سنجاب ها حیواناتی همه چیز خوار هستند و در حالت طبیعی از طیف وسیعی از غذاها با منشا گیاهی و حیوانی تغذیه می نمایند. سنجاب ها زمان و انرژی فراوانی را صرف خوردن مواد غذایی می­نمایند بطوریکه غذای هفتگی آنها بیش از وزن بدنشان است. اگر چه این جوندگان از نظر رژیم غذایی گیاه خوار هستند ولی گاها از پرندگان آشیانه ساز هم تغذیه می نمایند و می توانند مواد غذایی را برای مدت زمان طولانی ذخیره نمایند و با بو کردن مجدداً آنرا پیدا کنند. تغذیه سنجاب در زمستان،معمولا از میوه های درخت گردو، فندق، بلوط، بادام، شاخ و برگ گیاهان و همچنین غذای سنجاب ساقه گل و طی تابستان از پوست درخت، حشرات، قارچ، ذرت، آفتابگردان و سبزیجات می باشد . مصرف غذا در طول روز شامل ۳۰-۲۵ گرم می باشد. در ادامه در مورد هر آنچه در مورد تغذیه سنجاب باید بدانید و همچنین ویتامین ها و مواد معدنی برای سنجاب و غذاخوری و آبخوری سنجاب نکاتی را ذکر می کنیم.

تغذیه

سنجاب غذای خود را پنهان می نماید. چنانچه ظرف غذاخوری خالی باشد، به معنی نیست که سنجاب همه آن غذاها را خورده است. به احتمال زیاد، سنجاب آنها را پنهان نموده است. بنابراین از دادن غذاهایی که خیلی زود فاسد می شوند یا آنکه تخمیر می شوند باید اجتناب نمایید. میزان غذای مصرفی باید کم باشد. در بازار هنوز غذای آماده برای سنجاب ها وجود ندارد. شما می توانید از مخلوطی از غذاهای جوندگان و پرندگان برای تغذیه سنجاب خود بهره بگیرید. جیره غذایی باید متنوع باشد و فاسدشدنی نباشد و میزان چربی آن زیاد نباشد. سنجاب ها دوست دارند که تخم آفتابگردان بخورند، اما مصرف زیاد آن می تواند باعث چاقی شود. همچنین سنجاب ها می توانند از پروتئین حیوانی و حشراتی که به منظور تغذیه پرندگان استفاده می شود، بهره گیرند. گهگاه می توان از کرم های خوراکی، تخم مرغ آب پز، گوشت پخته، غذای سگ و جوجه (بایستی فاقد مقادیری آنتی بیوتیک و ضدانگل باشند)، بهره گرفت. سنجاب های ماده آبستن یا شیروار به پروتئین بیشتری نیاز دارند. باقیمانده غذا و غذاهای انبار شده باید روزانه از قفس خارج شوند تا از کپک زدگی جلوگیری شود.

تغذیه سنجاب ها در طبیعت که به صورت آزاد و وحشی زندگی می کنند با شرایط بسته و تحت اسارت و در قفس تفاوت دارد. در مرحله اول آنها گیاه خوار و دانه خوار می باشند. مثلاً 6/72 درصد غذای سنجاب های سیبریایی را دانه های گیاهان تشکیل می­دهد و تا 6/23 درصد هم از غنچه ها، برگ درختان و گل­ها تامین می گردد. برخی از آنها حشرات را هم می خورند ولی بنظر می رسد که اتفاقی باشد. در شرایطی که سنجاب­ها در اسارت بسر می برند و در باغ وحش­ها، قفس و خانه نگهداری می شوند، تغذیه دستی انجام می گیرد، جیره بالانس شده که غنی از پروتئین و ویتامین و املاح باشد، اهمیت دارد. اما قبول غذاهای اختصاصی غیردانه­ای در طول سال فرق می کند. به هرحال غذاهای دستی و تجارتی مورد استفاده سنجاب­ها بایستی دارای ترکیبات زیر باشند:

پروتئین خام ۲۵ درصد، چربی 5/7 درصد، فیبر 25/2 درصد، کلسیم 8/0 درصد، فسفر 7/0 درصد نسبت کلسیم به فسفر بایستی در جیره غذایی سنجاب 5/1 به ۱ باشد. در غیر اینصورت دچار عارضه استخوانی مانند استئوپروز خواهند شد.

پلیت

می توان از پلیت­های مخصوص رت و موش برای تغذیه آنها استفاده نمود. راحت ترین راه غذا دادن سنجاب خرید غذای آماده که به صورت پلیت می باشد، است. در صورتی که این پلیتها از کیفیت خوبی برخوردار باشند حاوی مجموعه ای کامل از مواد غذایی مورد نیاز برای سنجاب شما خواهند بود. این پلیت ها اغلب حاوی غلات، تخم مرغ، مخمر جو، پروتئین های مختلف و … می باشند. این غذاها دارای کلیه ویتامین­ها و عناصر مورد نیاز حیوان می باشند. همچنین احتمال مشکلات تغذیه ای و چاقی کمتر می شود. این غذا را باید با مقدار اندکی میوه و سبزیجات تازه همراه نمود. این پلیت­ها سفت هستند و حیوان برای خوردن آنها باید آنها را بجود این امر خود بر کنترل و کوتاه شدن دندان های پیشین حیوان کمک می نماید.

دانه و غلات

یکی از بهترین مکمل های غذایی برای سنجاب ها، دانه ها و غلاتی است که به عنوان غذای پرنده در بازار وجود دارد. به خصوص دانه های مخصوص پرندگان زینتی مانند قناری و مرغ عشق که می توان آنها را با غذای روزمره سنجاب مخلوط نمود و یا هر چند وقت یکبار یک قاشق چایخوری از آن را در اختیار سنجاب قرار داد. برای تولید انرژی ضروری هستند ولی اگر به میزان زیادی مصرف شوند، در بدن به شکل چربی ذخیره شده و می توانند مشکلاتی برای سلامتی و نیز باروری سنجاب ها ایجاد نمایند. کربوهیدرات ها در قند، مخمر، سیب زمینی، جو، جو دوسر، جو صحرائی غلاف دار، گندم، گندم سیاه، لوبیا، ذرت، ارزن، بادام زمینی، نخود فرنگی، ذرت خوشه ای و آفتابگردان یافت می­شوند. یکی دیگر از غذاهای مورد علاقه سنجاب تخمه آفتابگردان است. سنجاب این تخمه ها را میان دستان خود می گیرد و با کمک دندان های تیز خود مغز آنها را خارج می­نماید. مخلوط دانه های تجاری موجود در بازار برای سنجاب کافی نیست، چرا که ترکیبی از دانه آفتابگردان و آجیل می باشد که هر دو از نظر چربی غنی و از نظر میزان کلسیم بسیار فقیر هستند. اجزا تیز جو دوسر کامل که غلاف آن جدا نشده است ممکن است به محوطه دهانی آنها آسیب برسانند. غذاهای شیرین (شکلات و یا شیرینی) را باید تا حد امکان از جیره حیوان حذف نمود. در هنگام مخلوط نمودن جیره غذایی باید دقت داشت که سنجاب تمامی مواد غذائی و ویتامین مورد نیاز را دریافت نماید.

بیسکوئیت

بیسکویت های مخصوص سگ هم از لحاظ غذایی برای سنجاب ها مناسب هستند. بیسکوئیت های مخصوص سگ نه تنها پروتئین بیشتری در اختیار سنجاب شما قرار می­دهند، بلکه به سایش و کوتاه شدن دندان های سنجاب که امری بسیار ضروری برای سلامت دهان و دندان جوندگان است نیز کمک می نمایند. این مواد دارای مواد معدنی و ویتامین می باشند.

تخم مرغ

این ماده غذایی غنی از پروتئین است. تخم مرغ غذای مناسبی برای سنجاب های ماده آبستن و نیز بچه سنجاب ها است. با این وجود تخم مرغ باید هر چند وقت یکبار به سنجاب داده شود و نباید بخشی از غذای روزانه سنجاب­ها را تشکیل دهد و بعلت فسادپذیری سریع بقایای خورده نشده تخم مرغ می بایست از قفس برداشته شود.

گوشت

برای رشد و ساختن بافت های بدن ضروری هستند. پروتئین ها به ویژه در سنجاب های آبستن و شیروار و در سنجاب های جوان در حال رشد از اهمیت زیادی برخوردارند. در صورت نیاز مکمل های غذایی حاوی پروتئین باید به حیوان داده شود. این غذاها ممکن است به صورت غذای بچه و یا پای مرغ تازه و گوشت قرمز و سفید باشد. به هر حال جیره غذایی سنجاب بایستی غنی از اسیدهای آمینه ضروری متیونین و لیزین باشد. چون که کمبود آنها سبب ریزش مو (آلوپشی) می شود. گوشت را می توان به صورت تکه هایی از گوشت گاو یا گوسفند در اختیار سنجاب قرار داد.

شیر و پنیر

شیر و پروتئین غنی از کلسیم است. بزرگترین مشکل در مورد شیر، وارونه شدن ظرف شیر است. همچنین شیر در روزهای گرم به سرعت فاسد می شود. به دلیل این مشکلات به ندرت به سنجاب شیر داده می­شود. مصرف شیر و پنیر در سنجاب های ماده آبستن و بچه های بیمار و ضعیف بایستی در اولویت قرار گیرد.

میوه و سبزیجات

تعداد خیلی متنوعی از میوه ها را سنجاب ها می توانند بخورند که از جمله آنها به موارد می توان اشاره نمود: سیب، موز، گلابی، پرتقال، انواع انگور، انگور فرنگی، انواع توت مانند تر فرنگی، توت جنگلی، توت معمولی، انواع گیلاس، آلو و گوجه برای مصرف سنجاب توصیه می شود. انواع کشمش مثلاً کشمش بی­دانه و پلویی را هم می توان به آنها داد. هسته آلو یا گوجه نبایستی برای تغذیه سنجاب استفاده شوند. چون بالقوه سمی بوده و مسمومیت غذایی ایجاد می نمایند.

سازگاری و ثبات در رژیم غذایی بسیار مهم است. جیره غذایی را نباید به سرعت تغییر داد. هر نوع غذای نرم که باقی می ماند باید سریعاً از قفس خارج شود پیش از آنکه فاسد شود. خوردن غذای فاسد می تواند حیوان را از غذا خوردن بیاندازد و باعث مسمومیت و اسهال و ایجاد بوی نامطبوع شود.

از سبزیجات زیر می توان برای تغذیه سنجاب استفاده نمود: کاهو، کلم بروکلی، هویج، گل کلم، کرفس، کدو، خیار، نخود فرنگی، سیب زمینی، اسفناج و شاهی تازه، برگ­ها و گل­ها مانند گل آفتابگردان، گل زرد، چوب و برگ ذرت، گوجه فرنگی، برخی از علف­های هرز و خودرو که به مصرف پرندگان و جوجه ها می رسند، مانند علف پرنده یا علف زبان (گیاهی که گل­های سفیدی دارد و کند رشد است) و آذرگون یا زلف پیر نوعی گیاه وحشی و خودرو که گل های زرد دارد و به عنوان غذای پرندگان در قفس مورد استفاده قرار می گیرد، و شبدر. از سبزیجات می توان به طور روزانه یا ۲ تا ۳ بار در هفته به عنوان مکمل همراه غذاهای تجاری به رژیم غذایی حیوان افزود. نکته دیگر اینکه باید میوه و سبزیجات را حتماً پیش از در اختیار قرار دادن به خوبی با آب شست زیرا احتمال دارد حاوی بقایای سموم آفات نباتی باشند که منجر به مسمومیت سنجاب می شوند. نباید به سنجاب ها زیاد میوه و سبزی تازه داد زیرا موجب اختلال در دستگاه گوارش حیوان شده و منجر به ایجاد اسهال می شوند.

گردو و فندق و مانند آنها

در حالت اسارت می توان آنها را با مخلوطی از دانه های مختلف شامل غلات، بقولات و دانه های روغنی تغذیه نمود. سنجاب­ها خیلی با علاقه و اشتیاق گردو و فندق، میوه بلوط، آلش یا ممرز، بادام زمینی، میوه شاه بلوط شیرین و درخت کاج و مانند آنها را می خورند که نمونه آنها در زیر آمده است. دانه های روغنی مانند تخم آفتابگردان، گردو، فندوق، پسته و بادام زمینی حاوی مقادیر زیاد چربی بوده ولی از نظر ویتامین های محلول در چربی و کلسیم فقیر هستند. لذا مصرف بیش از حد آنها می تواند منجر به بروز بیماریهایی با منشا تغذیه­ای گردد.

علوفه خشبي

مقدار کمی شبدر، یونجه، کاه و کلش نیز می توان به منظور تامین فیبر گیاهی موجود در جیره استفاده نمود. فیبر موجود در جیره از طرفی باعث سایش دندان ها و از طرف دیگر کمک به حرکت روده ها می نماید. در صورتی که میزان فیبر (سبزیجات) در جیره حیوان کم باشد مدفوع سفت شده و حیوان به يبوست مبتلا می­شود. در صورت مشاهده این حالت بهتر است مقداری هویج، یونجه و یا سایر میوه و سبزیجات تازه و نیز مقداری آب در اختیار حیوان قرار دهید.

حشرات

در طبیعت، سنجاب ها از پروتئین حیوانی و گاهی از حشرات تغذیه می نمایند و می توان چنین منابع غذایی را با دادن مقداری جیرجیرک، کرم و ملخ و … به میزان یک یا دو بار در هفته به حیوان تامین نمود.

برخی سنجاب ها عادت به خوردن حشراتی مانند مورچه، سوسک و مگس دارند که یکی از عادات طبیعی بوده و نگران کننده نیست ولی بهتر است برای پیشگیری از انتقال برخی از بیماری­ها و انگل هایی که می توانند از حشرات به پستانداران منتقل شوند از این کار جلوگیری شود، مگر آنکه از حشرات پرورشی موجود در بازار استفاده نمائید. همچنین از دادن کرم درختی راه راه و یا بید بایستی اجتناب ورزید. زیرا تغذیه آنها باعث بروز نشانه های حساسیت و آلرژی مانند کهیر، خارش و ریزش مو همراه خواهد شد.

ویتامین ها و مواد معدنی برای سنجاب

تنها مقدار بسیار کمی ویتامین در طول روز مورد نیاز است ولی وجود آنها برای حفظ سلامت سنجاب شما بسیار ضروری است. مصرف بیش از حد یا کمبود ویتامین ها می تواند مشکلات متعددی برای سلامت سنجاب ایجاد نماید.

میزان اندکی از ویتامین ها و مواد معدنی برای سنجاب باید روزانه در غذای آن ها موجود باشد. مواد معدنی عموماً در شیر، سبزیجات، علوفه و دانه ها یافت می شوند. همچنین در بازار بلوک­های جویدنی نیز یافت می­شود که حاوی مواد معدنی مورد نیاز برای سنجاب است. چنانچه از عدم رسیدن کافی مواد معدنی مورد نیاز به سنجاب خود در جیره مصرفی مطمئن نیستید می توانید از آجرهای حاوی مواد معدنی استفاده نمایید.

مخمر

 از جمله ویتامین ها و مواد معدنی برای سنجاب مخمر ها هستند .مخمرها از نظر ویتامین­های گروه B غنی هستند و در بهبود عملکرد سیستم عصبی و کاهش استرس حیوانات نیز بسیار مؤثرند. خوراندن هفته ای یک بار مخمر در کاهش بسیاری از بیماری­ها نقش به سزایی دارد. مقدار جزئی مخمر خوراکی هفته ای یک بار برای هر سنجاب کافی است. توجه داشته باشید که مخمرهای خوراکی که در فروشگاه های لوازم حیوانات خانگی و یا داروخانه های دامی و انسانی در دسترس هستند از نظر طعم تلخ نبوده و بسیار مطلوب تر از مخمرهای مخصوص تهیه نان است و سنجاب­ها نیز تمایلی به مصرف مخمر مخصوص نان و شیرینی پزی ندارد. می توان یک نصف قرص مخمر مخصوص سگ و گربه که در داروخانه­های دامپزشکی موجود است نیز به عنوان جایگزین مخمر خوراکی استفاده نمود.

آب

آب تازه و تمیز بایستی بصورت روزانه در دسترس حیوان قرار داده شود. سنجاب­ها همچون دیگر موجودات زنده برای ادامه حیات به آب نیاز دارند. میزان مصرف آب در طول روز شامل ۱۰۰- ۷۵ میلی لیتر / کیلوگرم در روز می باشد. میزان دقیق آب مصرفی توسط حیوان، بستگی به حجم سبزیجات مصرفی، دمای محیط و دفع ادرار دارد. بخشی از آب مورد نیاز را می توانید از طریق استفاده از مواد غذایی همچون میوه و سبزیجات که بخش اعظم آن را آب تشکیل داده است، تامین نمایید. کمبود آب موجب کاهش وزن حیوان می شود (۱۰ گرم در روز). استفاده از ظروف آبخوری روباز در داخل قفس حیوان توصیه نمی شود.

در آب آشامیدنی حیوان می توان مکمل های ویتامینی را افزود و یا از قطره آنها به صورت خوراکی استفاده نمود. برای سنجاب هایی که در خانه نگهداری می شوند و تا حدودی به آنجا انس گرفته اند، بهتر می توان این گونه مکمل ها را به صورت دستی داد.

غذاخوری و آبخوری سنجاب

در مورد غذاخوری و آبخوری سنجاب ها می توان گفت تنها می توانند از پیاله های سرامیکی یا فلاسک های آبی که بیرون قفس آویزان می شوند آب بخورند. عیب پیاله های سرامیکی این است که وارونه می­شوند و می توانند آلوده شوند و همچنین قسمتی از فضا کف جایگاه را اشغال می نمایند. بطری های آب مشکلاتی که کاسه های آب دارند را حل کرده اند. ظروف غذاخوری و آبخوری سنجاب می توانند از پارچ­های پلاستیکی یا بطری­های نوشیدنی ساخته شده باشند. و این که در همه مغازه ها وجود دارند و در دسترس هستند.

سنجاب های ماده ای که دارای بچه هستند مقداری از غذای ذخیره را در لانه قرار می­دهند تا آن را در طول روز بین بچه ها تقسیم نمایند. از طرفی، غذاخوری و آبخوری سنجاب در ظرف مخصوص بهداشتی تر است و به شما این امکان را می­دهد که میزان مصرف غذای روزانه سنجاب خود را کنترل نمائید و تنها با یک نگاه به ظرف غذاخوری و آبخوری سنجاب می­توانید متوجه شوید که سنجاب شما اشتهای خوبی دارد یا نه و زمانی که تمامی دانه ها در کف قفس پراکنده هستند نمی توانید میزان مصرف غذا را به درستی تخمین بزنید و علاوه بر آن هر روز می بایست تمام قفس را از غذاهای مانده پاک نمائید.

غذاخوری و آبخوری سنجاب می تواند اتوماتیک که از جنس فلز گالوانیزه باشد، که آسانترین وسیله برای غذا دادن و جلوگیری از هدر رفتن غذاست. غذادهنده های فلزی اکثرا به قسمت بیرونی قفس متصل می شوند و متناسب با سوراخ های قفس هستند. آنها به راحتی میتوانند از بیرون قفس پر شوند. انواع دیگر ظرف های غذا هم می توانند استفاده شوند.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی