درجه حرارت بدن یک جوجه تازه از تخم خارج شده 7/39 درجه سانتی گراد است و با افزایش سن افزایش یافته به طوری که در سن ۳ هفتگی به حدود 6/40 تا 7/41 درجه سانتی گراد می رسد و از آن پس بدون تغییر باقی می ماند. علت افزایش دما با افزایش سن در مرغ به واسطه نرخ متابولیکی بالا و تولید حرارت زیاد در بدن می­باشد. در پستانداران بر خلاف پرندگان، دمای بدن نوزاد تازه متولد شده بالاتر از دمای بدن حیوان بالغ می باشد. به عبارت دیگر، در پستانداران با افزایش سن از درجه حرارت بدن کاسته می شود.  در ادامه نکات مهمی در درجه حرارت سالن پرورش جوجه و کنترل آن بیان می گردد.

درجه حرارت

درجه حرارت سالن پرورش جوجه و کنترل آن در پرندگان با جثه کوچک (نژادهای سبک) دمای بدن بالاتر از پرندگان با جثه بزرگتر (نژادهای سنگین) است. جالب این است که تحمل گرما در نژاد سبک بیشتر از نژادهای سنگین است. همچنین، دمای بدن در خروس بالاتر از مرغ می باشد که به خاطر نرخ متابولیکی بالاتر است. در یک نژاد و جنس یکسان، پرندگانی که در قفس نگهداری می شوند، دمای بدن کمتری از پرندگان نگهداری شده روی بستر دارند که به دلیل فعالیت کمتر آنها است. دمای بدن در حالت کرچی و پرریزی نیز افزایش می یابد.

محدوده ای از درجه حرارت محیطی که در آن نرخ متابولیکی بدن حداقل است، محدوده حرارتی خنثی و یا منطقه آسایش حرارتی گفته می شود. منطقه آسایش حرارتی در مرغ ۱۸ تا ۲۲ درجه سانتی گراد است. چنانچه دمای محیط به بالاتر یا پایین تر از این منطقه تجاوز کند، احتیاجات نگهداری پرنده افزایش می یابد و به تناسب عملکرد رشد و تولید کاهش می یابد.

تبادل حرارتی بین پرنده و محیط

 حرارت محسوس

حرارتی که قابل لمس است، حرارت محسوس گفته میشود. به صورت قراردادی، مجموع حرارت دفعی از راه­های تابش، هدایت و جا به جایی را حرارت محسوس گویند. راه های تبادل حرارت بین پرنده و محیط پیرامون آن به شکل های زیر می باشد:

1- تابش

همواره دمای سطح بدن پرنده بیشتر از دمای محیط اطراف است و حرارت از بدن پرنده از راه تابش به محیط پیرامون انتقال می یابد. تنها وضعیتی که ممکن است گرما از راه تابش به بدن پرنده منتقل شود، زمانی است که پرندگان در سالنی با یک سقف فلزی و بدون عایق نگهداری می شوند. در چنین شرایطی، سقف فلزی گرم شده و انرژی جذب شده نور خورشید به شکل گرما از راه تابش به پرندگان منتقل می شود.

استفاده از یک سیستم فلزی و بدون عایق بندی مناسب باعث شده تا و من آفتابی دمای سالن را ۵ تا ۱۰ درجه سانتی گراد افزایش دهد. رنگ سقف و قدرت انعکاس نور آن و همچنین شیب سقف بر میزان کسب حرارت حاصل از تابش نور خورشید مؤثر هستند. دو راهکار عملی برای جلوگیری از تنش حرارتی در این حالت عبارت است از پاشیدن آب روی سقف و استفاده از رنگ سفید برای سقف. رنگ سفید قابلیت جذب اشعه هایی با طول موج کوتاه (موج آلفا) کمی داشته و در مقابل قابلیت انعکاس اشعه هایی با طول موج بلند آن (موج اپسیلون) زیاد است. به عبارت دیگر، رنگ های سفید دارای نسبت آلفا به اپسیلون پایینی هستند.

٢- هدایت

گرما از راه هدایت با هر جسمی که در تماس مستقیم با پرنده قرار گیرد، تبادل می شود. با توجه به اینکه دمای بدن پرنده همواره بیشتر از محیط اطراف می باشد، گرما از راه هدایت از بدن مرغ به بستر منتقل می شود.

۳- جابه جایی

دمای آن بخش از هوا که در لایه خیلی نزدیک به سطح بدن (حدود ۱ تا ۲ میلیمتری سطح بدن) قرار گرفته، بسیار نزدیک به دمای بدن بوده و به مراتب بیشتر از دمای محیط می باشد. در مرغ های گوشتی با دمای بدن ۴۱ درجه سانتی گراد، دمای هوا در لایه مذکور ۳۹ درجه سانتی گراد است. این لایه نقش یک عایق حرارتی را ایفا می کند. با جا به جایی هوا، لایه حرارتی اطراف پرنده دچار به هم ریختگی شده و به این شکل پرنده امکان از دست دادن و تبادل هوا را با محیط پیدا می کند. از این ساز و کار به صورت مکانیکی برای خنک کردن می توان استفاده نمود. ساز و کار خنک کنندگی پنکه به این شکل می باشد. میزان تبادل (دفع) حرارت از راه جابه جایی متناسب با مجذور سرعت حرکت هوا می باشد، به طوری که اگر سرعت هوا دو برابر شود، اثر خنک کنندگی آن چهار برابر می شود.

 حرارت نهان

حرارت نهان حرارت لازم برای تغییر آب از حالت جامد به مایع و یا مایع به بخار می باشد، بدون آنکه دمای آن تغییر یابد. به تغییر آب از حالت مایع به بخار تبخیر گفته می شود. در پستانداران، تبخیر یکی از راه های اصلی دفع حرارت بدن می باشد. با توجه به اینکه پرندگان فاقد غدد عرق در پوست خود می باشند، تنها ساز و کار تبخیری، تبخیر ششی است که با افزایش تعداد تنفس پرنده انجام می گیرد.

در مواقعی که دمای محیط به دمای بدن پرنده نزدیک شود، سهم عمده از دست دادن حرارت از بدن از این طریق ایفا می شود (جدول 6- 1). نکته قابل توجه اینکه با افزایش سن پرنده، تولید حرارت به ازای هر واحد از بدن کاهش یافته و همین امر باعث کاهش احتیاجات نگهداری حیوان به ازای هر واحد وزن بدن می شود. برای مثال در یک جوجه گوشتی ۲۵ روزه با وزن حدود ۹۰۰ گرم، كل حرارت تولیدی 3/13 کیلوکالری به ازای هر کیلوگرم وزن بدن است و در یک مرغ گوشتی ۴۵ روزه با وزن حدود 2/2 کیلوگرم، این میزان 4/9 کیلوکالری به ازای هر کیلوگرم وزن بدن می باشد.

با توجه به جدول  1، در شرایط تنش گرمایی (دماهای بالاتر از ۳۰ درجه سانتی گراد با فرض رطوبت نسبی ۵۰ درصد)، مهمترین ساز و کار دفع گرما توسط پرندگان تبخیر ششی است. بنابراین، تعداد تنفس پرنده بالا رفته و در برخی مواقع تا ۱۰ برابر افزایش می یابد. نفس نفس زدن باعث از دست رفتن دی اکسید کربن شده و کاهش فشار دی اکسید کربن خون موجب بالا رفتن pH شده که پیامد این وضعیت الکالوز تنفسی است.

در و غلظت پلاسمایی سدیم و کلر افزایش و غلظت پلاسمایی پتاسیم و فسفات کاهش می یابد. با توجه به این نکته که دی اکسید کربن تأمین کننده یون های بی کربنات مورد نیاز برای تشکیل پوسته آهکی تخم مرغ می باشد، نازک شدن پوسته تخم مرغ در شرایط تنش گرمایی قابل انتظار است. تحت چنین شرایطی، مکمل نمودن جیره غذایی مرغ های تخم گذار با بی کربنات پتاسیم باعث بهبود کیفیت پوسته تخم مرغ می شود.

                                      جدول  1: تبادل حرارتی محسوس و نهان در مرغ های لگهورن سفید

اعداد داخل پرانتز، درصد حرارت را نسبت به کل حرارت دفعی نشان می دهند.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی