تولید تخم برای مدتی به طور کامل متوقف شود.

چنانچه در یک کلنی بیش از یک نر نگهداری می شود محل قرار دادن ظروف آبخوری و دانخوری نیز مهم و تأثیر­گذار است. بهتر است برای جلوگیری از جنگ و نزاع و ایجاد خسارت، ظروف آبخوری و دانخوری در بین پن­ها قرار داده شود.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی