درباره دنبه گوسفند از نظر تولید، شناسائی و قضاوت و ویژگی های مربوط به ورن آن به ترتیب در فصل­های اول سوم و چهارم توضیح دادیم و در بحث تولید گوشت، اثر قطع دنبه را در این زمینه بیان کردیم. در این جا یادآور می شویم وجود دنبه یکی از خصایص اکثر گوسفندان ایران است. این خاصیت که در تعدادی از گوسفندان دیگر دنیا (مانند آواسی و گل دنبۀ افغانی) هم دیده می­شود در زمرة صفات مغلوب می باشد و هرگاه میش دنبه داری با قوچ دم دار جفت گیری نمايد، وضع دنبه در نسل­های سوم و چهارم کلی تغییر می کند و به تدریج، دم جای دنبه را می گیرد. درادامه به بررسی آن و خواص دنبه گوسفند خواهیم پرداخت.

محصول دنبه

اگر چه کیفیت دنبه با نوع تغذیه شرائط آب و هوا و نژاد متفاوت است و با اینکه هیچگاه شکل اصلی دنبه در یک نوع گوسفند در شرایط طبیعی جفت گیری تغییر نمی کند، اما اندازه و حجم آن معمولاً در فصول مناسب و دورانی که گوسفند از تغذیه کافی برخوردار است، بزرگ و در غیر اینصورت از اندازه آن کم و بیش کاسته می شود. ویژگی­های شکل اصلی دنبه در انواع معروف گوسفندان ایران به شرح زیر است:

الف- در گوسفندان دنبه دار ایران:

1-دنبه گوسفند سنگسری: سطح خارجی دنبه در این گوسفندان بواسطة شکاف عمیق سرتاسری کاملاً به دو قسمت تقسیم شده که هر یک از آنها را بنام لوب يا فاق می­خوانند. هر فاق به شكل مستطیل و به طرف پائین افتاده است. از محل اتصال دو فاق در قسمت بالا زائده ای دیده می­شود که بنام دنبالچه خوانده می شود. دنبالچه بصورت کمان خمیده و به طرف بالا امتداد یافته است.

2- دنبه گوسفند شال: به شکل مستطیل و افتاده است و کاملاً آزاد بنظر بین دو فاق کم عمق و شیار سطحی روی دنبه تا محل اتصال دنبالچه امتداد می یابد. دنبالچه کوچک و پیچیده و امتداد آن بطرف بالا می باشد.

3- دنبه گوسفند ماکوئی: به شکل پیش بندی درآمده که آنرا به یک کیسه محتوی چربی می­توان تشبیه کرد. در سطح خارجی دنبه، شکاف سرتاسری وجود دارد که چندان عمیق نیست و دنبه را به دو قسمت جداگانه تقسیم نمی کند. در مرکز دنبه، دنبالچه بصورت انشعاب زائده مانندی مشاهده می­شود که نسبتاً ظریف و به شکل حرف S لاتین می­باشد جهت دنبالچه بطرف پائین قرار گرفته است. بعلاوه دنبالچه از پشم و ژار ضخیم­تری نسبت به دنبه پوشیده شده است و رنگ پشم در این ناحیه تا اندازه ای تیره تر از قسمت های مجاور می­باشد.

4- دنبه گوسفند کردی: کاملاً گرد و برجسته است و شکاف عمیق سرتاسری در آن مشاهده نمی­شود. زائده دنبالچه مانند گوسفند ماکوئی از مرکز دنبه منشعب شده و در گوسفند بالغ کمی طویل و تقریباً شکل دم را به خود می گیرد.

5- دنبه گوسفند لری: در اثر شکاف سرتاسری به دو فاق تقسیم شده است. حجم بسیار زیاد دنبه در گوسفند لری در مقایسه با سایر گوسفندان ایران، از مهمترین ویژگی­های آن است و انتهای آزاد دنبه به محاذات زمین و حتی بیشتر از آنهم می­رسد. در این حالت، حیوان برای راه رفتن دچار اشکال می­شود و ناگزیر دنبه را بدنبال خود بروی سطح زمین می کشاند. برای رفع این اشکال در بحث مربوط به شناسائی و قضاوت توضیح دادیم.

٦- دنبه گوسفند بلوچی: از دو فاق تشکیل شده و شکاف بین آنها چندان عمیق نیست و به همین جهت دنبه به شکل گرد و برجسته بنظر می­رسد. زائده دنبالچه نیز کاملاً از مرکز دنبه منشعب شده و به شکل مخروط درآمده است. وزن دنبه نسبت به لاشه کم و در اصطلاح محلی دنبه حیوان خرد شده و یا کوفته می­باشد. چنانکه قبلاً اشاره شد گوسفند بلوچی به علت کوچکی دنبه و بازده و کیفیت نسبتاً مطلوب لاشه، برای پرواری و تولید گوشت یکی از گوسفندان مناسب و خواص دنبه گوسفند خوبی برخوردار می­باشد.

7- دنبه  کلکوهی: بوسیله شکاف سرتاسری به دو فاق تقسیم شده و قسمت پائین هر فاق گرد و بدون زاویه است. دنبالچه نیز تقریباً بلند و به شکل پیلة ابریشم و با استوانه ای است که قطر آن در وسط تنگ شده باشد.

8- دنبه گوسفند مغانی: گرد و فشرده است و در قسمت پائین آن شیار عمیقی وجود دارد که تا اواسط طول دنبه امتداد یافته و بدنبالچه منتهی شده است. دنبالچه در دنباله شکاف، ابتدا بطرف بالا و سپس به سمت پائین امتداد یافته است.

9-دنبه گوسفند کرمانی: در قسمت پائین به شکل دو قطعه کاملاً مجزا و در قسمت بالا در محاذات کپل به شکل دوفاق متصل بهم مشاهده می­شود. در قسمت بالا و در محل اتصال دو فاق، پوست فاقد پشم است و به شکل نازك و به رنگ گلی نمایان می باشد.

10- دنبه گوسفند سنجابی: انتهای دنبالچه به یک غده چربی که باصطلاح روی دنبه سوار شده متصل می­باشد.

ب- در گوسفندان نیم دنبه ایران:

۱ – دنبه گوسفند قره گل: بجای دنبه دارای دمی است که بخاطر ذخیره شدن چربی در اطراف آن کاملاً حجیم به نظر می­رسد و به همین جهت می­توان اصطلاح نیم دنبه و در مورد آن بکار برد انتهای نیم دنبه به دنبالچه ای منتهی می شود که مانند زائده دنبه گوسفند ماکوئی به شکل حرف s لاتین است. دنبه در گوسفندان زندی و ورامینی کم و بیش به همین شکل دیده می­شود. باید دانست نوعی گوسفند قره گل دنبه­دار نیز در بعضی کشورهای آسیائی وجود دارد که وزن دنبه آنها به ۱۲ تا 15 کیلوگرم نیز می­رسد. پوست برة قره گل دنبه دار بر خلاف قره گل نیم دنبة ایران از مرغوبیت چندانی و خواص دنبه گوسفند برخوردار نیست.

2- دنبه گوسفند زل میان بند: که کاملاً شبیه گوسفند زل دم دار و بومی ارتفاعات و چراگاه های میان بند مازندران و گرگان است. در این گوسفند مقدار مختصری چربی در قاعده دم بصورت ذخیره وجود دارد و دم حیوان به شکل زائده ظریف و کوچکی در انتهای نیم دنبه نمایان است. نیم دنبه این نوع گوسفند زل را بنام سل سز می خوانند.

این تجربه است که کمک می کند در هر تجارتی موفق شوید، ما بدون هیچ چشم داشتی تجربه خود را در اختیار شما خواهیم گذاشت
گروه تولیدی پژوهشی نیازی